مصائب اهدای خون

سحر جعفری- هم میهن/

روبه‌‌روی در ورودی، درست کنار اولین نفری که مراجعه‌‌کنندگان را از پشت کانتر شیشه‌‌ای مرکز انتقال‌خون پذیرش می‌‌کند، تابلوی بزرگ قرمزرنگی به‌شکل کیسه پرخون دیده می‌‌شود: «اگر پاسخ شما به هر یک از سوالات ذیل مثبت است، لطفا خون یا پلاکت اهدا نکنید.» ۱۳سوال پشت‌سرهم ردیف شده است.

از تزریق مواد مخدر، داشتن روابط جنسی با هم‌‌جنس، مشکوک بودن به اچ‌‌آی‌‌وی، سابقه زردی یا هپاتیت، حضور در زندان یا مراکز بازپروری طی ۷۲ساعت گذشته، تب بیش از ۳۸درجه، تا ابتلا به سوزاک و سیفلیس در یک‌سال قبل. اینها اما تنها بخشی از سوالاتی است که برای مراجعه‌‌کنندگان عمومی، به نمایش درآمده است. اتفاق اصلی در اتاق‌‌های کوچک کناری رخ می‌‌دهد که به اسم بخش معاینه شناخته می‌‌شوند. آنجا دایره سوالات بسیار بزرگ‌تر است و درنهایت اهداکننده خون یا موفق به راه‌‌یابی به مرحله بعد می‌‌شود یا ممنوعیت دائمی و یک‌ساله شاملش می‌‌شود.

آنها که معافیت دائمی می‌‌گیرند، تکلیف‌‌شان مشخص است و هیچ‌‌وقت نمی‌‌توانند خون اهدا کنند. مانند افرادی که به برخی از بیمار‌‌ی‌‌ها مبتلا هستند یا ممنوعیت‌‌های پزشکی دارند، اما آنها که به دلیل نداشتن شرایط، اهدای‌خونشان به زمان دیگری که اغلب یک‌سال بعد است، موکول می‌‌شود بلاتکلیف‌‌اند؛ تماس جنسی با فردی غیر از همسر، تماس جنسی با فرد دریافت‌‌کننده فاکتورهای انعقادی، تزریق خون و فرآورده‌‌های خونی، حجامت، خالکوبی، سوراخ کردن گوش، طب سوزنی، الکترولیز، پیوند عضو، ابتلا به بیماری‌‌های مقاربتی یا تحت درمان این بیماری‌‌ها و بازداشت بیش از ۷۲ساعت در زندان یا بازداشتگاه جزو ممنوعیت‌‌های یک‌ساله است. اینها در برگه راهنمایی نوشته شده که به‌طور جداگانه به افرادی که از اهدای‌خون به‌طور موقت ممنوع شده‌‌اند، داده می‌‌شود. هرچند به این موارد باید سفرهای خارجی یا حتی داخلی به‌ویژه به جنوب کشور، انجام برخی جراحی‌‌ها، استفاده از داروی خاص، ابتلا به کرونا و بیماری‌‌های عفونی و ویروسی و… را هم اضافه کرد، اما ماجرا به اینجا ختم نمی‌‌شود.

 آنها که در سال‌‌های اخیر برای اهدای‌خون به یکی از این مراکز مراجعه کرده‌‌اند از سوالات بسیار زیادی که درباره روابط جنسی و سبک زندگی‌‌شان پرسیده می‌‌شود، انتقاد می‌‌کنند و حتی اعلام می‌‌کنند پزشکان بخش معاینه اغلب از مجردان به دلیل احتمال داشتن روابط جنسی، خون نمی‌‌گیرند. هرچند سخنگوی سازمان انتقال‌خون به هم‌‌میهن تاکید می‌‌کند که برای تاهل یا تجرد مراجعه‌‌کنندگان پروتکلی ندارند و این دستورالعمل‌‌ها برای اطمینان از سلامت خون است.

رابطه محافظت‌شده هم جزو ممنوعیت‌‌هاست

«علی» مجرد است و سال ۹۷ همراه دونفر از دوستانش یکی مجرد و دیگری متاهل، به یکی از مراکز انتقال‌خون مراجعه کرده بود. او می‌‌گوید در اتاق معاینه همه چیز خوب پیش می‌‌رفت تااینکه پزشک متوجه تجرد دونفر از آنها شد. این‌بار سوالات بیش از گذشته حول محور روابط جنسی، نوع آن و شیوه محافظت متمرکز شد و درنهایت هر سه‌نفر، با ممنوعیت یک‌ساله اهدای‌خون مواجه شدند.

