بسته‌بندی در صنعت مواد خوراکی و آشامیدنی نقش مهمی در حفظ کیفیت، تازگی و افزایش ماندگاری محصولات ایفا می‌کند و از پارامترهایی است که علاوه بر محافظت از محصول، در معرفی برند محصول نیز به کار می‌رود. لذا طراحی جذاب بسته بندی می‌تواند تأثیر بسزایی در معرفی محصول، جذب مشتری و ایجاد تمایز محصول نسبت به محصولات مشابه داشته باشد.
اما بزرگترین مشکل صنایع غذایی، ضعف در بسته بندی مناسب و مرغوب محصولات غذایی است. ایجاد و احداث واحدهای صنایع غذایی مزایای متعددی از جمله اشتغالزایی، کاهش ضایعات محصولات کشاورزی، دسترسی به این محصولات در غیر فصل تولید، ارزش افزوده در محصول و ارزآوری را به دنبال دارد. به عقیده کارشناسان؛ بسته‌بندی را می‌توان یکی از موارد کلیدی در بازاریابی، فروش محصول و اقتصاد کسب و کار دانست.
درعین حال در حالیکه بسته‌بندی با کیفیت بالا نقش مهمی در جذب مشتری دارد اما به دلیل افزایش هزینه‌های چاپ، استفاده از مواد غیرقابل بازیافت و همینطور چالش‌های بازیافت و در نهایت بالا بردن هزینه تولید می‌تواند تاثیر منفی بر اقتصاد و فروش محصول وارد کرده و رقابت را دشوراتر کند.
استفاده از از پلاستیک در بسته بندی محصولات محلی به دلیل ارزانی و سهولت، صدمات جبران ناپذیری بر محیط زیست استان وارد کرده است.
در این میان گیلان به دلیل دارا بودن آب و هوای معتدل و حاصلخیزی خاک، محل تولید محصولات کشاورزی و دامی با کیفیت بالا و منحصر بفردی است که سهم قابل توجهی از اقتصاد مردم این استان از محل فروش و بازاریابی محصولات محلی کسب می‌شود. در این استان کسب و کارهای محلی و خانگی که به عرضه انواع محصولات محلی مبادرت دارند نقش مهمی را در توسعه گردشگری و اقتصاد و معرفی فرهنگ بومی و محلی خوراک گیلان ایفا می‌کنند. با این حال ضعف تولیدکنندگان و فروشندگان این قبیل کسب و کارها به دلیل عدم اطلاع و استفاده درست از روش‌های بازاریابی و جذب مشتری در این بازار به خوبی مشهود است.
در حالیکه شماری از محصولات محلی گیلان مانند چای و برنج در استان‌های همجوار که خاستگاه آن ماده غذایی نیستند در بسته‌بندی‌های جذاب و متنوع و همچنین با بازاریابی و تبلیغات بروز در صفحات و فروشگاه‌های مجازی به فروش می‌رسند، اما سهم تولیدکنندگان بومی به این‌اندازه نیست و استفاده از از پلاستیک در بسته بندی محصولات محلی به دلیل ارزانی و سهولت، صدمات جبران ناپذیری بر محیط زیست استان وارد کرده است.
بطوریکه بسیاری از کارخانجات چای و برنج در سطح استان، محصولات خود را به صورت فله و در بسته بندی پلاستیک یا گونی کیسه‌ای عرضه می‌کنند و هیچ گونه آگهی یا کارت تبلیغاتی خاصی بروی آنها دیده نمی‌شود و حتی فاقد برچسب معرفی محصول درخور بر روی بسته بندی‌های خود است. در حالیکه برندهایی همچون برنج محسن یا چای احمد شناخته شده‌تر از انواع محلی و با کیفیت آن در داخل استان هستند و روزانه شاهد حمل ساک و کیسه برنج محسن توسط مردم هستیم اما نامی از کارخانه‌جات برنج و چای داخلی به این‌اندازه را نشنیده باشیم.
