سامانه نانینو ظاهرا به آخر خطر رسیده است. از آن طرف قیمت‌گذاری دستوری نتوانست به نفع مصرف‌کننده عمل کند و قیمت نان را متعادل نگه دارد. همین حالا هم قیمت نان آزادپز در برخی نقاط گیلان و شهر رشت افزایش پیدا کرده و نان یارانه‌ای هم به طور رسمی از امروز گران شد.
طبق اعلام رسمی اتحادیه صنف نانوایان رشت، قیمت هر قرص نان در شهر رشت به شرح زیر تعیین شده است: سنگک ۴۷۵۰ تومان، بربری ۴۰۰۰ تومان، لواش ۱۰۰۰ تومان و تافتون ۱۵۰۰ تومان. در سایر شهرستان‌های گیلان نیز نرخ نان به این ترتیب اعلام شده است: سنگک ۴۴۰۰ تومان، بربری ۳۷۰۰ تومان و لواش ۹۰۰ تومان.
در خرداد ماه امسال، همزمان با حذف یارانه آرد و نارضایتی نانوایان در سراسر کشور، دولت اختیار نرخ‌گذاری نان را به استان‌ها واگذار کرد
در این میان نانوایان معترض به ساز و کار نانینو، روایت‌های تلخی از پشت صحنه تنور دارند و نهادهای دولتی را مقصر اول و آخر این اوضاع می‌دانند. از فروردین ۱۴۰۴، قیمت نان آزادپز در بسیاری استان‌های کشور افزایش پیدا کرده است. در تیرماه جاری نیز نان یارانه‌ای افزایش قیمت به خود دید. خردادماه امسال، همزمان با حذف یارانه آرد و نارضایتی نانوایان در سراسر کشور، دولت اختیار نرخ‌گذاری نان را به استان‌ها واگذار کرد.
تفویض اختیاری که قاعدتا باید به کنترل قیمت، واقعی‌تر کردن آن و افزایش کیفیت نان منجر می‌شد، اما موجی از افزایش قیمت نان آزادپز در بسیاری از استان‌ها از جمله در گیلان را به راه انداخت. در دو ماه اخیر گیلان شاهد برگزاری تجمع‌های اعتراضی نانوایان بود.
تنها در یک نمونه یک ماه قبل، شماری از نانوایان در اعتراض به پرداخت نشدن یارانه، هزینه‌های سنگین، درآمد پایین و دیگر مشقات شغلی خود، مقابل استانداری گیلان تجمع کردند. نظیر این تجمع در مقابل ساختمان استانداری و فرمانداری استان‌های دیگر کشور هم اتفاق افتاد.
در تازه‌ترین مورد ۱۷ تیر ۱۴۰۴، تنها دو هفته پس از جنگ ایران و اسرائیل که با شلوغی زیاد نانوایی‌های گیلان به علت هجوم مسافران همراه بود، نانوایان شهر رشت در اعتراض به وضعیت فاجعه‌بار سامانه «نانینو» و بحران نان، در مقابل فرمانداری و اتحادیه نانوایان تجمع کردند.
در این تجمع، نانوایان معترض کارتخوان‌های نانینو را به نشانه پایان همکاری با این سامانه ناکارآمد، تحویل مسئولان دادند. نانوایان معتقدند سامانه نانینو در واریز وجه نان‌ها تأخیر دارد و با محدودیت‌های شدید و قطعی‌های مکرر همراه است.
به گفته نانوایان معترض، درحالی‌که دستگاه نانینو هر روز کار می‌کند، پول نان‌ها گم می‌شود! بررسی وضعیت حال حاضر نشان می‌دهد؛ اگر وضعیت فعلی ادامه پیدا کند، اعتصاب و تعطیلی گسترده نانوایی‌ها در سراسر گیلان و سایر استان‌ها دور از انتظار نخواهد بود.
تنها دو هفته پس از جنگ ایران و اسرائیل که با شلوغی زیاد نانوایی‌های گیلان به علت هجوم مسافران همراه بود، نانوایان شهر رشت در اعتراض به وضعیت فاجعه‌بار سامانه «نانینو» و بحران نان، در مقابل فرمانداری و اتحادیه نانوایان تجمع کردند
نانوایان شمشیر را از رو بستند؟!
در آن روی سکه افزایش قیمت نان را داریم که به شدت مردم را کلافه کرده است. این افزایش همواره از سوی مسئولان دولتی در استانی مانند گیلان رد شده است. همزمان مسئولان تعزیرات حکومتی، اتاق اصناف و سازمان صنعت، معدن و تجارت مدعی‌اند اگر نظارت‌های مویرگی آن‌ها نبود، حالا بازار سیاه نان در بسیاری از شهرها از جمله در شهرهای گیلان بیداد می‌کرد.
