اوایل آبان ماه، پلیس آگاهی تهران از دستگیری سارق یکی از مراکز ترک اعتیاد خبر داد؛ سارقی که تا دی ماه پارسال، به عنوان نظافتچی در این مرکز کار می‌کرد و پس از سرقت داروهای مخدر از محل کار خود و فرار از تهران، تحت تعقیب قرار گرفت تا اینکه ۱۰ ماه بعد در یکی از شهرهای شمالی کشور شناسایی و دستگیر شد. مرتضی، سارق این مرکز ترک اعتیاد پس از دستگیری به ماموران پلیس گفته بود که به دلیل نیاز مالی، نقشه سرقت از مرکز را کشیده و شبانه و در ساعت تعطیلی مطب با کلیدی که از قبل تهیه کرده بود، وارد اتاق محل نگهداری داروها شده و پس از سرقت، از تهران فرار کرده است.
مرتضی – که معادل ۵۴ میلیون تومان داروی مخدر از محل کارش دزدید – از معدود سارقان مراکز ترک اعتیاد بود که شناسایی و دستگیر شد. ظرف ۹ سال گذشته، تعداد زیادی از مراکز ترک اعتیاد مورد سرقت قرار گرفته که هنوز دست بسیاری از مالباختگان، به گرد پای سارقان هم نرسیده چون بیشتر سرقت‌ها چنان هوشمندانه انجام شده که یا هیچ ردی برای پیگیری وجود ندارد به این معنا که سارق و همدستانش در اولین اقدام پس از ورود به مرکز، هارد دیسک دوربین مدار بسته را همراه محموله دارو و سایر وسایل ارزشمند، زیر بغل زده‌اند و با خود برده‌اند تا هیچ امکانی برای شناسایی و پیگیری نباشد، یا اگر اثر انگشتی به جا مانده، صاحب هوشمند و زبل این اثر انگشت، هنوز هیچ ردپایی در بایگانی قطور اداره آگاهی ندارد. دستگیری و شناسایی این تعداد معدود از سارقان بداقبال مثل مرتضی هم توفیری به حال مالباخته ندارد چون داروهای ترک اعتیاد، خوش فروش‌ترین مال سرقتی است که سارق چه ناشی و چه زبردست، به سر خیابان نرسیده، در اولین عطاری، کل محموله را یکجا و نقد آب می‌کند. مرداد ۱۳۹۵، خبری درباره دستگیری اعضای باند سرقت از مراکز ترک اعتیاد منتشر شد؛ باند ۳ نفره‌ای که نیروی خدماتی در یک مرکز ترک اعتیاد و صاحب عطاری در قلعه‌حسن‌خان بودند و پس از سرقت دارو از مراکز، داروها را در عطاری خودشان می‌فروختند.
سارقانی که گیر نمی‌افتند
م. ف، صاحب یک مرکز ترک اعتیاد در حاشیه شهر تهران است که دو سال قبل، مطبش مورد سرقت قرار گرفت.
چه تاریخی از مرکز شما سرقت شد؟
«دو سال قبل؛ شب، چند ساعت بعد از پایان کار مطب. گارد آهنی رو شکستن، در ضد سرقت رو با سنگ و فرز بریدن و وارد شدن. صبح که به مطب اومدم، از گارد شکسته و بریدگی در متوجه سرقت شدم. »
مرکز دوربین مدار بسته داشت؟
«دوربین رو هم دزدیدن. »
پس امکان پیگیری هم نداشتین؟
«دوربین ساختمون همسایه، تصاویری از خیابون و پیاده‌رو داشت ولی کیفیت تصویر این دوربین‌ها، چندان بالا نیست. بر اساس همون تصاویر هم شکایت کردیم ولی منجر به نتیجه نشد. »
چه حجم دارو به سرقت رفت؟
«حدود ۵۰ میلیون تومن. متادون، شربت تریاک، بوپرونورفین به علاوه پوکه داروهایی که باید برای دریافت مجدد دارو، به دانشگاه تحویل می‌دادیم. »
طبق آیین‌نامه «تاسیس و فعالیت مراکز درمان سوءمصرف مواد» متقاضیان باید از دانشگاه علوم پزشکی منطقه درخواست مجوز کرده و پس از تایید، برای مکان مورد نظر، دوربین مدار بسته، سیستم دزدگیر و در ضدسرقت نصب کنند و داروهای مخدر هم باید در گاوصندوق مستقر در مرکز و در اتاق مجهز به امکانات حفاظتی نگهداری شود.
