تندباد سرطان گوارش در گیلان

مردم گیلان در معرض تندباد سرطان معده و روده‌ی بزرگ قرار دارند و ضرورت  تلاش برای تشخیص زودهنگام و کنترل این بیماری، امری بدیهی‌ست.  سرطان طوفان عظیمی‌ست که  با وجود همه‌ی پیشرفت‌های پزشکی، وقتی از راه می‌رسد،  نه تنها جسم و جان فرد مبتلا بلکه  اقتصاد و همچنین زندگی  افراد خانواده‌ی بیمار را نیز به شدت تحت تاثیر خویش قرار می‌دهد. نگاهی کوتاه به داده‌ها حاکی از این است که در استان گیلان سرطان‌های معده، روده و پروستات به ترتیب شایع‌ترین سرطان‌ها در میان مردان و سرطان‌های پستان، روده و معده به ترتیب شایع‌ترین سرطان‌ها در میان زنان این استان محسوب می‌شوند. تردیدی وجود ندارد  که سرطان در سالهای اخیر  چون سیاه‌چاله‌ای دهشتناک، زندگی افراد بسیاری را در سراسر جهان  بلعیده  و در این میان کشور ما نیز از گزند آن  درامان نمانده است.  چنانکه سرطان  بعد از  سوانح رانندگی و بیماری‌های قلبی وعروقی، سومین عامل مرگ‌ومیر در ایران  بشمار می‌آید.  و اما آنچه که نگاه گیلانی‌ها را بیش از هر موضوع دیگری در این راستا به خود می‌خواند، افزایش  بروز سرطان‌های دستگاه گوارش در این استان است.  هرچند  بعضی کارشناسان افزایش سالمندی در استان گیلان را یکی از مواردی می‌دانند که سبب شده است تا شاهد  افزایش ابتلا به  سرطان در این استان باشیم اما با همه این احوال توجه  بیشتر نسبت به این بیماری ضرورتی انکارناپذیر است.

آمار و ارقام

گفتنی است میزان بروز استاندارد شده سنی( ASR) سرطان معده و کولورکتال در گیلان بر اساس آخرین آمار منتشر شده کشوری در سال ۹۷ به ترتیب ۱۶.۶۹ و ۱۸.۷۹ در ۱۰۰ هزار نفر است که این رقم در کشور به ترتیب ۱۳.۵۵ و ۱۶.۵۶ در ۱۰۰ هزار نفر اعلام شده است.

دکتر فریبرز منصور قناعی: سرطان روده‌ی بزرگ در گیلان نسبت به میانگین، دارایِ شیب سه برابری است و بیشترین میزان آن نیز در شرق گیلان  مشاهده می‌شود. 

همچنین چند ماه پیش یعنی بهمن 1401  دکتر«فریبرز منصور قناعی» رییس مرکز تحقیقات گوارش و کبد گیلان عنوان کرد که گرچه میزان سرطان در ایران از متوسط دنیا کمتر است اما بروز سرطان در ایران رو به افزایش است. وی اعلام کرد که سرطان روده‌ی بزرگ در گیلان نسبت به میانگین، دارای  شیب سه برابری است و بیشترین میزان آن نیز در شرق گیلان  مشاهده می‌شود.

  وی همچنین از میانگین آماری موارد سرطان در ایران یاد کرد و گفت: از هر ۱۰۰ هزار نفر به صورت میانگین ۱۵۸ مورد سرطان به ثبت رسیده است. این آمار در گیلان ۱۷۷ مورد برای آقایان در هر ۱۰۰ هزار نفر و ۱۴۱ مورد  برای زنان در هر ۱۰۰ هزار نفر است. همچنین ۱۵۷ مورد از موارد آقایان و ۱۲۹ مورد از موارد بانوان High Risk محسوب می‌شوند.

 این پزشک  سرطان‌های معده، روده و پروستات  را در گیلان  به ترتیب شایع‌ترین سرطان‌ها در میان مردان و  سرطان‌های پستان، روده و معده  را  به ترتیب شایع‌ترین سرطان‌ها در میان زنان استان گیلان  دانست و افزود: تشخیص زودهنگام سرطان  از عوامل مهم در درمان این بیماری  است.