 او می‌‌گوید این ممنوعیت حتی با وجود داشتن رابطه محافظت‌شده، اتفاق افتاد. مرتضی هم مرد جوانی است. او پیش از این دوبار برای اهدای‌خون مراجعه کرده اما موفق به اهدای‌خون نشده. او می‌‌گوید بیش از همه روابط جنسی و حجامت، برای پزشکان مراکز انتقال‌خون اهمیت دارد: «در اتاق معاینه سوالات زیادی پرسیده می‌‌شود. مخصوصا بعد از اینکه متوجه می‌‌شوند اهدا‌‌کننده مجرد است. اگر پاسخ به یکی از سوالات مثبت باشد، دیگر نمی‌‌توان خون اهدا کرد.» او می‌‌گوید شرایط اهدای‌خون بسیار سختگیرانه است و نه‌تنها او، بلکه خیلی از اطرافیانش تا به‌حال موفق به اهدای‌خون نشده‌‌اند. زن جوان از در ورودی مرکز انتقال‌خون خیابان وصال شیرازی در تهران خارج می‌‌شود و برگه ممنوعیت‌‌های یک‌ساله در دستش است.

او چندمین‌بار است که مراجعه می‌‌کند، اما هربار به دلیلی منع می‌‌شود: «وزن بالای ۵۰کیلوگرم برای اهدای‌خون در نظر گرفته شده. ۵۳کیلوگرم هستم اما هر بار به‌محض دیدنم می‌‌گویند شما نمی‌‌توانید خون بدهید. درباره روابط‌جنسی هم زیاد سوال می‌‌شود که پاسخ مثبت به هر کدام از آنها منجر به ممنوعیت اهدای یک‌ساله می‌‌شود. تمام این اطلاعات هم ثبت می‌‌شود.» او می‌‌گوید باید یک‌سال از رابطه جنسی افراد مجرد گذشته باشد تا بتوانند خون اهدا کنند، حتی محافظت‌شده: «از کجا مشخص است که فرد حقیقت را می‌‌گوید؟ شاید این سخت‌‌گیری‌‌ها سبب شود افراد دروغ بگویند.»

چرا یک‌سال؟

ماجرای روابط‌جنسی، ابتلا به اچ‌‌آ‌‌ی‌‌وی، هپاتیت «سی» و «بی» یا بیماری‌‌های مقاربتی، سفرهای خارجی، انجام خالکوبی، حجامت یا طب‌سوزنی، جزو پررنگ‌‌ترین ضوابط برای ممنوعیت اهدای‌خون در بسیاری از کشورهاست. نکته اصلی اما مدت‌زمان تعیین‌شده برای ممنوعیت‌‌های موقت است. در سایت صلیب‌سرخ آمریکا، ممنوعیت‌‌های یک‌ساله برای زندگی یا ارتباط جنسی با فرد مبتلا به هپاتیت در نظر گرفته شده. بازداشت در زندان هم قوانینی مانند ایران دارد. یعنی افرادی که پیش از اهدای‌خون به مدت ۷۲ساعت متوالی یا بیشتر در یک مرکز بازداشت یا زندانی شده‌‌‌‌اند هم شامل این قانون می‌‌شوند، چراکه ممکن است در آن شرایط، در معرض ابتلا به بیماری‌‌های عفونی قرار گرفته باشند. در این ضوابط، برای روابط‌جنسی نامتعارف مردان، استفاده از سوزن برای مصرف هرگونه دارو، دریافت پول یا موادمخدر برای روابط‌جنسی یا ارتباط‌جنسی با این افراد برای مدت سه‌ماه ممنوعیت اهدای‌خون تعیین شده است. حتی افراد در صورت ابتلا به بیماری‌‌هایی مثل سیفلیس یا سوزاک، تنها برای سه‌ماه ممنوعیت اهدا دارند. قوانین درج‌شده در سایت خدمات بهداشت ملی متعلق به انگلستان تحت عنوان

NHS (National Health Service) هم به این موضوعات پرداخته و تمام مواردی که در ایران افراد را با ممنوعیت یک‌ساله اهدای‌خون مواجه می‌‌کند، سه‌ماهه تعیین شده است و درنهایت به افرادی که به هر دلیلی نمی‌‌توانند خون اهدا کنند پیشنهاد شده برای حمایت از روند انتقال‌خون، به جای خون، کمک مالی کنند.

