ورود به قرن جدید با حکمرانی داده‌ها
گفت و گو با وحید طیفوری، معاون سازمان مدیریت گیلان:
به اعتقاد کارشناسان داده‌های آماری بنیادی‌ترین اصل برای برنامه‌ریزی است و برنامه‌ریزی اساسی‌ترین ویژگی برای مدیریت قلمداد می‌شود. سه حلقه آمار و اطلاعات، برنامه‌ریزی و مدیریت از حلقه‌های توسعه به شمار می‌آیند و میزان توسعه یافتگی کشورها با کیفیت آمار و بهنگام بودن اطلاعات تولید شده، ارتباطی تنگاتنگ دارد.
معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان گیلان در خصوص شعار «ورود به قرن جدید با حکمرانی داده ها» می‌گوید:«در شیوه جدید مبتنی بر ثبتی مبنا بودن آمار و اطلاعات به جای مراجعه به خانوارها و کارگاه‌ها، اطلاعات مورد نیاز از طریق اتصال به پایگاه‌های داده‌ای و آماری و دسترسی به ریز داده‌های دستگاه‌های اجرایی فراهم خواهد شد». وی اضافه می‌کند:«شیوه ثبتی مبنا منجر به افزایش بهره‌وری، ایجاد ارزش افزوده بیشتر، تولید آمارهای بهنگام و با کیفیت‌تر در اقتصاد کشور با استفاده از اطلاعات و ریز داده‌های دستگاه‌های اجرایی نسبت به شیوه کلاسیک و سنتی می‌شود لذا حرکت به این سو باعث برخورداری نظام آماری ایران از موقعیت مطلوب و ممتاز در آمارهای ثبتی همسو با کشورهای پیشرو خواهد شد…»
اما گاهی متأسفانه بسیاری از برنامه ریزی‌ها یا بر پایه اطلاعات درست شکل نمی‌گیرد و یا در اجرا ابتر می‌ماند! امید که دولتمردان با دقت در مفاهیم و پیام‌هایی که در داده‌ها مستتر هستند جلوی پیامدهای ناشی از بی توجهی به بسیاری از هشدارها و مسایل اجتماعی و اقتصادی را گرفته و بر مشکلات مختلف فایق شوند، از جمله بر تورم لجام گسیخته افسار زنند؟
به مناسبت اول آبان روز جهانی آمار و برنامه ریزی با آقای وحید طیفوری، معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان گیلان گفت و گو کردیم. ضمن اعلام این خبر که ایشان از سوی آقای دکتر جواد حسین زاده، رییس مرکز آمار ایران به عنوان معاون آمار و اطلاعات برتر برای روز آمار و برنامه ریزی ۱۴۰۰ انتخاب شده‌اند، متن گفت و گو در ادامه به نظرتان می‌رسد:
س-آقای طیفوری امسال به مناسبت روز آمار چه برنامه‌هایی دارید؟
ج/ضمن تبریک روز آمار و برنامه‌ریزی و تقدیر و تشکر از فعالان و کنشگران حوزه آماری، اطلاعات مکانی و برنامه ریزی اعم از کارشناسان، آمارگیران و سایر دست‌اندرکاران آماری به ویژه همکارانم در معاونت آمار و اطلاعات سازمان که در شرایط کرونا کار دشوار تهیه، تولید و انتشار آمارها را به عهده دارند باید بگویم ما هر ساله همایش گرامیداشت روز آمار و برنامه ریزی و مناسبت‌های مرتبط را به صورت گسترده برگزار می‌کردیم، لیکن سال گذشته به دلیل همزمانی با گسترش بیماری کووید۱۹ همایش به صورت محدودتر برگزار شد و امسال نیز به جهت رعایت پروتکل‌های بهداشتی روز پنجشنبه مورخ ۱۴۰۰/۸/۶ برنامه‌ای به صورت محدود در سازمان و با حضور همکاران سازمان برگزار خواهد شد.
س- با توجه به شرایط موجود، کرونا تا چه حد بر انجام طرح‌های آماری تاثیر گذاشته است؟
ج/ طی دو سال گذشته بسیاری از کشورها در تهیه و انتشار آمارهای رسمی خود به‌دلیل شیوع ویروس کرونا دچار مشکلات و موانع فراوانی شده‌اند ولی خوشبختانه با همکاری خوب نیروهای مشارکت کننده در طرح‌های آماری و رابطین دستگاه‌های اجرایی استان‌ها، اجرای طرح‌های آماری و همچنین سایر فعالیت‌های آماری، به رغم مشکلات یاد شده بر اساس برنامه زمانی پیش بینی شده تا کنون انجام شده است.