اهمیت توجه به زمینه‌های ابتلاء

 داده‌های موجود نشان از اهمیت توجه  بیش از پیش به دو سرطان معده و روده در گیلان دارد. واقعیت این است که شناسایی عوامل موثر در افزایش شیوع  این دو سرطان در گیلان و تلاش برای کنترل آن و همچنین  اطلاع‌رسانی مناسب به مردم موضوعی است که انتظار می‌رود متولیان سلامت در جامعه نسبت به آن توجه خاص داشته باشند. بی‌شک مواردی چون رژیم غدایی نامناسب و کم‌تحرکی که از جمله عوامل موثر در  ایجاد سرطان‌های دستگاه گوارش محسوب می‌شوند،  مواردی هستند که محدود به شمال ایران نمی‌شوند. از این رو  دیگر دلایلی که  سبب  افزایش بروز سرطلان‌های دستگاه گوارش در این اقلیم  شده، نیازمند بررسی و کنترل است. بعنوان مثال  برخی کارشناسان عواملی نظیر  استفاده‌ی  بی‌رویه از سموم و کودهای شیمیایی را  از دلایل افزایش  شیوع سرطان در شمال کشور می‌دانند.

 دکتر «افشین شفقی»  فوق تخصص بیماری‌های گوارش و کبد  در گفت‌و گو با مرور اظهار می‌کند: سرطان‌های دستگاه گوارش در سراسر کشور جزو سرطان‌های شایع  محسوب می‌شوند.  در واقع سرطان معده و پستان دو سرطان شایع کشور هستند و  بر اساس آمار و ارقام  دو سرطان روده بزرگ و پستان  ازسرطان‌های شایع  گیلان هستند.

   وی با بیان این که عوامل ایجاد سرطان  در دستگاه گوارش به دو بخش ارثی و اکتسابی تقسیم می‌شود، می‌گوید: قسمت ارثی همان ژنتیک است و بخش اکتسابی  نیز عمدتا مربوط به عوامل خارجی مثل  رژیم غذایی  می‌شود. بعنوان مثال، مصرف مکرر غذاهایی نظیر فست فودها بعلت دربرداشتن مواد نگاه‌دارنده یکی از مواردی‌ست که می‌تواند سبب ایجاد سرطان در دستگاه گوارش شود. بعضی عوامل دیگر نظیر دود سیگار به دلیل عوامل سرطان‌زایی که  دارد بعد از جذب  می تواند  بر احشاء مختلف اثر بگذارد. از این رو ایجاد سرطان‌هایی چون ریه، معده و روده  با سیگار  مرتبط است. البته  کم تحرکی  هم  از عواملی است که می‌تواند در ایجاد سرطان‌های دستگاه گوارش موثر باشد . همچنین باید توجه داشت مصرف کمِ  موادی  که  از عوامل بازدارنده  سرطان  محسوب می‌شود نیز در ایجاد این بیماری می‌تواند تاثیرگذار باشد.  بعنوان مثال سبزیجات و میوه‌های تازه  باعث افزایش حرکات روده می‌شوند و شانس تماس عوامل سرطان‌زا با روده را کاهش می‌دهند.

دکتر افشین شفقی:  ابتلا به عفونت هلیکوباکتر پیلوری  بر اثر مصرف آب و غذای  آلوده به این نوع  باکتری  ایجاد می‌شود، وهمین امر  به مرور زمان  در زمینه‌ی ژنتیکی مناسب  می‌تواند باعث ایجاد سرطان شود.

 دکتر شفقی  در بخشی از سخنانش با بیان این که  ژنتیک افراد در مناطق جغرافیایی مختلف با هم فرق می‌کند، می‌گوید:  اما  در این زمینه تنها عوامل ژنتیکی دخیل نیستند  و عوامل محیطی  نیز از اهمیت خاصی برخوردارند و از خاطر نباید برد که  رژیم‌های غذایی خاص نظیر مصرف غذاهای شور و دودی و ترشیجات  که در گیلان رواج دارد،  در بروز این بیماری موثر است.

 معاون آموزشی دانشگاه علوم پزشکی گیلان در ادامه از نقش عفونت‌ها در ایجاد سرطان دستگاه گوارش یاد کرده و تصریح می‌کند: یکی ازعفونت‌های مهم، هلیکوباکتر پیلوری است  که می‌تواند باعث سرطان معده ‌شود.  ابتلا به عفونت هلیکوباکتر پیلوری  بر اثر مصرف آب و غذایِ  آلوده به این نوع  باکتری  ایجاد می‌شود، وهمین امر  به مرور زمان  در زمینه‌ی ژنتیکی مناسب می‌تواند باعث ایجاد سرطان شود.