پزشکان بخش معاینه مراکز اهدای‌خون می‌‌گویند ممنوعیت یک‌ساله به دلیل دوره پنجره برخی از بیماری‌‌های تعیین شده است. یعنی ممکن است ویروس در خون باشد، اما به مدت یک‌سال در آزمایش‌‌ها هم تشخیص داده نشود یا فرد بدون علامت باشد. به همین دلیل برای اطمینان از سلامت خون، این مدت اعلام می‌‌شود. این درحالی‌است که به‌گفته وحید جهان‌‌میری نژاد، پزشکی که سال‌‌ها در زمینه اچ‌‌آی‌‌وی، ایدز و پیشگیری از آسیب‌‌های اجتماعی فعالیت کرده، دوره پنجره اچ‌‌آی‌‌وی بسیار کمتر از یک‌سال است و به چند هفته می‌‌رسد. حتی رپید تست‌‌هایی (تست سریع) که در اختیار مراکز مشاوره رفتاری قرار دارد، توانایی تشخیص آلودگی به ویروس را برای مدت کمتر از سه‌ماه دارد. یک‌سال برای در نظر گرفتن دوره کمون یا پنجره اچ‌‌آی‌‌وی، مدت‌زمان زیادی است. حتی در ارتباط با «هپاتیت بی» ‌‌برای مشخص شدن بیماری در آزمایش خون، هم بیشتر از سه‌ماه نیاز نیست: «اچ‌‌آی‌‌وی، هپاتیت بی‌‌ و سی، دوره پنجره دارند. یعنی برای مدت‌زمانی که نهایت سه‌ماه است، آلودگی در خون مشخص نمی‌‌شود، اما پس از سه‌ماه حتما مشخص می‌‌شود. هرچند به‌تازگی‌‌ تست‌‌هایی در اختیار قرار گرفته که دوره پنجره را کوتاه‌تر کرده است.»

۲۵سال بدون یک مورد گزارش آلودگی خون

با این همه اما این پزشک به هم‌‌میهن تاکید می‌‌کند که از سال ۷۶ یعنی طی حدود ۲۵سال گذشته، تاکنون موردی از آلودگی به دلیل انتقال‌خون و فرآورده‌‌های خونی گزارش نشده است. این نشان می‌‌دهد که سختگیری‌‌ها و دقت زیاد در انجام پروتکل‌‌ها نتیجه خوبی داشته است: «به‌هرحال سختگیری‌‌ برای اعمال پروتکل‌‌های اهدای‌خون چالش‌‌های مخصوص به خود را دارد. اگر شدت رعایت استانداردها بالاست و منجر به کاهش مراجعه افراد به‌ویژه جوانان و بالا بردن میزان ممنوعیت‌‌های یک‌‌ساله شده، شاید لازم است سازمان انتقال‌خون بازنگری‌ای در این زمینه داشته باشد.» به‌گفته این پزشک، اگر اصل بر راستگویی اهداکننده است، زمانی که اعلام می‌‌کند رابطه محافظت‌شده دارد، دیگر نباید در این زمینه ممنوعیتی اعمال شود، چراکه از این طریق دیگر ویروسی منتقل نمی‌‌شود. با این همه، جهان‌‌میری نژاد، تصمیم‌‌گیری در این‌‌باره را جزو موضوعات چالش برانگیز عنوان می‌‌کند: «اینکه حفظ سلامت خون ملاک باشد یا کمیت اهدا، دونکته مهم است. به‌هرحال اینطور به‌نظر می‌‌رسد که مساله حفظ سلامت خون در اولویت سازمان انتقال‌خون است. البته شاید باتوجه به نیازهای روز و جمعیت جوان و نیازهایش، برخی از این دستورالعمل‌‌ها باید به‌‌روز شوند.»

