همزمان با شروع شهریور باغداران سومین استان تولید کننده زیتون کشور نیز برداشت زیتون نوبرانه را از باغهای خشک و کم آب خود آغاز کردند. سالهاست باغهای زیتون شهرستان رودبار که در مجاورت با همسایه پر آب خود یعنی سفیدرود بزرگ قرار گرفته اند، هیچگاه از آن سیراب نشده‌اند. رودبار که تا چند سال پیش قطب تولید زیتون کشور بود، اکنون به دلیل موانع مختلفی از جمله کمبود آب، عدم صدور مجوزهای برداشت آب از سفید رود و مگس زیتون، در جایگاه سوم تولید زیتون کشور ایستاده است. کمبود آب سد بزرگی در مسیر توسعه زیتون رودبار بوده است.
چنانچه به گفته کارشناسان و آمارهای موجود، استانهای دیگر به راحتی از آب سفیدرود برای توسعه و افزایش سطح زیر کشت باغهای خود بهره مندند اما کمبود آب و نبود مجوز دستاوردی جز کاهش کیفیت محصول و در نتیجه کاهش فروش زیتون برای باغداران رودباری به همراه داشته است. در حال حاضر گیلان از لحاظ سطح زیر کشت زیتون در رتبه پنجم و در تولید زیتون مقام سوم کشور قرار دارد.
آبیاری سنتی با توجه به زمان بر بودن، محدودیت منابع آبی و وقوع خشکسالی‌های اخیر، جوابگوی باغهای زیتون نیست و تامین آب باغها یکی از مشکلات باغداران زیتون است.
سال گذشته طبق آمارهای جهاد کشاورزی گیلان بیش از ۱۸ هزار تن زیتون از هشت هزار و ۵۶۰ هکتار باغ زیتون رودبار برداشت شد، که این میزان تولید نشان از افت ۳۰ درصدی تولید نسبت به سال قبل تر خود داشت. با این وجود روز گذشته مدیر امور باغبانی جهاد کشاورزی گیلان از پیش بینی شده برداشت ۱۲ هزار تن زیتون در سطح شهرستان رودبار خبر داد که نشان می‌دهد افت تولید نسبت به سال گذشته هم بیشتر باشد.
عدم صدور مجوز برداشت آب، بلای جان تولید زیتون
«منوچهر پارسافر» در گفت و گو با مرور این کاهش را بی ارتباط با کمبود آب برای باغهای استان و افزایش سطح زیر کشت در استانهای همجوار ندانست و گفت: در گیلان کشت غالب، برنج است؛ به این دلیل همچنان مجوزهای برداشت آب برای باغهای زیتون صادر نمی‌شود. در حال حاضر آب ۵ هزار و ۶۰۰ هکتار از باغهای زیتون این شهرستان از طریق آبیاری قطره‌ای و حدود ۲ هزار هکتار از باغ ها، سنتی و با استفاده از آب چشمه‌ها و انهار آبیاری می‌شوند. این درحالیست که آبیاری سنتی باتوجه به زمان بر بودن، محدودیت منابع آبی و وقوع خشکسالی، جوابگوی باغهای زیتون نیست و تامین آب باغها یکی از مشکلات باغداران زیتون در تولید این محصول است.
۵۷ درصد باغهای زیتون رودبار صنعتی و مدرن و ۴۳ درصد سنتی و خرده مالکی هستند. از این میزان حدود ۲ هزارو ۱۰۰ هکتار از اراضی پایین سد سفیدرود را باغهای قدیمی تشکیل می‌دهند که حتی در آنها مالک حضور ندارد. این باغها بیشتر به آفت مگس زیتون مبتلا هستند و در آنها همه ساله با کاهش تولید مواجه هستیم.
وی تأکید کرد: اگر مشکلات صدور مجوز برداشت آب در رودبار رفع شود سالانه می‌توانیم به جای ۲۰۰ هکتار برای ۴۰۰ هکتار از باغهای زیتون طرحهای توسعه‌ای اجرا کنیم.
عدم مشارکت باغداران سنتی در مبارزه با آفت زیتون
در این میان آفت مگس زیتون که از سال۸۲ با زیتون‌های قاچاق به باغهای رودبارراه پیدا کرد، هر بار با مساعد شدن شرایط آب و هوایی و خشکسالی به جان باغها می‌افتد و در کیفیت زیتون و روغن استحصال شده از آن تاثیر منفی به جای می‌گذارد. درحالی که درسال‌های اخیر مبارزه غیرشیمیایی با مگس زیتون در سطح باغهای پایین دست رودبار انجام شده اما وجود باغ و درختان قدیمی و سختی سم پاشی در باغهای سنتی صعب العبور، همچنان بستری مناسبی برای رشد مگس زیتون در رودبار است.
در این رابطه مدیر امور باغبانی جهاد کشاورزی استان گفت: ۵۷ درصد باغهای زیتون رودبار صنعتی و مدرن و ۴۳ درصد سنتی و خرده مالکی هستند. از این میزان حدود ۲ هزارو ۱۰۰ هکتار از اراضی پایین سد سفید رود را باغهای قدیمی تشکیل می‌دهند که حتی در آنها مالک حضور ندارد. این اراضی بیشتر به آفت مگس زیتون مبتلا هستند و در آنها همه ساله با کاهش تولید مواجه هستیم. این درحالیست که جهاد کشاورزی در بحث حفظ نباتات، اقدامات زیادی از جمله توزیع سم مالاتیوم، کارت زرد و پروتیین هیدرولیزات را بین باغداران سنتی پایین دست سد اجرا کرده اما تا مادامی که باغداران مشارکت نداشته باشند هر چه تلاش کنیم به جایی نمی‌رسیم .