در گیلان وقتی صحبت از عرضه و خرید محصول محلی می‌شود، تصور بر این است بهترین حالت آن باید در بسته‌بندی فله باشد. بدبینی و عدم اعتماد اغلب مردم بومی به محصولات صنعتی از حیث کیفیتشان نیز در این مورد بی‌تأثیر نیست و به همین دلیل از نظر خود مردم محلی، بسته بندی فله نشان از محصولی با کیفیت دارد، با این شرایط بدیهی است که فروشندگان غیربومی با عرضه محصولات خود به شکلی بروز و متفاوت از تولیدکنندگان محلی پیشی خواهند گرفت.
عمده محصولات سنتی و محلی گیلان بدون اسم و رسم و برند خاصی و یا بسته بندی جذابی به بازار یا استان‌های دیگر عرضه می‌شوند.
به دنبال این مسئله، کاهش رونق در کسب و کارهای محلی را می‌توان یکی از تبعات کمبود فرصت‌های شغلی دانست که به نوبه خود یکی از عوامل مؤثر در افزایش بیکاری، کاهش درآمد و قدرت خرید، تعطیلی کسب و کارها و فروشگاه‌های محلی و فرار سرمایه، آسیب به فرهنگ و هویت محلی روستا و در نهایت میل به مهاجرت به شهر و کاهش تمایل به کشاورزی و زندگی روستایی در بین جوانان شده است.
در نتیجه این آسیبها، پیامدهای همچون مهاجرت به شهر، افزایش آمار حاشیه نشینی و از بین رفتن فرهنگ و هویت روستایی را شاهد هستیم (آسیب به فرهنگ و هویت محلی). همچنین می‌توان اذعان کرد؛ سهم قابل توجهی از تولیدکنندگان محصولات بومی استان کاهش یافته و در پی آن شاهد بازاریابی و تبلیغ متنوع و جذاب محصولات غیربومی چای، برنج و …. مخصوصا از استان‌های همجوار هستیم. (فرار سرمایه).
ضعف بسته بندی در توزیع محصولات محلی
«گوهر یوسف زاده»مدیر کسب و کار “کافه مزرعه” که چند سالیست به طور مستقیم به عرضه محصولات سبزی و صیفی جات بانوان روستایی مشغول است در ارتباط با چالش‌های موجود در مسیر معرفی و ایجاد کسب و کار محلی در جهت توسعه بسته‌بندی و برندسازی محصولات محلی می‌گوید: در بسته بندی انواع محصولات محلی از قبیل سبزیجات محلی، رب و دوشاب، محصولات خشک شده (میوه و سبزیجات)، برنج، چای، زیتون و…. ضعف بسته بندی بخوبی مشهود است و عمده محصولات سنتی و محلی گیلان بدون اسم و رسم و برند خاصی و یا بسته بندی جذابی به بازار یا استان‌های دیگر عرضه می‌شوند.
وی با تأکید به اینکه حفظ محصولات کشاورزی برایم مهم بود از اقدام برای تغییر در نوع بسته بندی و حفظ ظاهر محصول اشاره می‌کند و می‌گوید: در این مسیر از حیث مباحث مالی و عدم وجود کار تیمی با چالش‌هایی مواجه شدم که این مساله عدم تعادل بین قیمت تولید کننده و مصرف کننده را به همراه داشت.
وی با اشاره به اینکه اغلب تولیدکنندگان محلی هنوز به ایجاد کسب و کار محلی پایدار دست نیافته‌اند به ایجاد و برگزاری کارگاه‌هایی به منظور آموزش و اهمیت بسته‌بندی، برندسازی و لزوم کار تیمی تأکید می‌کند و می‌افزاید: در سالهای اخیر برندسازی محصولات محلی، روند عرضه بهتری از نظر بازاریابی و بازارپسندی در اقتصاد استان در پیش گرفته است.
صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی به دلایلی از جمله امنیت غذایی، تامین نیازهای عمده معیشتی جامعه و مواد خام بسیاری از صنایع، کاهش ضایعات محصولات کشاورزی، افزایش درآمد کشاورزان و افزایش صادرات غیرنفتی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
در حالیکه گسترش صنایع غذایی منجر به تثبیت سطح درآمد و افزایش سود کشاورزان می‌شود در زمان افزایش تولید محصولات و کاهش تقاضا برای تولیدات خام، مانع از ضایع شدن آن و نوسانات منفی قیمت می‌شود اما به اعتقاد کارشناسان صنایع غذایی به رغم اینکه صنایع غذایی در مقایسه با سایر فعالیت‌های صنعتی همچنان از توجیه اقتصادی لازم جهت توسعه سرمایه‌گذاری در این بخش برخوردار است اما رشد ارزش افزوده صنایع غذایی در کشور به نسبت سایر صنایع دارای شتاب لازم نیست و در اغلب موارد محصولات کشاورزی به صورت خام و فرآوری نشده عرضه می‌شوند.
سالانه حدود ۳۰ درصد از محصولات کشاورزی در قالب ضایعات از بین می‌رود که ارزش آن حدود پنج تا ۱۰ میلیارد دلار است. در سالهای اخیر با وجود رشد صنایع تبدیلی و تکمیلی روند کاهش ضایعات مطابق پیش‌بینی‌های برنامه چهارم نبوده و معادل ۲۵ درصد درآمد نفتی هر سال از محل ضایعات کشاورزی از دست می‌رود. همانطور که اشاره شد ایجاد و توسعه کمی واحدهای صنایع غذایی سبب کاهش ضایعات می‌شود اما متأسفانه به دلیل عدم برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری مناسب، براساس برآوردهای کارشناسی انجام شده، میزان ضایعات محصولات کشاورزی از سال ۱۳۶۸، ۳۰ درصد بوده که در حال حاضر نیز با گذشت ۲۰ سال کارشناسان میزان ضایعات را همچنان ۳۰ درصد برآورد می‌کنند.
اعتماد سازی برندها در ذهن مشتری
در این رابطه «قاسم جواد زاده» مدیر صنایع تبدیلی جهاد کشاورزی گیلان با اشاره به اینکه برند فقط یک مارک یا علامت تجاری نیست به مرور می‌گوید: جزئی از برند که بیشتر خودش را نشان می‌دهد اعتماد مصرف کننده است. ما باید برندسازی را با این تفکر هدف گیری کنیم که وقتی از برندی نام برده می‌شود، مشتری در ذهنش اعتماد به برند بیاید و قصد خرید آن را داشته باشد.
وی در ادامه اضافه می‌کند: برند در ذهن مصرف کننده نقش ثبات بازاری و اعتماد را دارد لذا لازم است برای این نگاه اقداماتی از سوی دولت اجرا شود.
برای این کار به کمک بخش خصوصی و دولت می‌توانیم سیاست‌های برنامه خریدهای بزرگ دولت را از طریق ارتش یا فروشگاه‌های بزرگ با تولیدکنندگان دارای برند دنبال کنیم که به طور قطع از این طریق می‌توان ازتولیدکنندگان دارای برند حمایت کرد.
مدیر صنایع تبدیلی جهاد کشاورزی گیلان با اشاره به اینکه تولید کشاورزی برنج در فصول عادی حدود ۳ میلیون تن در سال است می‌افزاید: تا سال گذشته از این مقدار ۶۵% در حدود ۲۲۰۰ تن در کارخانه‌های صنایع تبدیلی فرآوری می‌شدند. این در حالیست که ظرفیت عملی تولید در صنایع تبدیلی بالغ بر ۷۰% است.
وی با اشاره به اینکه از نظر تولید صنایع تبدیلی در سطح کشور رتبه اول و از نظر اشتغال رتبه ۴ و از نظر ظرفیت فرآوری رتبه ۵ هستیم تصریح می‌کند: در راستای بحث کاهش ضایعات و برندسازی بخصوص محصول برنج، هدف از برندسازی برنج ایجاد برند منطقه‌ای بوده که به برند واحد تولیدی برسد.