م. ف می‌گوید بعضی همکارانش، سیستم دزدگیر را به مرکز کنترل پلیس هم وصل می‌کنند ولی بعضی دیگر و از جمله خود او، به ارسال پیامک هشدار به گوشی تلفن همراه‌شان اکتفا کرده‌اند. آن شب هم به گوشی م.ف، پیامکی از سیستم دزدگیر ارسال شده بود.
یعنی وقتی سارق وارد مطب شد، شما متوجه شدین که ورود غیرمجاز اتفاق افتاده؟
« بله، ولی سیستم دزدگیر چندان قابل اعتماد نبود چون شب‌های قبل‌تر که پیامک مشابه داشتم، وقتی خودم رو به مطب می‌رسوندم، می‌دیدم وزش طوفان و باد یا حتی پریدن یک گربه، فرکانسی به سیستم داده و ارسال پیامک به دلیل دریافت این فرکانس بوده. بنابراین، اون شب هم پیامک رو دیدم ولی جدی نگرفتم. »
داروها رو چطور دزدیده بودن؟
« دارو و پوکه داروها داخل گاوصندوق بود. گاو صندوق رو هم باز کرده بودن. »
م.ف، به هیچ کس مظنون نبود و به همه مظنون بود. به تمام بیماران مطب و همسایگان و کسبه.
«به اداره آگاهی گزارش دادم. مامور اومد، اثر انگشت خاصی پیدا نشد. تصویر دوربین همسایه‌ها رو چک کرد. همون تصاویر نه چندان واضح رو. تصویر ماشین‌دزدها رو داشتیم، یک تیبای نوک مدادی. حتی پلاک ماشین هم تا حدی دیده می‌شد ولی خوانا نبود. اون شب، یک نفر از اعضای تیم هم بیرون بوده و کشیک می‌داده بدون اینکه صورتش رو بپوشونه. تصویرش رو مرتب می‌دیدیم که رد می‌شد و اطراف رو نگاه می‌کرد ولی اداره آگاهی هیچ پرونده‌ای از این فرد نداشت. گزارش و پیگیری این سرقت‌ها، اغلب به نتیجه‌ای نمی‌رسه چون دزدها یاد می‌گیرن که چطور از تله سیستم‌های امنیتی فرار کنن. همون سال مامور اداره آگاهی به من گفت که گروه سارقان مراکز ترک اعتیاد، بسیار حرفه‌ای هستن و ردی از خودشون باقی نمی‌ذارن.»
مسوولان واحد داروهای مخدر دانشگاه علوم پزشکی که هر ماه، سهمیه داروهای م.ف را تحویل می‌دادند، هیچ وقت از این سرقت باخبر نشدند. صاحبان مراکز ترک اعتیاد، این سرقت‌ها را گزارش نمی‌کنند چون از طرف دانشگاه جریمه می‌شوند و علاوه بر اینکه باید داروهای به سرقت رفته را از جیب خودشان تامین کنند، مسوولان دانشگاه، با توجیه ایمن نبودن مطب، سهمیه دارویی مطب را کاهش داده یا توزیع ماهانه دارو را در قالب توزیع هفتگی یا روزانه، خرد می‌کنند چون مسوولیت تامین امنیت مرکز و نگهداری داروهای مخدر را، برعهده موسس می‌دانند و هر نوبت تخطی را با تذکر شفاهی و کتبی، کاهش یا قطع سهمیه دارو، لغو موقت و دائم مجوز فعالیت و در نهایت، ارجاع به مراجع قضایی پاسخ می‌دهند. به همین دلیل، صاحبان مراکز ترک اعتیاد ترجیح می‌دهند ضرر سنگین ناشی از سرقت و تخریب مطب را تقبل کنند اما مسوولان دانشگاه، از داستان سرقت دارو بویی نبرند چون جبران مافات جریمه‌های دولت، خیلی خیلی گران‌تر از خسارت یک سرقت تمام می‌شود.
