«موسیو دیمیتری»

هجدهمین برنامه محله گردی «مادران و کودکان» به بازخوانی شخصیت و خدمات «موسیو دیمیتری کِلتزِک» اختصاص داشت. مهندسی یونانی که برای ساخت موج شکن به انزلی دعوت شد و با پایان ساخت موج شکن در گیلان ماندگار شد. حاصل اقامت و زندگی این مهندس یونانی در دو شهر انزلی و رشت، ساختمان های باشکوهیست که هنوز پابرجاست در حالیکه عمر پربرکت او کوتاه بود.

 

هیجدهمین برنامه محله گردی «مادران و کودکان با همکاری کتابفروشی ماهی سیاه، به آشنایی با معماری‌های مهندس یونانی در بناهای تاریخی رشت اختصاص داشت.

 

موج شکن انزلی به عنوان یکی از شاهکارهای معماری اواخر قرن 19 و اوایل قرن20 میلادی معرفی می شود. این موج شکن طبق قرارداد مابین ایران و روسیه (1895م 1274 خورشیدی) به‌ وسیله مسیو دیمیتری کِلتزِک ساخته شد

شرکت کنندگان ضمن آشنایی با این معمار یونانی، از نزدیک دو بنای ساخته شده توسط او را – که در مرکز شهر( مریضخانه بلدیه و کتابخانه ملی) قرار دارد- بازدید کردند.

 

در این برنامه همچنین، «دکتر جعفر مهرکیان» استاد باستان شناسی و یکی از کاوشگران چراغعلی تپه شهرستان رودبار نیز حضور داشت و در حاشیه برنامه پیرامون پیلاقلعه و گورهای باستانی آماردها سخن گفت.

 

مدیراجرایی این برنامه در چگونگی ورود موسیو دیمیتری به گیلان گفت: موج شکن انزلی به عنوان یکی از شاهکارهای معماری اواخر قرن 19 و اوایل قرن20 میلادی معرفی می شود.

 

براساس کتاب تاریخ جامع انزلی(اثر عزیز طویلی) قبل از موج شکن های فعلی که از سنگ هست، موج شکن چوبی داشتیم. این موج شکن طبق قرارداد مابین ایران و روسیه (1895م 1274 خورشیدی) به‌وسیله کمپانی احداث راه انزلی قزوین بین سالهای 1905 تا 1914 ساخته شد.

 

1800 تا 2000 نفر کارگر و پرسنل در ساخت موج شکن ها و اداره بندر زیر نظر دو مهندس «علی اف» و «پلاناتوف» کار می کردند و موسیو دیمیتری نیز به عنوان معمار با ایشان همکاری می‌کرد.

 

مهری شیرمحمدی افزود: با پایان ساخت موج شکن، دیمیتری در انزلی ماندگار شد و یکی از بهرتین هتل های انزلی را ساخت که همعصر گراندهتل لاله زار تهران است.

 

طبق کتیبه موجود در گراندهتل انزلی که روبروی اداره شیلات و نزدیک به پل غازیان است، ساختمان دو طبقه در سال 1917 با اقتباس ازالگوی معماری هتل های اروپایی ساخته شد. دیمیتری سال 1311 فوت کرد و در گورستان ارامنه انزلی به خاک سپرده شد. دیمیتری و همسرش ماریا صاحب پنج فرزند می شوند؛  3فرزند دختر؛ به نام های آسپاسیا، هلن و سوفیا و 2فرزند پسر؛ بنام های کنستانیتن و یانی.»

با پایان ساخت موج شکن، دیمیتری در انزلی ماندگار شد و یکی از بهرتین هتل های انزلی را ساخت که همعصر گراندهتل لاله زار تهران است

کنستانتین بعد از پدر اداره گراند هتل را برعهده می گیرد. او همچنین صاحب خط کشتیرانی انزلی به باکو هم بود. گراندهتل انزلی بعد از انقلاب توسط ستا اجرایی فرمان امام مصادره شد. پسر دوم دیمیتری، پزشک می‌شود و نامش در کتاب تاریخچه بیمارستان های رشت ذکر شده است.

 

این فعال فرهنگی، با اشاره به ساختمان مریضخانه بلدیه در ابتدای خیابان سعدی گفت: نخستین بنایی که دیمیتری در رشت ساخت، ساختمان مریضخانه بلدیه به سفارش شهرداری رشت بود. کلنگ احداث این ساختمان در سال 1308 به زمین زد.

 

معماری این بنا الگوی نئوکلاسیک روسی دارد و در دو طبقه و یک نیم طبقه با کلاه پیازی اش، نمادی از تحول معماری رشت در اوایل دوره پهلوی است. اگرچه این ساختمان تنها 10 سال کاربری مریضخانه داشت، ولی معماری آن برای یک بیمارستان بسیار مناسب بود.

 

طبقه نخست بخش درمانگاهی و مریض های سرپایی و طبقه دوم بخش بستری و اتاق جراحی بود و نیم طبقه بخش اداری و دفتر رئیس بیمارستان. این ساختمان از سال1318 تا دهه 1340 به عنوان فرمانداری و سپس استانداری کاربری داشت.

در تمام ساختمان هایی که دیمیتری طراحی و ساخته است، این صورتک دیده می شود. هم در گراندهتل انزلی، هم مریضخانه و هم کتابخانه ملی و گویی امضای اثر دیمیتری است و شاید هم برگرفته از نمادها و اساطیریونانی باشد

نویسنده کتاب «خانه های تاریخی رشت» با اشاره به ستون های سنگی ورودی مریضخانه بلدیه و صورتک نقش برجسته بر چهارطرف این ستون ها گفت: در تمام ساختمان هایی که دیمیتری طراحی و ساخته است، این صورتک دیده می شود. هم در گراندهتل انزلی، هم مریضخانه و هم کتابخانه ملی و گویی امضای اثر دیمیتری است و شاید هم برگرفته از نمادها و اساطیریونانی باشد.

 

دکتر جعفر مهرکیان نیز گفت: چیزی مشابه این صورتک را در دوره اشکانی داریم. صورتک حضرا یا HATRA در میان رودان، این شهر دوره اشکانی یا پارتی که در عراق امروزی قرار دارد، در هجوم داعش آسیب فراوان دیده است.

 

این باستان شناس همچنین گفت: نماد پارتی مشهور به مرد سبز یا مرد شاخدار نیز در روم هست که سمبل تجدید فصل و آگاهی زیست محیطی است. مرد سبز اغلب به عنوان نمادی از خدای شاخدار، خدای ترکیبی از سلت و پان یونانی است و  این نماد از قرن 12میلادی در اروپا رواج پیدا می کند و به ویژه در سازه های معماری انگلیس مردشاخدار به عنوان المان دیده می شود.

 

مهرکیان افزود: باتوجه به اینکه موسیو دیمیتری، معماری یونانی است، بی شک تحت تاثیرمعماری گذشته بوده و این صورتک را که شباهت هایی با مرد شاخدار  دارد، در معماری امروزی و بنایی که خود طراحی کرده، به کار برده است.

بازدید از کتابخانه ملی و بخش نسخ خطی این مجموعه ارزشمند و بازدید از مریضخانه بلدیه بخش دیگری از این برنامه بود و حاضران با اقدامات بلدیه در حوزه بهداشت و ارتقای سلامت عمومی در اوایل دوره پهلوی در این برنامه محله گردی آشنا شدند.