در مقابل اما نانوایان روایت دیگری دارند؛ آن‌ها که مدت‌هاست زیر بار هزینه‌های سرسام‌آور تولید، حقوق کارگران، سامانه تازه کار نانینو، آرد سهمیه‌ای پرحاشیه و بیمه تأمین اجتماعی خم شده‌اند، حالا شمشیر را از رو بسته‌اند. انگار می‌خواهند بگویند: اگر قرار است ما را ته چاه بیندازید، پس بهتر است همه‌مان با هم پایین برویم!
در این میان، بازرسانی که هر از گاهی سری به نانوایی‌ها می‌زنند هم حال و روز بهتری ندارند. آن‌ها هم خسته از فقر معیشتی دنیای کارمندی و دخل و خرجی که با هم نمی‌خواند، گاهی چشمشان را بر بی‌قانونی‌های آشکار می‌بندند؛ نه از سر بی‌خبری، بلکه از سر ناچاری.
ما مقصریم یا آنکه جوش شیرین را جایگزین خمیر مایه کرد؟!
یک نانوا که در شهر رشت مشغول به کار است در رابطه با مشکلاتی که نانوایان با آن مواجهند به مرور می‌گوید: معمولا به خاطر نوع آردی که به نانوایی‌ها تحویل داده می‌شود؛ سه ماه بهار و سه ماه تابستان تا آخر شهریور ماه، نان پخت شده در گیلان و به خصوص شهر رشت از کیفیت خوبی برخوردار نیست. نانوایی‌ها در این مورد بی‌تقصیرند. اگر آرد خوب تحویل داده شود نه نانوایی‌ها بدنام خواهند شد و نه صدای اعتراض مردم بلند می‌شود. این کمترین خواسته ما از دولت است.
او که در یک واحد نانوایی سنگکی در شهر رشت فعالیت دارد اضافه می‌کند: نانوایی‌هایی که نان تافتون و لواش پخت کرده و به دست مصرف‌کننده می‌دهند ۱۰۰ درصدشان در فرآیند پخت، از مواد غیرمجاز و غیرخوراکی مانند جوش شیرین که برای سلامتی به شدت مضر است استفاده می‌کنند و تنها نانوایی‌های سنگکی هستند که از این ماده خطرناک استفاده نمی‌کنند. بازرسان هم از این موضوع باخبرند اما کسی نه اعتراضی دارد و نه راه جایگزینی به نانوایی‌ها پیشنهاد می‌کند. قیمت جوش شیرین از خمیرمایه که هر روز در حال گرانتر شدن است به مراتب ارزان‌تر است.
وی می‌گوید: معمولا نانوایی‌هایی که نان سنگک تحویل مردم می‌دهند از جوش شیرین داخل خمیر نان استفاده نمی‌کنند و با این ماده فقط تنور را تمیز کرده شست‌وشو می‌دهند. زیرا ماده جایگزین دیگری برای این کار موجود نیست و تاکنون ارگانی به این موضوع ورود نکرده تا روش موثر و کارآمد دیگری را برای تمیزکردن تنور نانوایی پیشنهاد دهد.
این نانوا افزود: به طور معمول استفاده از جوش شیرین چه در زمان پخت نان و چه برای شست‌وشو تنور عملی غیرقانونی است و جرم محسوب می‌شود. بازرسان صنف و اتحادیه در کنار بازرسان صنعت، معدن و تجارت گیلان دائما به نانوایی‌ها سرکشی می‌کنند. بازرسان هم می‌دانند که در نانوایی‌ها چه خبر است. ما که در نانوایی سنگکی، از جوش شیرین برای شست‌وشو تنور استفاده می‌کنیم در زمان بازرسی، مجبوریم جوش شیرین را مخفی کنیم.
به گفته وی؛ ظاهرا بازرسان صنف، اتحادیه یا بازرسان سازمان صنعت، معدن و تجارت گیلان اکثر اوقات جوش شیرین را در نانوایی‌ها کشف می‌کنند اما یا چشم خود را می‌بندند یا پس از گرفتن زیرمیزی، دیگر اقدامی انجام نمی‌دهند. بازرسانی که مثل دیگر طبقات جامعه معیشت سختی دارند و حتی حاضرند برای دریافت اصطلاحا یک پول چایی یا پول چند نخ سیگار، چشم خود را ببندند.