م. ف می‌گفت: «اغلب دوستانم که مرکز ترک اعتیاد دارن، حداقل یک بار، مطب‌‌شون سرقت شده ولی به دانشگاه گزارش ندادن. سارقان مراکز ترک اعتیاد، اونقدر ماهر هستن که حتی از زمان تحویل دارو با خبرن و معمولا، زمانی رو برای سرقت انتخاب می‌کنن که صاحب مرکز، سهمیه داروی مطب رو تحویل گرفته».
حد انتظار و خبرگی سارقان مراکز ترک اعتیاد را، نیاز مالی تعیین می‌کند. به همین دلیل در هفته‌ها و ماه‌هایی از سال و در سال‌هایی که تورم و نرخ بیکاری در کشور رو به افزایش می‌رود، آمار سرقت از این مراکز هم رو به صعود است. حوصله این سارقان برای زاغ‌زنی و آمار گرفتن از تراکنش دارویی مراکز ترک اعتیاد، آنقدر هست که قبل از شناسایی تمام راه‌های نفوذ به این مطب، خود را به چاه نیندازند. آنها خیلی خوب می‌دانند هر جنس سرقتی از مطب ترک اعتیاد، چه جور مشتری‌ای در بازار سیاه دارد؛ داروی ترک اعتیاد یک جور مشتری دارد، بلیستر خالی قرص متادون و شیشه شربت تریاک، یک جور مشتری دارد، تجهیزات پزشکی مطب‌ها، وسایل معاینه و خونگیری یک جور مشتری دارد. سارقان، حتی در این حد می‌دانند که بنا به الزامات قانونی و امنیتی، تا پوکه خالی داروی مخدر، به دانشگاه تحویل نشود، از داروی جدید خبری نیست. پس، صاحب مرکز ترک اعتیاد، برای فرار از تنگنای جریمه‌های دانشگاه، چاره‌ای ندارد جز اینکه راهی بازار سیاه شود و هم متادون و شربت تریاک و با قیمت چند برابر از مالخر بخرد، هم پوکه خالی داروی مخدر تا از آزمون «پاکدستی» در مقابل مسوولان دانشگاه سربلند خارج شود.
م. ف می‌گفت سال ۹۷، برای هر بلیستر خالی قرص متادون، ۷ هزار تومان به دارو فروش ناصرخسرو پول داد در حالی که قیمت دولتی بسته ۱۰۰ عددی قرص کمتر از ۷ هزار تومان بود. م.ف دوستانی دارد که از خودش هم بداقبال‌ترند؛ آنهایی که بعد از دریافت سهمیه یک ماهه دارو، در مسیر برگشت به مرکز، قربانی زورگیری سارقان شده‌اند. یکی از دوستان م.ف، یک سال و نیم قبل، به روال معمول هر ماه، با یک راننده آشنا، راهی واحد داروهای مخدر دانشگاه شد و در مسیر برگشت، راننده را برای تحویل دارو به سمت مطب فرستاد و خودش به خانه رفت و دو ساعت بعد، راننده سراسیمه تلفن زد و گفت که نیمه‌راه، در یک تصاف ساختگی در خیابانی خلوت، سارقان مسلح، تهدیدش کرده‌اند که اگر محموله دارو را تحویل ندهد، روانه آخرت می‌شود. این درمانگر اعتیاد هم، دستش به داروهای سرقت شده نرسید و با وجود چهره‌نگاری در اداره آگاهی، سارقان هم شناسایی نشدند؛ سارقانی که اغلب صاحبان مراکز ترک اعتیاد را می‌شناسند و حتی از مسیر آمد و رفت و زمان تحویل داروهای‌شان هم باخبرند چون واحد داروهای مخدر دانشگاه‌های علوم پزشکی، مراکز شناخته‌شده‌ای با نشانی و ساعت کار مشخص هستند و در بعضی از این ادارات حتی، زمان‌بندی تحویل دارو به مطب‌ها با ذکر مشخصات و نشانی مطب برای عموم قابل دسترس است و کافی است سارق و همدستانش، کمی سحرخیز باشند و به بهانه‌های بیخودی که در جیب هر آدمی پیدا می‌شود، سری به این ادارات بزنند.