خودحذفی محرمانه

سازمان انتقال‌خون در مراکز اهدا، فیلترهای دیگری هم برای اطمینان از سلامت خون دارد که در یک مرحله به «خودحذفی محرمانه» شناخته می‌‌شود. یعنی فردی که پاسخش به تمام سوالاتی که منجر به ممنوعیت موقت یا دائمی می‌‌شود، منفی بوده، پس از اهدای‌خون می‌‌تواند خونش را از چرخه غربالگری و توزیع خارج کند: «ممکن است برخی به دنبال مزایای اهدای‌خون باشند؛ مثل کارت اهدا. حتی گروهی به اهدای‌خون به‌عنوان یک چک‌‌آپ نگاه می‌‌کنند و اصرار به این‌کار دارند. آنها ممکن است درنهایت موفق به اهدای‌خون شوند، اما در آخر به آنها فرمی تحت عنوان خودحذفی محرمانه داده می‌‌شود و فرد بدون اینکه کسی از او سوالی کند یا هویتش مشخص شود، فرم یا کارت مربوطه را به داخل صندوقی می‌‌اندازد و با این‌کار اعلام می‌‌کند که از خونش استفاده‌‌ای نشود.» جهان‌‌میری نژاد این توضیحات را می‌‌دهد. براساس اعلام این پزشک، آنچه بیش از همه در زمینه سلامت خون مهم است و نیاز به بررسی دارد، اطمینان از آلوده نبودن خون به ویروس اچ‌‌آی‌‌وی و هپاتیت بی‌‌ و سی است.

درباره تاهل و تجرد، دستورالعملی نداریم

سازمان انتقال‌خون اما تنها به‌گفته مراجعه‌‌کنندگان درباره سبک زندگی، بیماری‌‌ها، سابقه سفر و نوع روابط خصوصی اکتفا نمی‌‌کند. کار اصلی پس از اهدای‌خون در آزمایشگاه‌‌ها با غربالگری‌‌های پیشرفته برای اطمینان از سلامت خون اتفاق می‌‌افتد؛ اقدامی که به‌گفته عباس صداقت، سخنگوی سازمان انتقال‌خون کشور به هم‌‌میهن، منجر شده تا در دودهه اخیر، هیچ موردی از آلودگی با خون‌‌های اهدایی گزارش نشود. با این حال او درباره مسائل مطرح‌شده درباره سختگیری‌‌های مراکز اهدای‌خون توضیح می‌‌دهد و تاکید می‌‌کند اینها سخت‌‌گیری نیست، رعایت استانداردهای جهانی است که در هر کشوری، متناسب با الگوهای رفتاری و فرهنگی تعیین می‌‌شود. برخی کشورها به دلایلی، قوانین‌‌شان را تعدیل کرده‌‌اند، در ایران اما همچنان کیفیت بالاتر از کمیت در نظر گرفته شده است. صداقت تاکید می‌‌کند که در مراکز اهدای‌خون پروتکلی در ارتباط با تاهل و تجرد وجود ندارد: «ما درباره تجرد و تاهل افراد برای اهدای‌خون هیچ دستورالعملی نداریم، اما روابط جنسی به دلیل احتمال انتقال بیماری‌‌های مقاربتی و ویروسی برای‌مان مساله مهمی است. شاید خیلی از کشورها الگوهای فرهنگی – اجتماعی متفاوتی داشته باشند، اما برای ما کیفیت خون در اولویت است و وظیفه ما تامین خون سالم و کافی است.» او درباره مدت‌زمان تعیین‌شده برای ممنوعیت‌‌های موقت هم توضیح می‌‌دهد و می‌‌گوید: «هر کشوری استانداردهای ملی خود را دارد و تمام اینها براساس اپیدمی بیماری‌‌ها و الگوهای رفتاری و بنابر نقشه پراکندگی آنها در هر کشور تعیین می‌‌شود. ممکن است کشوری به هر دلیل این استانداردها را تعدیل کرده باشد، اما خودمان را زیر سوال نمی‌‌بریم.»

رعایت حداکثر استانداردها

در نظر گرفتن مدت‌زمان یک‌ساله برای دوره کمون بیماری‌‌هایی مانند اچ‌‌آی‌‌وی و هپاتیت، نکته دیگری است که صداقت درباره آن توضیح می‌‌دهد. به‌گفته او، حداکثر استانداردها در کشور رعایت می‌‌شود: «مدت‌زمان تعیین‌شده براساس مستندات علمی، روش‌‌های غربالگری است. اینها روش‌‌های غربالگری بسیار گرانی است که دوره کمون بیماری‌‌ها را بسیار پایین می‌‌آورد، مساله اما تنها یک ویروس نیست تا به‌طور قطعی گفت مثلا مدت کمون آن سه‌ماه یا ۲۸روز یا ۸۰روز است. همه اینها بستگی به سیستم ایمنی بدن افراد و مقاومت آنها در برابر ویروس‌‌ها دارد. ما ماکسیمم استانداردها و بدبینانه‌‌ترین حالت را درنظر می‌‌گیریم.»