از سال گذشته تاکنون، دستمزد کارگر بیش از ۳۵ درصد افزایش پیدا کرده است. آن وقت در چنین شرایطی چگونه به نانوا گفته می‌شود که نان را به قیمت قبل بفروشد؟
زیر بار بیمه و آرد پر حاشیه
یکی دیگر از نانوایان سطح شهر رشت، اما از زاویه دیگری به مشکلات حوزه نانوایی‌ها می‌پردازد. وی در گفت‌وگو با مرور ضمن انتقاد از قطع کمک دولت به بیمه نانوایان، گران شدن آرد و افزایش قیمت مواد اولیه مانند خمیر مایه می‌گوید: از سال گذشته تاکنون، دستمزد کارگر بیش از ۳۵ درصد افزایش پیدا کرده است. آن وقت در چنین شرایطی چگونه به نانوا گفته می‌شود که نان را به قیمت قبل بفروشد؟
وی گفت: برای مثال نانوایی که در بهمن سال گذشته برای سه نفر، حدود ۴ میلیون تومان هزینه بیمه پرداخت کرده است، در دو ماه بعد مجبور شده ۱۴ میلیون تومان پول بیمه بدهد.
نانینو و سهمیه‌هایی که آب رفت!
یکی دیگر از نانوایان اطراف شهرستان رشت هم در مورد اختلال و عدم کارکرد درست سامانه نانینو به عنوان یکی از چالش‌های پیش روی صنف نانوایان به مرور گفت: از سال ۱۴۰۱ که این سامانه راه‌اندازی شد ما بارها گفتیم که کارکرد ندارد. اینکه به مشتری گفته شود چند عدد نان بخرد و به نانوا گفته شود چند عدد نان بپزد هم مشتری را دچار مشکل کرده و هم اقتصاد نانوا را.
وی اضافه کرد: سهمیه نانوا از ۱۰ کیسه آرد در روز به ۳ کیسه رسیده است. ما نمی‌توانیم با ۳ کیسه درروز هزینه دستمزد ۳ نفر کارگر را بپردازیم. چه رسد به اجاره -آب – برق -بیمه- گاز- آرد- افزودنی‌ها-مالیات- ملزومات و تجهیزات.
یکی از مشتریان نانوایی هم روایت دیگری دارد. وی می‌گوید؛ از زمانی که سامانه نان اجرا می‌شود و با توجه به محدودیت خرید نان با کارت بانکی، قاعدتا باید مصرف نان کنترل شود و کیفیت افزایش پیدا کند. اما کیفیت که همچنان پایین است و ما همچنان افرادی را می‌بینیم که با چندین کارت بانکی و در ساعات متنوع، اقدام به خرید ۱۰۰ قرص نان می‌کنند. این قانون هم نشان داد که به راحتی قابل دور زدن است.
سیستمی که قرار بوده ذیل سامانه نانینو بر تولید و پخت نان در کشور نظارت کند و قوانین را تنظیم و اجرا نماید، حتی برای ابتدایی‌ترین مشکلات این حوزه، مانند تأمین خمیرمایه به‌جای جوش شیرینِ مضر، درمانده شده و برنامه‌ای ندارد
ساختار قیمت‌گذاری دستوری نان، رفوزه شد
آنچه از شواهد برمی‌آید این است که سیستمی که قرار بوده ذیل سامانه نانینو بر تولید و پخت نان در کشور نظارت کند و قوانین را تنظیم و اجرا نماید، حتی برای ابتدایی‌ترین مشکلات این حوزه، مانند تأمین خمیرمایه به‌جای جوش شیرینِ مضر، درمانده شده و برنامه‌ای ندارد. در عوض، انتظار دارد زنجیره تولید و توزیع نان به‌صورت دستوری، بی‌نقص و خودکار عمل کند؛ ایده‌ای که پیش‌تر نیز بارها در کشور شکست خورده و نتایج آن حالا دوباره خود را نشان می‌دهد.
امروز نه فقط مردم، بلکه نانوایان نیز به این سازوکار معترض‌اند. نانوایانی که سال‌هاست بار گرانی، فشار بیمه، افزایش بی‌وقفه قیمت مواد اولیه و ناهماهنگی میان دستگاه‌های نظارتی را بر دوش می‌کشند و حالا با صدای بلند می‌گویند: اگر قرار است صدای ما را نشنوید و ما را در اعماق مشکلات رها کنید، پس سقوط، یک سقوط جمعی خواهد بود. در چنین شرایطی، که سامانه تازه کار نانینو راه به جایی نبرده و بار دیگر ساختار قیمت‌گذاری دستوری اینبار در حوزه نان رفوزه شده است، نه کیفیت نان تضمین می‌شود، نه سلامت مردم، و نه اعتماد عمومی به کارآمدی نهادهای نظارت کننده.