سرقت به وقت تحویل سال
ح. الف، صاحب یک مرکز ترک اعتیاد در اصفهان است که مطبش دو بار مورد سرقت قرار گرفت؛ اسفند ۹۵، آذر ۹۷.
«چند ساعت قبل از تحویل سال بود؛ ۷ غروب. پای سفره هفت سین نشسته بودم که صاحب ملک تلفن زد و پرسید خودت در مطب رو باز گذاشتی؟»
ح. الف، همان لحظه به پلیس ۱۱۰ تلفن زد و خودش را به مطب رساند که با درهای شکسته و قفل‌های گشوده و گاو صندوق خالی مواجه شد.
«دزدگیر نداشتیم ولی دوربین مداربسته و گارد آهنی و قفل کتابی و گاوصندوق داشتیم. هارد دوربین رو بردن، با شاه کلید، همه قفل‌های کتابی رو باز کردن، درها رو با دیلم شکستن و گاو صندوق رو هم باز کردن. علاوه بر دارو، کولر و بخاری و کامپیوتر و تلویزیون رو هم بردن. دو نفر بودن، با یک وانت پیکان، مطب رو جارو زدن. صاحب مغازه اون طرف خیابون، فکر کرده بود داریم نقل مکان می‌کنیم.»
سرقت دوم، زمستان ۹۷ بود، ساعت ۲ صبح. دزد، یک نفر بود که از راه پشت بام، خودش را به پنجره نورگیر اتاق دارو رسانده و از همان جا وارد شده بود؛ از یک قاب پنجره ۱۵ در ۴۰ سانت. از همان جا هم فرار کرده بود، همراه با کل داروها و هارد دیسک دوربین مدار بسته.
«گاوصندوق دست‌ساز رو باز کرده بود. چطور آخه؟ البته دستگیر شد چون غیر از مطب من، از ۱۹ مطب و کارگاه تراشکاری هم سرقت کرده بود. دستگیر شدنش فایده‌ای برای من نداشت چون همه داروها رو فروخته بود. من هنوز در عجبم که چطور تونست وارد بشه؟ از یک پنجره ۱۵ در ۴۰؟ عین مارمولک؟ غیر از من و همکارام، هیچ کسی از وجود این پنجره خبر نداشت».
ح. الف می‌گوید ارزش داروهایی که سال ۹۵ از مطبش به سرقت رفت، حدود ۳۰ میلیون تومان و سال ۹۷ حدود ۵۰ میلیون تومان بود. می‌گوید داروی مخدری که از مطب ترک اعتیاد سرقت می‌شود، هیچ برگشتی ندارد چون کمتر از ۱۲ ساعت به پول نقد تبدیل می‌شود. این تحمیل زیان ظرف ۹سال اخیر و استمرار آن، حالا، درمانگران اعتیاد را هم کارآزموده کرده و ح. الف و باقی صاحبان مطب‌های ترک اعتیاد، می‌گویند که یادگرفته‌اند هر تکه از سهمیه داروی ماهانه را در کنجی خارج از مطب پنهان کنند تا دزدها در دفعات بعد با کاهدان مواجه شوند. ح. الف می‌گوید این حقه هم، یکی دیگر از رازهای مگوی صاحبان مراکز ترک اعتیاد است که باید از چشم مسوولان دانشگاه مخفی بماند.
مالخرهای دارو
سرقت از مراکز ترک اعتیاد، پدیده نوظهور دهه ۹۰ و مولود واگذاری این مراکز به دانشگاه‌های علوم پزشکی و تغییر رویه به ترجیح درمان با متادون است که افزایش تولید انبوه این داروی اگونیست را هم رقم زد. شرایط ایجاد شده؛ افزایش تجویز و تولید و تقاضای متادون، دیوارهای بازار سیاه نشت این داروی اگونیست از کانال توزیع قانونی را چنان بالا برد که در اوایل دهه ۹۰، عرضه و تقاضای زیر زمینی متادون، یک تشکیلات سازمان یافته و استخوان‌دار داشت؛ تشکیلاتی نانوشته که از عطاری محل شروع می‌شد و آخر خط، دستفروشان خیابانی دارو ایستاده بودند .
