مسئولان سازمان چای که طبیعتا از سیاست‌های دیکته شده دولت‌های وقت پیروی می‌کنند اصرار عجیبی دارند به اینکه اقدامات آن‌ها برای احیاء باغات چای، بازگرداندن باغات به چرخه تولید، افزایش بهره‌وری باغات، کنترل هوشمندانه واردات چای و تغییر ذائقه ایرانی‌ها برای اولویت قرار دادن خرید چای داخلی روند خوبی دارد.
اما حقیقت ماجرا بر اساس مشاهدات نشان می‌دهد؛ صنعت چای ایران در چنان سراشیبی سقوطی قرار گرفته که به زودی حتی سیاست تنفس مصنوعی هم برای نجات آن راه به جایی نخواهد برد.
بی‌تدبیری‌هایی که منجر به دپو هزاران تن چای سنواتی در انبارها شد، کارخانجات چایسازی که تعطیل و یا به تالار عروسی تبدیل وضعیت شد، هزاران هکتار باغات چایی که از بین رفت به طوری‌که حتی اثری از آن باقی نمانده، سیاست فشل قیمت‌گذاری و خرید برگ سبز چای به بهای خروج این صنعت از توجیه اقتصادی، صدور مجوزهای طلایی و سوال برنگیز برای واردات بدون حساب و کتاب، تخصیص ارز ارزان به واردکنندگان خاص و یا ماجرایی شبیه به چای دبش(معروف به پرونده فساد قرن) که در جریان حاکمیت دو دولت دوازدهم و سیزدهم رخ داد فقط چند نمونه کوچک از مواردی است که به دست افرادی رقم خورد که در داخل کشور مسئولیت‌های اجرایی و حتی قانونگذاری داشتند و آنطور که ادعا می‌کردند و بین مردم شعار می‌دادند برای صنعت چای ایران دل نسوزاندند.
صادق حسنی» مدیراجرایی سندیکای چای ضمن انتقاد از سیاست‌های اجرایی شده در بخش واردات چای خارجی معتقد است: بر اساس آمارهای موجود، واردات چای ۲۵ درصد افزایش پیدا کرده است
واردات چای ۲۵ درصد افزایش پیدا کرد
این روزها خبر می‌رسد حجم واردات قهوه به ایران افزایش پیدا کرده است. تحلیلگران حوزه چای معتقدند با توجه به این موضوع که طبیعتا مصرف چای را کاهش می‌دهد، حداکثر نیاز وارداتی چای به ایران چیزی حدود ۳۸ هزارتن خواهد بود که البته این قاعده تنظیم بازار مانند آنچه که حداقل در ۲۰ سال اخیر اتفاق افتاده رعایت نمی‌شود.
«صادق حسنی» مدیراجرایی سندیکای چای در همین زمینه ضمن انتقاد از سیاست‌های اجرایی شده در بخش واردات چای خارجی معتقد است: بر اساس آمارهای موجود، واردات چای ۲۵ درصد افزایش پیدا کرده است.
وی در این مورد توضیح بیشتری داد و افزود: در ۳ ماهه نخست امسال ۱۱ هزار و ۸۰۳ تن چای خارجی وارد کشور شده است. به گفته حسنی عمده این واردات از ۷ کشور اعم از سریلانکا، هند، امارات، چین، کنیا، افغانستان و ویتنام انجام شده است.
مدیراجرایی سندیکای چای حداکثر مصرف سالانه چای در ایران را ۶۰ هزارتن چای اعلام کرد.
تحریم‌های بانکی که به علت نپیوستن ایران به گروه ویژه اقدام مالی پول‌شویی (FATF) هر روز ابعاد جدیدتری به خود می‌گیرد در کنار تداوم سیاست نفت در برابر غذا که به صورت تهاتر کالا به کالا در مبادلات تجاری ایران با سایر کشورها خود را نشان می‌دهد دوره‌ای جدید از اضمحلال صنعت چای ایران را رقم زده است.
گزارش‌ها حاکیست کشورهایی مانند سریلانکا و هند در ازای خرید نفت و گاز از ایران، بدهی خود را به صورت کالا می‌پردازند. در اغلب اوقات چای وارداتی از کیفیت بسیار پایینی برخوردار است در حالی‌که از کلیه سیاست‌های حمایتی بازار ایران برای عرضه و فروش گسترده هم برخوردار می‌شود.
در سال ۱۴۰۰ خبر رسید سریلانکا قرارداد ۲۵۱ میلیون دلاری “نفت در برابر چای” را با ایران امضا کرده است. بر اساس این قرارداد قرار شد سریلانکا بدهی نفتی خود به ایران را با چای تسویه کند.