چالش اهدای‌خون جوانان و زنان

چهارم مردادماه بود که سازمان انتقال‌خون از نیاز فوری هفت‌استان کشور به اهدای‌خون خبر داد. استان‌‌های گیلان، خراسان رضوی، قم، لرستان، یزد، فارس و سیستان‌وبلوچستان در این وضعیت قرار داشتند. قبل از آن در ۳۰تیرماه هم سرپرست انتقال‌خون استان مازندران از کاهش شدید ذخایرخونی در این استان با آغاز موج هفتم کرونا، اعلام نگرانی کرده و از مردم خواسته بود برای اهدای‌خون اقدام کنند. با این حال مصطفی جمالی، مدیرعامل سازمان انتقال‌خون ایران اوایل مردادماه تاکید کرد که کشور با کمبود خون مواجه نیست: «میانگین کشوری ذخایر خونی  ۸/۷درصد است که اگر به ۱۰درصد برسد، وضعیت رضایت‌‌بخش خواهد بود.»

این مسئول اما نکته دیگری را هم عنوان کرد. به‌گفته، او جمعیت کشور در حال پیر شدن است و با سالخوردگی جمعیت، نیاز به خون و فرآورده‌‌های خونی بالا می‌‌رود. یعنی اگر سال گذشته دومیلیون اهدای‌خون داشتیم، هفت تا هشت‌سال آینده، سه‌میلیون اهدا پاسخگوی نیاز خواهد بود. بنابر آنچه سازمان انتقال‌خون اعلام کرده، بیشتر اهداکنندگان ۳۰ تا ۴۵ساله‌‌اند، اما حالا چالش بر سر کاهش تعداد اهداکنندگان جوان و البته زنان است. به‌طوری‌که به‌گفته همین مسئول، مشارکت جوانان برای اهدای‌خون زیر ۱۰درصد است. این مشارکت در زنان هم بسیار پایین است و براساس اعلام سخنگوی این سازمان، در ایران ۵/۴درصد و در کشورهای توسعه‌یافته ۴۵درصد است.

صداقت توضیح دیگری درباره مشارکت زنان و جوانان برای اهدای‌خون می‌‌دهد. او می‌‌گوید که این مشارکت از قبل هم کم بود: «بخش بزرگی از جمعیت اهداکننده خون در دوران دفاع‌مقدس شکل گرفته و حالا سن این افراد برای اهدای‌خون بالا رفته و ممکن است بخشی از آنها از چرخه اهدا خارج شوند، ما تمایل به افزایش مشارکت جمعیت اهداکننده خون از میان جوانان و زنان داریم، بنابراین یکی از سیاست‌‌های ما ترغیب این گروه برای اهدای مستمر خون است.» او می‌‌گوید تاکید روی زنان به دلیل تاثیر آنها در جامعه و خانواده، همچنین برخورداری از الگوهای رفتار سالم‌‌تر است: «برخی از باورهای نادرست مانند اینکه زنان دچار کم‌‌خونی‌‌اند یا اهدای‌خون منجر به کم‌خونی می‌‌شود، سبب شده‌‌ میزان مشارکت در زنان پایین باشد. درحالی‌که در اهدای‌خون، سلامت اهداکنندگان هم مهم است و در صورت آسیب به سلامت آنها، قطعا اهدای‌خون صورت نمی‌‌گیرد.»

