بازآفرینی زرجوب – رودبارتان/ وقتی یک شهر می خواهد نفسی تازه کند

براساس مستندات تاریخی مکتوب؛ شکل گیری آغازین شهر رشت از محله زرجوب و به سمت گوهررود در غرب شهر امتداد داشته است. محله زرجوب، از قدیمی‌ترین محلات شهر است که حول محور رودخانه‌ای شکل گرفت که در گذشته از آب آن همچون زر یاد می‌کردند، اما حال با نفوذ شیرابه زباله و فاضلاب شهری، در حالی که می‌تواند یکی از پتانسیل‌های بالقوه گردشگری رشت محسوب شود به حاشیه رانده شده است.

رودخانه‌های زرجوب و گوهررود بعنوان سرمایه‌های طبیعی شهر رشت به رغم اختصاص بودجه و اعتبارات مالی هنگفت در دولت های پیشین در راستای ساماندهی این دو رودخانه سال هاست مورد بی‌توجهی در حوزه گردشگری و مدیریت شهری قرار گرفته‌اند. این درحالیست که با اجرای پروژه‌های بازآفرینی و سرمایه گذاری بخش خصوصی با مشارکت شهرداری در حوزه‌هایی همچون زیباسازی شهری، گردشگری و حمل و نقل؛ ظرفیت‌های رشد و توسعه برای مناطق حاشیه این دو رودخانه به شدت بالاست.

محله زرجوب رشت قدمتی تاریخی دارد. تاریخی به قدمت احداث اولین کارخانه ابریشم بافی از سوی «محمدحسن خان امین الضرب» از معتبرترین بازرگانان عصر قاجار و نخستین کارآفرین  ایرانی در باغ نوغانداری که پشت جنگل مجاور و بافت فرسوده حاشیه رودخانه زرجوب از نظرها پنهان شده است. کمی بالاتر در پس کوچه‌های تنگ و باریک منتهی به بقعه خواهر امام رشت، خانه کودکی دکتر معین واقع شده که با بی مهری میراث داران بنایی جز خرابه‌ای از آن باقی نماند. کاروانسراها، بازارچه‌های قدیمی، رستوران های کبابی و جگرکی، چشمه معروف به سرچشمه در محله کُردمحله، پل معروف به پل عراق، پل رودبارتان، پل چوبی بازارچه زرجوب، گورستان ارمنی بولاق تماما بخش لاینفکی از تاریخ محله زرجوبند که در میان بافت فرسوده و نا ایمن حاشیه این رودخانه در سایه بی مهری، بی توجهی و عدم توسعه شهری قرار گرفته‌اند. بافت تاریخی که با اجرای طرح‌های بازآفرینی شهری، امکان بازیابی دوباره آنها در حوزه گردشگری تاریخی فراهم می‌شود.

حاشیه زرجوب رشت که سالهای مدیدی است در محاصره بافت فرسوده و گاراژهای زباله محصور مانده و محل امنی را برای انواع بزهکاری های اجتماعی فراهم کرده چند سالیست در طرح ساماندهی و آزاد سازی حریم  دو رودخانه رشت از سوی شهرداری رشت قرار گرفته است.

با این حال، حاشیه زرجوب رشت که سالهای مدیدی است در محاصره بافت فرسوده و گاراژهای زباله محصور مانده و محل امنی را برای انواع بزهکاری‌های اجتماعی فراهم کرده چند سالیست در طرح ساماندهی و آزاد سازی حریم دو رودخانه رشت از سوی شهرداری رشت قرار گرفته است.

پروژه بازگشایی حریم دو رودخانه رشت یعنی «زرجوب و گوهررود» در راستای اجرای طرح‌های بازآفرینی شهری رشت، دهه‌هاست که از سوی شهرداری رشت در حال اجراست. پروژه‌ای که نیازمند اعتبارات و منابع مالی هنگفت برای خرید املاک در مسیر، تخریب و بهسازی حاشیه رودخانه برای احداث مسیرهای جدید درون شهری، فضای سبز، فضای مکث خودروها و مسیر پیاده روی برای گردشگرانی است که قصد حضور در محله خواهر امام و ساغریسازان را دارند.

آزادسازی مسیر لب آب به رودبارتان به منظور روان سازی تردد و برطرف کردن گره های ترافیک شهری انجام شده و در حال حاضر تعریض معبر، جدول گذاری، زیرسازی و آسفالت این محور سازمان عمران و بازآفرینی شهرداری رشت در حال انجام است

در امتداد اجرای بازگشایی و آزاد سازی حریم رودخانه‌های رشت، اواخر آذرماه گذشته، سازمان عمران و بازآفرینی فضاهای شهری شهرداری رشت با همکاری مدیریت منطقه ۲، با تملک و تخریب آخرین ملک در مسیر محله لب آب به محله رودبارتان به آزادسازی و بازگشایی این منطقه اقدام کرد.

