آب تالاب وارد محصولات کشاورزی نشود

بی‌تردید سلامت بشر به استفاده از مواد غذایی و محیط سالم بستگی دارد. در این میان گیاهان به دلیل دارا بودن مواد مغذی، ویتامین‌ها و عناصر مورد نیاز بدن مورد توجه و استفاده‌ی عموم هستند. اما متاسفانه در سال‌های اخیر، غلظت فلزات سنگین در محیط‌زیست و مواد غذایی رو به افزایش است.

گفتنی‌ست یکی از دلایل خطرآفرین بودن غلظت فلزات سنگین، قدرت تجمع زیستی آنهاست که قادرند در سیستم بدن موجودات تجمع یافته و غلظت‌شان به مرور زمان و با تماس بیشتر با آلاینده‌ها افزایش یابد.

واقعیت این است که تماس با فلزات سنگین، به‌ویژه برای کودکان در حال رشد به دلیل غلظت زیاد فلزاتی مانند سرب ایجاد عوارض مختلفی می‌کند. درهمین راستا، موضوع آبیاری محصولات کشاورزی با آب‌های نامتعارف مانند آب تالاب، معضلی است که نیازمند بررسی است و می‌تواند چالش‌های زیادی با خود به همراه داشته باشد.

زیرا کشاورزان برای گذر از کم‌آبی خصوصاً در ماه‌های گرم سال و ضرورت نجات کشت خود از نابودی، مجبور به استفاده از آب تالاب هستند. این در حالی است که استفاده از آب تالاب برای کشاورزی، می‌تواند منجر به انتقال آلاینده‌های مختلف مانند عناصر بالقوه زیان‌آور و سرطان‌زا مانند فلزات سنگین شامل آرسنیک، جیوه، کادمیوم و سرب به خاک، محصولات کشاورزی و در نهایت مصرف‌کنندگان آن‌ها شود.

تجمع مواد سمی در محصولات و انتقال در زنجیره‌ی غذایی باعث بروز انواع بیماری‌ها در انسان می‌شود. فلزات سنگین از عوامل اصلی بروز سرطان هستند، که متأسفانه در آب تالاب یافت می‌شوند. مصرف بیش از حد مس، منگنز، آهن، سلنیوم و … باعث مسمومیت و سایر اثرات منفی بر سلامت انسان می‌شود.

تاکنون مطالعه‌ی جامعی توسط وزارتخانه‌های بهداشت و جهاد کشاورزی درباره‌ی خطرات بهداشتی استفاده ازآب تالاب برای آبیاری در مورد محصول برنج و صیفی‌جات مانند هندوانه و سایر محصولاتی که ممکن است در شرایطی با آب تالاب آبیاری شوند، انجام نشده است.

بنابراین نیازاست، محصولات آبیاری شده با آب تالاب و همچنین خاک منطقه به صورت دوره‌ای مورد تجزیه‌ی شیمیایی قرار گیرند. لذا باید غلظت عناصر بالقوه زیان‌آور در بخش خوراکی آبیاری ‌شده با آب تالاب یا چاه‌های نزدیک تالاب بررسی شود.

در واقع ضرورت دارد غلظت سرب، کادمیوم، آرسنیک، نیترات و سولفات به دلیل سمیت بالای آن‌ها برای سلامتی انسان، مورد توجه بیشتری قرار گیرد. همچنین باید توجه داشت که بررسی وضعیت موجود باقیمانده‌ی آفت‌کش‌ها و سموم در محصولات کشاورزی، بر اساس بند «و» ماده‌ی ۳۴ قانون برنامه‌ی توسعه، از تکالیف وزارت بهداشت (سازمان غذا و دارو) است.

و اما در پایان باید گفت، اعتقاد داریم اگر با نگاه علمی و کارشناسی مسائل دنبال شوند، حتماً به نتایج بهتری خواهیم رسید. حذف فلزات سنگین از آب‌های نامتعارف یکی از گام‌های بسیار مهم در فرآیند تصفیه است که تاثیر مستقیم بر سلامت انسان و طبیعت دارد.

ازاین رو ضرورت دارد در درجه نخست دانشگاه علوم پزشکی با استفاده از همه‌ی توان کارگروه سلامت و امنیت غذایی استان و بهره‌مند شدن از توان بین بخشی دستگاه‌های اجرایی مسئول، برنامه‌ریزی مناسب و دقیقی برای آبیاری مزارع با منشاء تالاب، انجام دهند.

در درجه دوم هم، با صرف هزینه و ساخت یک تصفیه‌خانه روستایی و رسیدن به حد استانداردهای بهداشتی با هزینه‌ی کم می‌توان امکان استفاده از آب تالاب را بدون نگرانی برای آبیاری حوزه‌ی کشاورزی به‌ویژه در ایام خشکسالی و کمبود بارش یا کاهش ذخیره‌ی منابع آبی فراهم کرد.

بدیهی است در صورتی که کیفیت آب آبیاری و محصول تولیدی مورد نظارت دقیق قرار گیرد، می‌تواند نتایج مفیدی در افزایش عملکرد کمی و کیفی محصول نیز به‌همراه داشته باشد.

«عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی گیلان»