سابقه اولین سرقت‌ها از کلینیک‌های ترک اعتیاد را هم باید در همین زمان جست‌وجو کرد. سال‌هایی که به دنبال افزایش تعداد پرونده‌های بیماران تحت درمان با متادون در مراکز ترک اعتیاد، سارقانی که منتظر بودند از سرقت هر کالای ارزشمند، اسکناسی روانه جیب کنند، با اطلاع از تقاضای سیرناشدنی بازار به دلیل خاصیت نشئه‌آوری هر چند خفیف متادون، مظنه‌ای از سطح عرضه گرفتند و متوجه شدند فروش داروهای سرقتی از مراکز ترک اعتیاد، بی‌دردسرترین مال‌فروشی است. کافی بود چند نفوذی در قالب معتاد داوطلب درمان داشته باشند و با کمی هزینه و حوصله برای طی شدن دوره درمان نفوذی، از محل اختفای دارو با خبر شوند. باقی کار همان روال عرف سرقت بود.
آذر ماه سال ۱۳۹۰ رییس پلیس آگاهی استان خراسان‌رضوی از دستگیری سارق داروهای مخدر مراکز ترک اعتیاد مشهد خبر داد. این سارق، پس از دستگیری، به ۶ فقره سرقت داروهای مخدر از مراکز ترک اعتیاد اعتراف کرد و گفت که چند روز قبل از سرقت، همراه همسر خود، به عنوان معتاد به مراکز ترک‌اعتیاد مراجعه می‌کرده و پس از زیرنظر گرفتن محل، در زمان تعطیلی مرکز، با تخریب ورودی‌های مرکز، دارو و اشیای قیمتی را به سرقت می‌برده است.
تیر ماه سال ۹۱، پلیس آگاهی اصفهان باند ۶ نفره سرقت دارو از مراکز ترک اعتیاد این استان را دستگیر کرد. اعضای این باند پس از دستگیری، به ۶۰ فقره سرقت داروی متادون از مراکز ترک اعتیاد در استان اصفهان اعتراف کرده بودند.
نابغه‌های شبگرد
ب. ش صاحب یک مرکز ترک اعتیاد در مازندران است که سال ۹۲، شب همان صبحی که سهمیه ماهانه ۸۰ بیمار را از واحد داروهای مخدر دانشگاه تحویل گرفته بود، مطبش مورد سرقت قرار گرفت؛ ۴۵ شیشه شربت تریاک، ۲ هزار عدد قرص متادون ۲۰ میلی‌گرم، ۲ هزار عدد قرص متادون ۴۰ میلی‌گرم. ب. ش، این سرقت را به دانشگاه گزارش نکرد.
«ساختمون، تجاری بود و ساعت ۱۰ شب، کل واحدها تعطیل بودن. دزدها، برق ساختمون رو از جعبه تقسیم قطع کردن که دزدگیر هم از کار بیفته. درِ مطب و تمام قفل‌های آهنی و حتی درِ گاو صندوق رو هم با دستگاه هوابرش شارژی، مثل پنبه بریده بودن. دوربین مداربسته و کامپیوتر رو هم با خودشون بردن. ظرف یک هفته، ۹ مطب ترک اعتیاد رو با همین روش سرقت کردن و هیچ وقت هم شناسایی نشدن. خیلی ماهر بودن. تمام مطب‌ها رو روزی خالی کردن که سهمیه داروشون به روز شده بود. با دوستانم که حساب می‌کردیم، ظرف یک هفته ۱۵۰ میلیون تومن دارو دزدیده بودن.»