طبق گفته‌های رحیم شوقی شهردار رشت؛ آزادسازی مسیر لب آب به رودبارتان به منظور روان سازی تردد و گشایش گره‌های ترافیک شهری انجام شده و در حال حاضر تعریض معبر، جدول گذاری، زیرسازی و آسفالت این محور از سوی سازمان عمران و بازآفرینی شهرداری رشت در حال انجام است. از دیگر اهداف این پروژه می‌توان به ساماندهی ترافیکی، بهبود عبور و مرور و ایجاد فضای سبز و مکث در منطقه زرجوب اشاره کرد. در حال حاضر یکی از مناطق پر ترافیک رشت از میدان زرجوب یا لب آب به سمت خیابان شریعتی، مطهری و خیابان لاهیجان است که با ایجاد مسیرهای جدید سواره رو در حاشیه رودخانه زرجوب بخشی از گره های کور ترافیکی این مسیر بازگشایی و به مسیرهای جدید منتقل خواهد شد.

طبق گزارشات موجود، طول پروژه آزادسازی حریم زرجوب؛ ۵۰۰ متر و با عرض تقریبی ۱۰ متر پیش بینی شده که به دنبال آن ۱۵۰۰ متر مربع به فضای سبز رشت افزوده می‌شود.

کارشناسان شهرسازی، آزادسازی حاشیه مسیر رودخانه های زرجوب و گوهررود رشت را  بهترین راه تولید و اشتغال و توسعه پایدار رشت عنوان کرده بودند

همچنین دیواره گذاری حفاظتی بخشی از حاشیه رودخانه زرجوب با همکاری سازمان آب منطقه‌ای از دیگر برنامه‌های این پروژه عنوان شده است. چندانکه در آینده نزدیک نیز تملک و آزاد سازی مسیر محله رودبارتان تا کوچه براداران شهید نهی قناد در حاشیه زرجوب در دستور کار سازمان عمران و بازآفرینی شهرداری رشت قرار دارد.

پیشتر کارشناسان شهرسازی، آزادسازی حاشیه مسیر رودخانه‌های زرجوب و گوهررود رشت را بهترین راه تولید، اشتغال و توسعه پایدار رشت عنوان کرده و گفته بودند: حدود ۵۵ کیلومتر در دو سوی این رودخانه‌ها ظرفیت و پتانسیل گردشگری بزرگ و مناسبی برای سرمایه گذاری بخش خصوصی وجود دارد که از بهم رسیدن مسیرهای آبی و سواره کنارگذر حاشیه رودخانه ها فراهم می‌شود.

چنانچه طبق گزارش سازمان سرمایه گذاری و مشارکتهای مردمی شهرداری رشت که در سال ۱۴۰۰ از فرصتهای سرمایه گذاری رشت رونمایی شد؛ پس از اجرای پروژه ساماندهی و احیای رودخانه های زرجوب و گوهررود رشت، زیر ساخت و بسترهای سرمایه گذاری در حوزه گردشگری شامل ایجاد مسیر جاده سلامت و تندرستی، بازارچه ساحلی، پارک تفریحی، پارک های نمایشگاهی، تفریحی، کمپینگ و اقامت موقت گردشگری ساحلی برای سرمایه گذاری بخش خصوصی فراهم می‌شود.

اکنون با آزادسازی حاشیه و حریم رودخانه‌های رشت که بودجه آن در شورای چهارم رشت مصوب شد، در سال های اخیر حدود ۴۲ هکتار از حاشیه رودخانه‌ها از سوی شهرداری رشت آزادسازی شده و به شکل خیابان و یا فضای سبز در اختیار شهروندان قرار گرفته است. این در حالیست که طبق اظهارات «امیرحسین علوی» شهرداری پیشین رشت؛ تقریبا شش کیلومتر طول رودخانه‌های رشت همچنان در اختیار ارگان ها، دستگاه‌ها و نهادهای دولتی و شبه دولتی است و این ارگانها حاشیه دو رودخانه گوهررود و زرجوب را در محدوده داخل شهر در تصرف خود دارند که اگر آزادسازی این محدوده‌ها مورد توجه قرار گیرد، شش کیلومتر راه، فضای سبز و پارک های محلی به محدوده حاشیه رودخانه‌های رشت اضافه خواهد شد.

لازم به ذکر است: رشت با برخورداری از ۱۶۰ هکتار فضای سبز شهری، کمترین سرانه‌ی فضای سبز شهری کشور را با ۴.۲ متر به ازای هر نفر به خود اختصاص داده است. در حالیکه طبق استانداردهای جهانی این سرانه، ۹ متر است. پیشتر سرپرست سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری گفته بود؛ با احداث پارک جنگلی ۴۵۰ هکتاری لاکان رشت این میزان با ۵۰ درصد افزایش به دو برابر می‌رسد. این در حالیست که حریم رودخانه‌های رشت از پتانسیل خوبی برای افزایش سرانه فضای سبز برخوردار هستند. اقدامی که پیش از این با احداث پارک‌های حاشیه‌ای توحید گلسار و پارک حاشیه ای جوان در خیابان تختی به اجرا درآمدند.

اوایل سال ۱۴۰۲ نیز شهرداری منطقه یک رشت از آغاز فاز اجرایی احداث پارک حاشیه ای رودخانه زرجوب در محدوده پل بوسار تا پارک توحید گلسار رشت خبر داده بود. پروژه ای که به نظر می‌رسد در صورت عملیاتی شدن، چیزی حدود ۳۶ هزار متر مربع و به طول بیش از سه کیلومتر از حاشیه رودخانه زرجوب را به پارک های حاشیه ای رودخانه ای  رشت اضافه کند.