اخبار منتشر شده از هیأت مدیره چای سریلانکا نشان می‌دهد صادرات چای سریلانکا به ایران افزایش قابل توجهی داشته و حتی اخیراً به سه برابر رسیده است.
مدیراجرایی سندیکای چای در این مورد می‌گوید: در سال‌های گذشته که بر روی صادرات چای تأکید می‌شد سالانه حدود ۱۰ تا ۱۲ هزارتن چای به خارج کشور صادر می‌شد. به گفته «صادق حسنی» بر اساس آمارهای موجود در سه ماهه امسال ۲ هزار و ۹۳۲ تن چای به ۲۱ کشور دنیا صادر شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۴.۵ درصد کاهش پیدا کرده است.
او از افزایش واردات قهوه خبرداد و گفت: در سه ماهه نخست امسال ۱۲ هزار و ۱۰۶ تن قهوه با متوسط ۴ دلار و ۲۵ سنت وارد شده که نسبت به مدت مشابه سال از لحاظ وزنی ۴۴ درصد و ارزشی ۴۴.۸ درصد رشد داشته است.
صنعت چای مستعد خبرهایی بسیار شوکه‌کننده و عجیب است. فساد در واردات چای موسوم به پرونده چای دبش تنها یک نمونه از این خبرهای شوکه کننده است. واردات یک کانتینر چای کنیایی به کشور و پایتخت چای ایران در لاهیجان هم از آن دست خبرهایی‌ست که هیچگاه از ذهن شمالی‌ها به خصوص چایکاران گیلانی بیرون نخواهد رفت.
رییس سازمان چای کشور: سازمان چای دستورالعمل و آیین‌نامه اولویت قرار دادن خرید چای داخلی را هفته آینده تدوین کرده و ارائه خواهد داد تا از این طریق در درجه نخست واردات چای محدود شود و در درجه دوم بیش از ۴۰ هزار تن چای خشک وارد کشور نشود.
آیین‌نامه اولویت قرار دادن خرید چای ایرانی تدوین شد
«حبیب جهانساز» رییس سازمان چای به مرور می‌گوید: چندین سال است که در مورد واردات چای و اینکه چگونه این واردات باید انجام شود راهکارها و نظرات کارشناسی خود را انتقال داده‌ایم، ما معتقدیم واردات باید در مقابل خرید چای داخلی باشد. یعنی اولویت تامین بازار مصرف خرید چای داخلی باشد.
جهانساز اضافه کرد: سازمان چای دستورالعمل و آیین‌نامه اولویت قرار دادن خرید چای داخلی را هفته آینده تدوین کرده و ارائه خواهد داد تا از این طریق در درجه نخست واردات چای محدود شود و در درجه دوم بیش از ۴۰ هزار تن چای خشک وارد کشور نشود.
به گفته رییس سازمان چای با اجرای این راهکار، ثبت سفارش واردات چای خارجی بر مبنای اولویت قرار دادن خرید چای داخلی تنظیم خواهد شد.
بیش از یک صد سال قبل، محصول چای با خواست دولت و پیگیری های شادروان کاشف السلطنه در شمال به ثمر نشست و با شوقی بی مانند گسترش یافت اما به مرور دچار بحران های متعدد و پیچیده‌ای شد.
شگفتی آن جا است که می‌بینیم تولید چای ایران با وجود ظرفیت‌های بالایی که در گذشته داشت همواره کمتر از میزان تقاضای بازار داخلی بود، از طرفی قیمت آن نیز همواره کمتر از رقیب وارداتی‌اش تعیین شده است.
«عمید پورغفار مغفرتی» تولیدکننده چای در این باره می‌گوید: متأسفانه در کشورما برای نابودی صنعت چای کمر همت بسته شده است. در سال‌های گذشته حدود ۲۵ درصد نیاز بازار مصرف داخلی توسط چای ایرانی تأمین می‌شد و اگر حمایت‌های لازم از تولیدکننده به عمل می‌آمد صنعت چای ایرانی اینچنین صدمه نمی‌دید.
وی ضمن انتقاد از واردات چای بی‌کیفیت خارجی اضافه کرد: با عدم تعرفه‌بندی و بی تدبیری‌هایی که در سال‌های اخیر شاهد آن بودیم چای درجه چندم خارجی در قالب یک بسته‌بندی و در یک شرایط برابر با چای ایرانی قرار گرفت. تداوم این وضعیت باعث می‌شود به تدریج و همچنان چای ایرانی بازار خود را از دست بدهد.