علی غلامی، دبیر کانون درمانگران اعتیاد کشور تایید می‌کند که افزایش سرقت از مراکز ترک اعتیاد، تابعی از رونق بازار آزاد عرضه متادون و افزایش فروش غیرمجاز داروهای ترک اعتیاد در عطاری‌ها بوده که هر دو عامل، سارقان را تشویق کرده که در کار خود، ماهرتر و متوسل به ابزار تخصصی‌تر شوند.
«۷۵۰۰ مرکز ترک اعتیاد در کشور داریم و طبق گزارش‌هایی که به دستمون رسیده، حدود ۱۰درصد مراکز، مورد سرقت دارو قرار گرفتن و ظرف ۵ سال گذشته، نه تنها آمار سرقت‌ها بیشتر شده، سرقت‌ها، زنجیره‌ای شده. یعنی در یک شهر در یک مدت کوتاه، مثلا دو هفته، از ۵مطب، دارو سرقت میشه و دیگه در اون شهر هیچ خبری نیست و کمی بعد، گزارش‌هایی از بقیه شهرها به دستمون می‌رسه. فقط هم سرقت از مکان نیست. ظرف چند سال اخیر، زورگیری دارو هم به سرقت‌های مکان اضافه شده اما تعداد این موارد، خیلی زیاد نیست چون سارق می‌دونه که زورگیری، جرم خشن محسوب میشه ولی سرقت از مطب‌ها هنوز ادامه داره. عطاری‌ها انگیزه سرقت از مراکز ترک اعتیاد رو بالا بردن چون عطاری، اولین خریدار داروی ترک اعتیاده و فروش داروی ترک اعتیاد به عطاری‌ها، از فروش طلا و جواهر هم آسون‌تره. صاحب عطاری از هیچ سارقی نمی‌پرسه این همه قرص متادون رو از کجا آوردی و سارق خیالش راحته که فروش داروی سرقتی به عطاری، حتی قابل رد‌گیری هم نیست. یک سارق دستگیر شده به ما گفت طلای سرقتی یا وسایل منزل رو باید به یک پنجم قیمت به مالخر بفروشه ولی عطاری، داروی مخدر رو به قیمت خوب و نقد و حتی بدون کسر درصد ازش می‌خره بدون اینکه نیاز به اثبات منشا دارو باشه چون عطاری هم با مشتری زیرزمینی و نقد طرفه. سهمیه داروی ماهانه هر مرکز ترک اعتیاد، ۱۰۰ شیشه ۲۵۰ میلی لیتر شربت تریاک، حدود ۳ هزار قرص متادون ۲۰ میلی‌گرم و حدود ۲ هزار قرص متادون ۴۰ میلی‌گرمه. ما برای دریافت این مجموعه دارو از واحد داروی دانشگاه علوم پزشکی، حدود ۷میلیون تومن پرداخت می‌کنیم در حالی که در بازار آزاد، ۶۰ میلیون تومن خرید و فروش میشه. پس سارق می‌دونه از این سرقت چقدر سود می‌بره و حتی بعضی‌هاشون، پیش خرید و پیش فروش هم دارن؛ عطاری، داروی ترک اعتیاد رو، قبل از سرقت، پیش خرید می‌کنه و سارق، داروی سرقتی رو، قبل از سرقت پیش‌فروش می‌کنه. به همین دلیل، دستگیری سارق مرکز ترک اعتیاد، هیچ فایده‌ای برای درمانگر نداره چون داروی سرقتی در لحظه آب شده.»
معاش قاچاق
صفحات مجازی، برای «بازار سیاه» چنین تعریفی دارند:«Black Market یک بازار کالا و خدمات است که خارج از حیطه حمایت شده رسمی و قانونی کار می‌کند. چنین فعالیت‌هایی به طور معمول به عنوان یک مکمل برای اقتصاد رسمی تعریف می‌شود. بازار سیاه در تمام کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته امکان فعالیت دارد و فعالان این بازار با فرار از قوانین حقوق و مقررات و مجازات دولت ارتزاق می‌کنند. مواد مخدر، اسلحه، فحشا و دارو، پرسودترین بازارهای سیاه جهان است. بازار سیاه، مولود ضعف نظارت‌های قضایی و اختلاف زیاد قیمت کالای توزیع شده از کانال دولتی و سطح عرضه آزاد است.»