اهمیت تشخیص زودهنگام

معمولا  علائم  ابتلا به سرطان وقتی از راه می‌رسند که مریض راه دشوار و  پرپیچ‌ و خمی را برای درمان باید پشت سربگذارد، از این رو  تشخیص زود هنگام این بیماری از اهمیتی خاص برخوردار است. اینجاست که سخن از غربالگری  به میان می‌آید. غربالگری در پزشکی به معنای راهبردی است  که در جمعیتی بکار می‌رود تا  بیماری خاصی  در مرحله‌ای که بدون  نشانه و علائم است، شناسایی شود.

دکتر شفقی در این باره اظهار می‌کند: غربالگری در زمینه‌ی سرطان‌های  روده‌ی بزرگ، پستان  و دهانه‌ی رحم  نتیجه خیلی خوبی در دنیا داشته است و باعث شده علاوه بر کاهش مرگ و میر، هزینه‌ی اقتصاد سلامت هم  کم شود. چرا که  تشخیص سرطان در مراحل اولیه و پیش‌سرطانی سبب می‌شود که  بیماری با اقداماتی راحت  کنترل شود اما  در مراحل پیشرفته‌، اقدامات متعدد چون  جراحی و شیمی‌‌درمانی ضرورت می‌یابد که  علاوه بر به همراه داشتن دشواری‌های بسیار برای بیمار، هزینه‌ی  بالایی را نیز بر اقتصاد بهداشت و سلامت جوامع  تحمیل می‌کند.

وی یادآور می‌شود: معمولا بصورت روتین  از 50 سالگی در بسیاری از کشورهای دنیا، بطور دوره‌ای هر 5 تا 10 سال  کولونوسکپی انجام می‌شود. همچنین باید توجه داشت که آزمایش  مدفوع از نظر خون مخفی نیز می‌تواند در تشخیص زودهنگام  به ما کمک کند. زیرا  با دریافتن این موضوع،  بررسی‌های لازم انجام می‌شود تا بدانیم خون از کدام قسمت دستگاه گوارش دفع می‌شود.

دکتر فرهاد روشنفکر: در حال حاضر، مرکز «تشخیص زودهنگام سرطان»  در بندرانزلی  فعال است و خدمات ماموگرافی، کولپوسکوپی، کولونوسکوپی  و نمونه‌گیری پاپ‌اسمیر  در آن انجام می‌شود.

 این پزشک بار دیگر با تاکید بر اهمیت غربالگری می‌گوید: غربالگری هم روش موثری برای تشخیص  و درمان زودرس است  و هم به سیاست‌گذاران  کمک می‌کند تا  در هزینه‌های درمان صرفه‌جویی کنند.

راه‌اندازی مراکز تشخیص زودهنگام سرطان

افزایش آگاهی مردم نسبت به  ضرورت تشخیص زودهنگام  سرطان و همچنین فراهم آوردن امکانات مناسب و در دسترس  برای انجام  بررسی‌های لازم  پزشکی در این راستا،  اقدامی است که انتظار می‌رود متولیان سلامت  برای تحقق آن به ویژه برای اقشار متوسط و ضعیف جامعه بکوشند.

دکتر «فرهاد روشنفکر» مدیر درمان دانشگاه علوم پزشکی گیلان در گفت‌وگو با مرور اظهار می‌کند:  مطابق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته برای تشخیص و درمان سرطان در استان گیلان ۴ مرکز «تشخیص زودهنگام سرطان» در ۴  شهر رشت، انزلی،  تالش و لاهیجان  باید ارائه‌ی خدمات داشته باشند.  لازم به ذکر است که   در حال حاضر، مرکز «تشخیص زودهنگام سرطان»  در بندرانزلی  فعال است و  خدمات ماموگرافی، کولپوسکوپی، کولونوسکوپی  و نمونه‌گیری پاپ‌اسمیر  در آن انجام می‌شود. این خدمات با هزینه‌ی بسیار کم برای مراجعان  در واقع کم‌تر از صد هزارتومان و گاهی  به مبلغ بیست  یا چهل هزارتومان،   تنها در حد مواردی چون هزینه‌ی تجهیزات مصرفی  انجام می‌شود. گفتنی است که  درمرکز «تشخیص زودهنگام سرطان» در رشت فعلا فقط ماموگرافی با شرایط مذکور صورت می‌گیرد. درباره‌ی دو مرکز تالش و لاهیجان هم باید گفت، از نظر فیزیکی آماده شده‌اند و این دو مرکز منتظر تحویل تجهیزات هستند.