وی با تأکید به اصلاح و نوسازی باغهای موجود در اراضی شیبدار و صعب العبور و لزوم جایگزین کردن نهالهای قدیمی با نهالهای جدید با استفاده از یارانه نهال را در کاهش جمعیت مگس زیتون تاثیر گذار دانست و افزود: این مشکل در باغهای صنعتی و بالادست که در اراضی مسطح قرار دارند دیده نمی‌شود.
۲۲ هزار باغدار در سطح ۹ هزار ۲۵۳ هکتار از اراضی رودبار به سطح زیر کشت باغهای زیتون اختصاص دارد از این میزان ۸ هزار ۶۶۲ هکتار باغهای، بارور هستند. شرایط نامناسب اقلیمی، نبود سرمای مناسب در فصل زمستان و پدیده باد گرم درزمان تلقیح میوه زیتون موجب کاهش تولید درهمه استانهای زیتون خیز کشور شده است.
پارسافر با بیان اینکه امسال افزایش تولید در زیتون نداریم با پیش بینی برداشت ۱۲ هزار تنی محصول اظهار کرد: ۵۰ درصد تولید به منظور روغن کشی و ۵۰ درصد زیتون کنسروی مورد استفاده صنایع مرتبط قرار می‌گیرد. در این بخش برای خود کفایی در حوزه روغن زیتون و جلوگیری از واردات بی رویه نیمی از محصول را به روغن کشی اختصاص می‌دهیم. در شهرستان رودبار ۱۰ کارخانه روغن کشی با ظرفیت ۲۴ هزار تن و ۱۰۰ واحد بسته بندی سنتی، مدرن و نیمه مدرن با ظرفیت ۱۲ هزارتن آماده دریافت و فراوری تولید امسال هستند.
با توجه به استراتژیک بودن شهرستان رودبار که به گفته کارشناسان بیش از ۸۰ درصد اقتصاد کشاورزی اش وابسته به زیتون است، کاشت زیتون با هدف توسعه و گسترش علمی باغهای این محصول، اصلاح باغهای قدیمی، مبارزه با مگس زیتون و افزایش کمی و کیفی روغن زیتون در منطقه امری ضروری است. موسسه تحقیقات کشاورزی جهاد کشاورزی چه عملکردی دراین بخش داشته است؟
روغن زیتون رودبار از باکیفیت‌ترین روغنهای جهان
در این رابطه «علیرضا فلاح نصرت آباد» رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گیلان از کسب دانش فنی مقابله به مگس زیتون با استفاده از تفاله محصول به مرور خبر داد.
فلاح نصرت آباد به مرور اظهار کرد: در بحث توسعه زیتون در شهرستان رودبار، مگس زیتون، کم آبی و اصلاح نهال باغها از مهمترین عوامل هستند. هر سال در این شهرستان با کمبود آب روبرو هستیم و ما در بحث آموزش و ترویج همواره از باغداران خواستیم که آبیاری را به تاخیر نیاندازند. با وجود اینکه بسیاری از اراضی رودبار درسطوح شیب دار قرار دارند باغداران می‌بایست تمام باغهای خود را به آبیاری تحت فشار و قطره‌ای مجهز کنند.
وی با اشاره به سال آوری باغهای زیتون افزود: سال آوری تاثیر زیادی در تولید زیتون دارد. با تغذیه متعادل عناصرغذایی، عناصر ریزمغذی و مصرف کودهای دامی که گواهی ثبت از موسسه تحقیقات دارند می‌توانیم سال آوری مناسبی برای تولید زیتون رقم بزنیم.
فلاح با بیان اینکه کیفیت روغن زیتون با دو روش شیمیایی و حسی‌اندازه گیری می‌شود اظهار کرد: در موسسه تحقیقات زیتون استان موفق به راه‌اندازی ارزیابی حسی زیتون شدیم و کارشناسان ما از طریق بویایی و چشایی کیفیت زیتون را برای روغن کشی ارزیابی و سنجش می‌کنند. طبق گزارشات بین اللملی روغن زیتون رودبار از باکیفیت‌ترین روغنهای جهان معرفی شده است.
وی تأکید کرد: برای ارتقا کیفیت زیتون تولیدی در باغهای شهرستان رودبار، آب فاکتور مهمی است و کمبود آن تاثیر منفی بروی تولید گذاشته است. اما به دلیل اینکه بیشتر ارقام باغهای رودبار محلی هستند نیاز داریم ارقام محلی را با رقم‌های توسعه یافته و اصلاح شده جایگزین کنیم. از آنجایی که درآمد باغداران رودباری چندان بالا نیست و جایگزینی ارقام جدید با محلی چند سال طول می‌کشد چندان از سوی آنها مورد استقبال قرار نگرفته است. این درحالیست که با اصلاح و نوسازی باغهای زیتون، جمعیت مگس نیز کنترل می‌شود اما متأسفانه عزمی دراین کار وجود ندارد.