ارزیابی بیماری‌‌های زمینه‌‌ای و الگوهای رفتاری

او درباره ارتباط میزان اهدای‌خون با پروتکل‌‌هایی که برخی آنها را سختگیرانه عنوان می‌‌کنند هم توضیح می‌‌دهد: «دوفرآیند برای اهدای‌خون وجود دارد که یکی از آنها انتخاب اهداکننده است. پزشکان مراکز انتقال‌خون، آموزش‌‌های لازم را دیده‌‌اند و اهداکنندگان را از نظر استفاده از دارو یا ابتلا به انواع بیماری‌‌ها بررسی می‌‌کنند. براین‌اساس ابتلا به بیماری‌‌های زمینه‌‌ای و الگوهای رفتاری آنها ارزیابی می‌‌شود. آنچه برای ما مهم است و ماموریت‌‌ اصلی‌‌مان به‌شمار می‌‌رود، کیفیت و سلامت خون و فرآورده‌‌های‌خونی است.» او تاکید می‌‌کند که ضوابط تعیین‌شده برای اهدای‌خون براساس استانداردهای جهانی و منابع علمی معتبر است: «اینها چیزهایی نیستند که ما از خودمان نوشته باشیم. ممنوعیت‌‌های دائمی یا موقت براساس منابع و مستندات علمی است. رضایت‌‌مندی اهداکننده هم مهم است، اما اصل ماجرا نباید زیرسوال برود.»

مراجعه‌‌کنندگان حقیقت را بگویند

فهرست بلندبالای پرسش مراجعه‌‌کنندگان برای اهدای‌خون بسیار طولانی است، با این حال صداقت تاکید می‌‌کند اطمینان از سلامت‌خون تنها به اظهارات اهداکننده محدود نمی‌‌شود: «تمام خون‌‌های اهدایی با دقت کامل و بالای ۶/۹۹درصد دقت، غربالگری می‌‌شوند و از نظر بیماری‌‌های قابل انتقال از راه خون به‌طور کامل پاک می‌‌شوند. هیچ تردیدی در ارتباط با سالم بودن این خون‌‌ها وجود ندارد و اگر کوچک‌ترین شکی باشد، از چرخه توزیع خارج می‌‌شوند.» او می‌‌گوید جلسه معاینه پیش از اهدای‌خون، دادگاه نیست. بنابراین افراد این مساله را در نظر بگیرند که خونشان به سه‌بیمار تزریق می‌‌شود و ممکن است این بیماران به دلیل ابتلا به تالاسمی یا بیمای‌‌های انعقادی و… گیرندگان مستمر خون باشند، یا جراحی قلب کرده باشند، مادر باردار در مرحله زایمان باشند یا جراحی پیوند دارند و سیستم‌‌ ایمنی بدنشان قوی نیست، بنابراین لازم است در معاینه‌‌ها، حقیقت را بیان کنند. به‌گفته او، اگر پزشک در فرآیند معاینه احساس کند که فرد حقیقت را کتمان می‌‌کند، بدون هیچ چالشی برخی از این افراد به‌عنوان مراجعه‌‌کننده غیرقابل اعتماد، خونشان حتی در صورت اهدا، از چرخه خارج شود:«به هر حال معاینه، جلسه قضاوت یا دادگاه نیست.»

نتایج یک پژوهش:

میزان مراجعه دوباره افراد با معافیت موقت، کم است

دی‌ماه سال گذشته این مسئول در سازمان انتقال‌خون اعلام کرده بود در ۹ماه ۱۴۰۰، بیش از یک‌میلیون و ۹۰۰هزارنفر برای اهدای‌خون مراجعه کرده بودند که یک‌میلیون و ۵۰۰هزار نفر شرایط اهدا داشتند. پیش از این در سال ۹۲ مطالعه‌‌ای تحت‌عنوان «میزان بازگشت مجدد اهداکنندگان خون با معافیت طی سال پس از معافیت» از سوی سه‌محقق در شهر تبریز انجام شد که نشان داد از میان ۶۶هزار و ۱۷۶مراجعه‌‌کننده، ۲۰درصد از اهدای‌خون معاف شدند، از مجموع معاف‌‌شده‌‌ها ۹۲درصد معافیت موقت بودند و بیشترین دلیل معافیت هم معاینه فیزیکی نامناسب (۲۵درصد)، سابقه مصرف دارو (۲۳درصد) و سابقه حجامت و خالکوبی (۸درصد) عنوان شد. از بین این افراد که برای اولین‌بار مراجعه کرده بودند، تنها ۱۵درصد در طول سه‌سال بعد از معافیت، برای اهدای‌خون مراجعه مجدد داشتند. این در حالی بود که ۵۴درصد از اهداکنندگان با سابقه و ۹۴درصد از اهداکنندگان مستمر، دوباره برای اهدای‌خون مراجعه کرده بودند. در بخش نتیجه‌‌گیری این پژوهش عنوان شده: «اهداکنندگان بار اول که معاف از اهدای‌خون می‌‌شوند نسبت به اهداکنندگان مستمر و با سابقه معاف‌شده از اهدا، در آینده برای اهدای مجدد خون کمتر مراجعه می‌‌کنند.»