«متادون کلراید» در ایران بازار سیاه دارد. بازار سیاهی به گستردگی اغلب عطاری‌های شهر، تمام پاتوق‌های خیابانی و بیابانی مصرف مواد مخدر و پیاده‌روهای سرقفلی‌دار دستفروشان دارو. قیمت بسیار ارزان داروی ایرانی، ضعف نظارت بر روند توزیع دارو در فاصله مبدا تا تحویل نهایی و در نهایت، تقاضای بالا به دلیل خاصیت نشئه‌آوری متادون باعث شده بازار سیاه این داروی اگونیست در کشور، بسیار پررونق باشد. از آنجا که قیمت کالاهای موجود در بازار سیاه، تابعی از افت و خیز نرخ ارز در کشور است، متادون هم از این تغییرات قیمتی مستثنی نیست . متادون کلراید در ایران در چهار شکل دارویی تولید می‌شود؛ قرص، پودر، شربت و ویال تزریقی. قرص با دوزهای ۵، ۲۰ و ۴۰ میلی‌گرمی، پودر در ساشه‌های یک گرمی، شربت در شیشه‌های ۲۵۰ میلی لیتری و با دوزهای ۵ و ۲۵ میلی‌گرمی و ویال تزریقی با دوزهای ۵ و ۱۰ میلی‌گرمی و با محدودیت توزیع بیمارستانی. کمترین تقاضا در بازار سیاه، برای ویال تزریقی، پودر و شربت است و چون مصرف قرص سهل‌ترین روش استفاده از این داروی مخدر است، موجودی بازار سیاه، نه فقط از تولیدات داخل، بلکه از طریق واردات قاچاق از ترکیه، عراق، کشورهای حوزه خلیج فارس و افغانستان هم تامین می‌شود علاوه بر اینکه به دلیل ارزانی قیمت تولید داخلی، قاچاق معکوس این داروی مخدر به کشورهای همسایه هم همچنان برقرار است منتها متادون وارداتی قاچاق، قرار است تقاضای تصاعدی را سیراب کند و جوابگوی خماری بیماران معتاد در حال ترک اعتیاد باشد، وقتی مرکز درمانی و پزشک معالج، بنا به تشخیص، دوز مشخصی از دارو برای بیمار دارای تخریب سنگین تجویز می‌کند و این دوز مشخص، کفایت درد بیمار نیست و ناچار به بازار سیاه پناه می‌برد تا کمبود دریافت مخدر را جبران کند. در حالی که قاچاق معکوس، ناشی از سیاستگذاری‌های غلط دولت برای قیمت‌گذاری اولیه و تشویق به قاچاق معکوس به کشورهای همسایه است تا با فروش دلاری در کشور مقصد، از محل بازگشت ارز قاچاق، منفعت چند برابری حاصل شود.
تعداد تولید‌کنندگان داروی متادون در ایران چندان زیاد نیست، چون بنا به الزام پروتکل الحاقی هیات بین‌المللی کنترل مواد مخدر INCB در سال ۱۹۷۲، متادون در فهرست داروهای تحت کنترل قرار گرفته و از آنجا که دولت ایران هم از امضا‌کنندگان این پروتکل بوده، نه تنها تولید این دارو در کشور باید محدود باشد، هر ساله هم گزارش میزان تولید و نیاز مصرف و تمدید مجوز تولید، به این هیات نظارتی بین‌المللی گزارش می‌شود و مبارزه با واردات یا صادرات قاچاق متادون هم باید همتراز با باقی اقدامات مقابله با مواد مخدر باشد.
سوم آبان ماه امسال یکی از شرکت‌های تولید‌کننده متادون، قیمت‌های خود را به‌روزرسانی کرد.