چایی که هم اینک وارد کشور می‌شود توسط چه کسی انجام می‌شود؟ این چای با چه کیفیتی در حال وارد شدن است؟ پس از واردات، کیفیت چای وارد شده توسط چه افراد و نهادی مشخص و طبقه‌بندی می‌شود؟ چه کسانی قرار است چای وارداتی را در سطح بازار مصرف ایران توزیع کنند؟
دلالی رسانه ملی در ماجرای واردات چای
مغفرتی تصریح کرد: در سال‌های اخیر برای واردات چای آن هم با کیفیت‌های متفاوت و بعضا نازل سوبسید در نظر گرفته شده و در عوض اولویت‌ها برای چای ایرانی لحاظ نشده است. ما شاهدیم که هنوز پرونده چای سنواتی در کشور ما بسته نشده، در واقع سیاست‌های غلط باعث چنین آشفتگی در بازار مصرف ایران شده تا جایی که صنعت تولید داخل دیگر از درجه اولویت برخوردار نیست.
پورغفار مغفرتی افزود: در سال‌های گذشته طبق ردیف بودجه و با دلار ۴ هزار تومانی، حتی ما شاهد بودیم که ۲۰ درصد چای خارجی را خود صدا و سیما وارد ایران می‌کرد آن هم نه برای مصرف صدا و سیما و شرکت‌های اقماری آن، بلکه برای توزیع در سطح کشور.
وی بیان کرد: جالب است بدانیم در کنار چای مرغوب ایرانی، حتی غیرمرغوب‌ترین آن هم برخلاف چای خارجی همچنان قابلیت طبخ و مصرف دارد. اما متاسفانه شرایط به گونه‌ای پیش رفته که این درجه‌بندی مرغوبیت فقط در سطح باغات چای و کارخانجات چایسازی انجام می‌شود و در بازار مصرف، چای درجه چندم سریلانکایی جای چای مرغوب ایرانی را با همان میزان قیمت می‌گیرد.
مغفرتی افزود: قیمت تولید داخلی و چای وارداتی ناهمگون هستند و هیچ اطلاعات شفاف و دقیقی در مورد اینکه واردات چای دقیقا توسط چه افرادی یا ارگان‌ها و شرکت‌هایی انجام می‌شود وجود ندارد.
سوالاتی که همچنان جوابی برای آن ندارند
این تولیدکننده چای ایرانی افزود: در دولت دوازدهم برای اولین بار لیست شرکت‌ها و یا سازمان‌هایی که چای خارجی وارد می‌کردند منتشر شد. اما انتظاری که هم‌اینک ما فعالان صنعت چای داریم این است که فقط به این چند سوال ساده پاسخ داده شود که چایی که هم اینک وارد کشور می‌شود توسط چه کسی انجام می‌شود؟ این چای با چه کیفیتی در حال وارد شدن است؟ پس از واردات، کیفیت چای وارد شده توسط چه افراد و نهادی مشخص و طبقه‌بندی می‌شود؟ چه کسانی قرار است چای وارداتی را در سطح بازار مصرف ایران توزیع کنند؟
این فعال صنعت چای اضافه کرد: معتقدم تنها بعد از پاسخ دادن به این پرسش‌ها که البته جواب همه آن‌ها مشخص است می‌توانیم درباره این صحبت کنیم که مثلا سه برابر شدن واردات چای سریلانکا به ایران یا تداوم واردات بی رویه قرار است چه صدمات سهمگینی به صنعت چای ایران وارد کند.
وعده‌های دولتی برای کنترل واردات چای
استاندار گیلان هفته گذشته اعلام کرد که برای واردات چای دستورالعملی در فروردین امسال توسط دولت وقت صادر شده که چای متناسب با تولید و نیاز کشور به این محصول وارد شود.
به گفته «اسدالله عباسی» در واردات چای موضوع ارز ترجیحی حذف و ارزش افزوده و عوارض نیز در نظر گرفته شده تا با این راهکار چایکاران به تولید چای تشویق شوند.
این وعده‌ها در حالی به کشاورزان چایکار داده می‌شود که به عقیده برخی از تحلیلگران اقتصادی، فنر واردات چای خارجی که در لوای سیاست تهاتر کالا به کالا در حال انجام است به اصطلاح عامیانه در رفته است و تمامی برآوردها از میزان دقیق نیاز بازار مصرف ایران برای واردات چای را به خصوص در سال میلادی پیش رو خدشه‌دار کرده است.
نظرات بسته شده است.