سخنگوی سازمان انتقال‌خون می‌‌گوید اطلاعات جداگانه‌‌ای درباره میزان عدم موفقیت مراجعه‌‌کنندگان برای اهدای‌خون ندارد اما توضیح می‌‌دهد که: «افرادی که با معافیت موقت مواجه می‌‌شوند، دو گروه‌اند؛ یکی آنهایی که اهدای‌خون به سلامتی‌‌شان آسیب‌‌ می‌‌رساند و گروه دیگر کسانی که اهدای‌خون برای گیرندگان مناسب نیست. به‌هرحال دلیل کسانی که از اهدای‌خون معاف می‌‌شوند، محرمانه باقی می‌‌ماند، اما خوشبختانه قسمت عمده‌‌ای از مراجعه‌‌کنندگان موفق به اهدای‌خون می‌‌شوند و درصدی که چشم‌‌گیر نیست، در فرصت دیگری باید مراجعه کنند.»

غربالگری خون با فناوری‌‌های نوین

غربالگری بخش دیگر فرآیند اهدای‌خون است. قبلا رئیس سازمان انتقال‌خون اعلام کرده بود که روش‌‌های غربالگری وجود دارد که تنها طی چند روز می‌‌توان وضعیت سلامتی خون را تشخیص داد، اما سازمان فعلا توانایی مالی اجازه استفاده از این روش را نمی‌‌دهد. سخنگوی این سازمان به این موضوع توضیح دیگری اضافه می‌‌کند. به‌گفته صداقت، از دوسال پیش، خون و فرآورده‌‌های خونی در سازمان انتقال‌خون با آخرین فناوری‌‌های نوین غربالگری می‌‌شوند، این دستگاه‌‌ها خطا را به حداقل رسانده و خون و فرآورده‌‌های خونی در صورت کوچک‌ترین تردیدی نسبت به آلودگی به بیماری‌‌های قابل انتقال، از چرخه خارج می‌‌شوند: «دودهه است که هیچ گزارشی از ابتلا به بیماری‌‌های قابل انتقال از طریق خون و فرآورده‌‌های خونی در میان گیرندگان نداشتیم. این درحالی‌است که در کشور حدود ۲۰هزار بیمار تالاسمی و تعداد زیادی افراد با اختلالات انعقادی خون وجود دارند که برخی از آنها به‌طور مستمر و هر دو تا سه‌هفته یک‌بار خون و فرآورده‌‌های خونی دریافت می‌‌کنند.»

سخنگوی سازمان انتقال‌خون تاکید می‌‌کند که در دوسال‌و‌نیم گذشته به دلیل محدودیت‌‌های تردد ناشی از شیوع کرونا، ذخایر خونی در بسیاری از کشورها مثل آمریکا با ۳۰ تا ۴۰درصد کاهش مواجه شد. به همین دلیل در این کشورها، سختگیری‌‌ها برای اهدای‌خون کمرنگ شد اما در ایران این اتفاق نیفتاد: «البته نمی‌‌توان به این ضوابط، سختگیری گفت؛ اینها رعایت استاندارد است. در دوران پاندمی، مراکز اهدای‌خون به‌طور کامل ضدعفونی می‌‌شد و افراد با رعایت پروتکل‌‌های بهداشتی وارد مراکز می‌‌شدند. همین مساله سبب شد تا در دوسال‌و‌نیم گذشته، کسی از کلینیک‌‌های اهدای‌خون، مبتلا به کرونا نشود. مجموعه این اتفاقات سبب شد تا در این مدت هیچ بیماری بدون خون نماند.» براساس اعلام صداقت، امسال استاندارد ذخایر خونی تغییر کرد و از پنج‌روز ذخیره در ابتدای امسال به هشت‌روز رسید: «سال گذشته به ۶/۹۱درصد نیاز مراکز درمانی به خون پاسخ دادیم و امسال درچهارماه ابتدایی، ۶۳درصد ذخایر خونی نسبت به مدت‌مشابه سال گذشته بهبود پیدا کرد.»