هر بسته ۱۰۰ عددی قرص متادون ۵ میلی‌گرم:
«در کارخانه ۱۰ هزار تومان/ برای شرکت پخش ۱۱۵۰۰ تومان/ برای مصرف‌کننده ۱۴۵۰۰ تومان »
هر بسته ۱۰۰ عددی قرص متادون ۲۰ میلی‌گرم:
«در کارخانه ۲۲ هزار تومان/ برای شرکت پخش ۲۵۰۸۰تومان / برای مصرف‌کننده ۳۱۵۰۰ تومان»
هر بسته ۱۰۰ عددی قرص متادون ۴۰ میلی‌گرم:
«در کارخانه ۲۶۴۰۰تومان/ برای شرکت پخش ۲۷۳۶۰ تومان/ برای مصرف‌کننده ۳۸ هزار تومان»
همین اعداد می‌تواند گره گشای علت راهیابی متادون به بازار سیاه باشد. آخر بهار امسال که قیمت دلار در بازار آزاد، ۱۷۷۵۶ تومان بود، یکی از داروفروش‌های غیرقانونی در خیابان ناصرخسرو، هر عدد قرص متادون ۵ میلی‌گرمی را ۲ هزار تومان، هر عدد قرص متادون ۲۰ میلی‌گرمی را ۵ هزار تومان و هر عدد قرص متادون ۴۰ میلی‌گرمی را ۱۰ هزار تومان به من می‌فروخت. ۱۲ آبان که قیمت دلار به ۲۹ هزار تومان رسید، این دارو فروش هر ورق ۱۰ عددی متادون ۵ میلی‌گرمی را ۴۰ هزار تومان، هر ورق ۱۰ عددی متادون ۲۰ میلی‌گرمی را ۸۰ هزار تومان و هر ورق ۱۰ عددی متادون ۴۰ میلی‌گرمی را ۱۳۰ هزار تومان می‌فروخت.
این داستان ، مرگ هم دارد
تا اینجا، همه‌چیز بامزه بود؛ حکایت سرقت و تعقیب و کلاهبرداری و رودست خوردن و …
این داستان، روی تلخ هم دارد؛ اواخر شهریور امسال، پلیس آذربایجان شرقی از دستگیری یک مرد متهم به قتل خبر داد؛ مردی که به دلیل اعتیاد، به یک مرکز ترک اعتیاد مراجعه کرده بود و از پزشک مرکز، قرص متادون خواسته بود اما پزشک معالج، به دلیل اینکه نام این فرد در فهرست بیماران مرکز نبود، از تحویل دارو به او خودداری می‌کند و بیمار معتاد هم پزشک را با شلیک سه گلوله به قتل می‌رساند… .
«۷۵۰۰ مرکز ترک اعتیاد در کشور داریم و حدود ۱۰درصد مراکز، مورد سرقت دارو قرار گرفتن فقط هم سرقت از مکان نیست. ظرف چند سال اخیر، زورگیری دارو هم به سرقت‌های مکان اضافه شده. عطاری‌ها انگیزه سرقت از مراکز ترک اعتیاد رو بالا بردن چون عطاری، اولین خریدار داروی ترک اعتیاده و فروش داروی ترک اعتیاد به عطاری‌ها، از فروش طلا و جواهر هم آسون‌تره. صاحب عطاری از هیچ سارقی نمی‌پرسه این همه قرص متادون رو از کجا آوردی و سارق خیالش راحته که فروش داروی سرقتی به عطاری، حتی قابل رد‌گیری هم نیست.
سهمیه داروی ماهانه هر مرکز ترک اعتیاد، ۱۰۰ شیشه ۲۵۰ میلی لیتر شربت تریاک، حدود ۳ هزار قرص متادون ۲۰میلی‌گرم و حدود ۲ هزار قرص متادون ۴۰ میلی‌گرمه. ما برای دریافت این مجموعه دارو از واحد داروی دانشگاه علوم پزشکی، حدود ۷میلیون تومان پرداخت می‌کنیم در حالی که در بازار آزاد، ۶۰میلیون تومن خرید و فروش میشه. پس سارق می‌دونه از این سرقت چقدر سود می‌بره و حتی بعضی‌هاشون، پیش خرید و پیش فروش هم دارن؛ عطاری، داروی ترک اعتیاد رو، قبل از سرقت، پیش خرید می‌کنه و سارق، داروی سرقتی رو، قبل از سرقت پیش‌فروش می‌کنه.