در حوزه مرکبات استان، فقط ۲ کارخانه در منطقه شرق، فرآوری مرکبات را انجام می‌دهند و برای مرکبات فعالیت اقتصادی توسط سورتینگ‌ها دیده نمی‌شود.
به طور متوسط سالانه ۱۱۰۰۰۰۰ هزار تن سالانه شلتوک برنج داریم که در ۱۴۲۵ کارخانه شالیکوبی به ۶۵۰ تا ۷۰۰ هزار تن برنج تبدیل می‌شوند و در حال حاضر در حوزه برنج استان، بالغ بر ۱۲۰ نوع برند ثبت شده داریم. ظرفیت بسته بندی کارخانه‌هایی در استان که مدرن سازی شده و دارای دستگاه سورتینک هستند، حدود ۱۲۰ هزار تن برنج سفید است.
جواد زاده همچنین به پیشی گرفتن برند سازی چای استان از برنج اشاره می‌کند و می‌گوید: در حال حاضر ۱۴۸ کارخانه چای در استان گیلان فعالیت دارند که حدود ۳۴ کارخانه اقدام به بسته بندی چای می‌کنند که ظرفیت بسته بندی آنها در حدود ۳۶-۳۵ تن است. باید تصریح کرد؛ برندسازی چای به دلیل تمایل بخش خصوصی زودتر از برنج شروع شده و تعداد ۶۰ برند ثبت شده در حوزه چای وجود دارد.
در این میان در حالیکه گیلان از نظر تنوع میوه و مرکبات نیز در جایگاه خوبی قرار دارد اما در حال حاضر عرضه مرکبات استان تحت عنوان بسته یا برند خاصی انجام نمی‌شود.
مدیر صنایع تبدیلی جهاد کشاورزی استان در پاسخ به این کمبود با اشاره به اینکه در حوزه مرکبات استان، فقط ۲ کارخانه در منطقه شرق، فرآوری مرکبات را انجام می‌دهند و برای مرکبات فعالیت اقتصادی توسط سورتینگ‌ها دیده نمی‌شود.
به نظر می‌رسد در حالیکه بازاریابی و تبلیغات مؤثر در رسانه‌های مختلف و حمایت از برندهای محلی و معرفی آنها به بازارهای داخلی و خارجی می‌تواند به افزایش آگاهی از برند و محصولات محلی کمک کند. به عقیده این مسؤول در جهاد کشاورزی استان هنوز در حوزه بسته بندی صادراتی محصولات بخصوص برنج به میزان رضایت کافی نرسیدیم. اما قابل پیش بینی است که با رفع چالش ها، تولیدکنندگان محلی گیلان می‌توانند از پتانسیل بالای خود برای افزایش فروش و رونق کسب و کار خود استفاده کنند.
اگرچه ایجاد واحدهای صنایع غذایی باعث اشتغالزایی می‌شود، ولی توسعه کمی بیش از حد این واحدها به دلیل نبود مواد اولیه و نبود بازار مصرف، سنتی بودن تولید و کاهش کیفیت محصول، سبب تولید کمتر از ظرفیت موجود می‌شود. تاثیر فرسودگی دستگاه‌ها و ماشین آلات کارخانه‌ها بر افزایش قیمت تمام شده محصولات غذایی و فرسوده بودن دستگاه‌ها و ماشین آلات کارخانجات صنایع غذایی نیز یکی دیگر از علل افزایش قیمت تمام قیمت تمام شده تولیدات صنایع غذایی است که این موضوع نیز باعث شده است تا تولیدات این صنعت به لحاظ کیفیت در مقایسه با نمونه‌های مشابه خارجی از کیفیت پایین‌تری برخوردار باشد
اولا خیلی مطلب را طولانی نوشتید چیزی متوجه شدم فقط تیتر ش مفهوم بود 👌
دوما مردم ادان حوصله خواندن یک متن طولانی ویا خییلی طولانی را ندارند به ویژه درفضای مجازی
سوما :به نام گیلان نه بنام گیلان 👌