س- از روز آمار سال قبل تا روز آمار امسال چه برنامه‌ها و طرح‌هایی را در معاونت آمار و برنامه ریزی انجام دادید؟
ج/ حجم فعالیت‌های سال گذشته و سال جاری تا اول آبان ماه بسیار گسترده و حایز اهمیت بوده است. در مجموع اجرای ۹۰ مورد طرح آماری در سال ۱۳۹۹ با به کارگیری بالغ بر ۱۶۰۰۰ نفر روز نیروی انسانی و پرسشگری از حدود ۲۵۰۰۰ واحد نمونه آماری(موردی-سالانه-فصلی) و همچنین اجرای ۹۳ مورد طرح آماری تا آبان ماه سال جاری با به کارگیری بالغ بر ۱۴۰۰۰ نفر روز نیروی انسانی پرسشگری از حدود ۲۴۰۰۰ واحد نمونه آماری انجام شد.
تهیه و تدوین ۱۲۲ گزارش بخش حساب‌های منطقه‌ای ۱۳۹۸ و بیش از یکصد گزارش مربوط به حساب تولید ۱۳۹۹، تهیه و تدوین ۲۱ کتاب و گزارش یا نشریه تحلیلی آماری جهت ارایه تحلیل‌های آماری به مسؤولان و انتشار مکتوب و الکترونیکی عمومی به کاربران و فرهنگ سازی از سوی معاونت آمار منتشر می‌شود.
س-آیا آمارگیری تلفنی نیز توسط معاونت آمار سازمان انجام می‌شود؟
ج/ بله، با توجه به شیوع بیماری کرونا از سال گذشته با همکاری مرکز آمار ایران مرکز تلفن مرتبط با اجرای طرح‌های آماری Call Center با شماره ۲۱۲۱ در استان راه‌اندازی شد. به این طریق ضمن رعایت پروتکل‌های بهداشتی و صرفه جویی در هزینه، از توقف اجرای طرح‌های آماری پیشگیری شد.
س-معمولا تهیه سالنامه‌ها و گزارش‌های آماری و حساب‌های منطقه‌ای نیز در همین معاونت انجام می‌شود؟
ج/ بله، تهیه و تدوین ۱۲۲ گزارش بخش حساب‌های منطقه‌ای ۱۳۹۸ و بیش از یکصد گزارش مربوط به حساب تولید ۱۳۹۹، تهیه و تدوین ۲۱ کتاب و گزارش یا نشریه تحلیلی آماری جهت ارایه تحلیل‌های آماری به مسؤولان و انتشار مکتوب و الکترونیکی عمومی به کاربران و فرهنگ سازی از سوی معاونت آمار منتشر می‌شود. از جمله تهیه و تدوین آمار نامه و سالنامه آماری ۱۳۹۸- ۱۳۹۹ را به انجام رساندیم. انتشار دو شماره از فصلنامه تخصصی نقشه و اطلاعات مکانی گیلان نیز از جمله این فعالیت هاست.
س-در حوزه انتشار و جمع آوری آمار به صورت الکترونیکی چه اقداماتی صورت گرفته است؟
ج/ توسعه و به روز رسانی نرم افزار پایگاه اطلاعات آماری SDI.MPOGL.IR با هدف دسترسی سریع کاربران به اطلاعات آماری، توسعه و به روز رسانی نرم افزار پایگاه اطلاعات آماری(ساوانا) SDB.MPOGL.IR با هدف جمع آوری و تولید الکترونیک اطلاعات با بیش از ۵۰۰ کاربر و همچنین بهنگام سازی جداول سری زمانی بر اساس ساختار جدید در سامانه ساوانا از جمله اقداماتی بود که در بخش توسعه الکترونیکی انجام دادیم.
طرح بهنگام سازی چارچوب مزارع پرورش آبزیان خوراکی به صورت سرشماری در سراسر کشور و با مراجعه به بیش از ۱۵۰۰۰ مزرعه دارای فعالیت‌های تفریخ/ تکثیر/ پرورش آبزیان در حال اجرا است که در استان گیلان با بالاترین حجم به حداقل واحد مراجعه خواهد شد.
س- در حوزه نقشه برداری آیا به روز آوری صورت گرفته است؟
ج/ در این بخش جلساتی با گروه کارشناسی کاربران نقشه و اطلاعات مکانی دستگاه‌های اجرایی برگزار کردیم و با سازمان نقشه برداری کشور در خصوص اولین پروژه پایلوت کشوری همسان رقومی شهر رشت Rasht Digital Twin همکاری داشته و بهنگام رسانی فایل جغرافیایی استان را نیز انجام دادیم. بعلاوه همکاری‌های موردی با سازمان نقشه برداری کشور در خصوص توسعه ایستگاه هایGNSS داشتیم. البته انجام اقدامات و هماهنگی‌های لازم جهت راه‌اندازی زیر ساخت داده مکانی (SDI) و همچنین انجام هماهنگی‌های لازم در خصوص طرح و تصویب گروه کاری کاربران نقشه و اطلاعات مکانی در شورای برنامه ریزی و توسعه استان و برگزاری جلسه گروه کاری کاربران نقشه و اطلاعات مکانی از دیگر فعالیت‌های این بخش بوده است.
س-اخیرا طرح آماری با موضوع شیلات در حال انجام است. لطفا کمی در این مورد توضیح بفرمایید.
ج/ طرح بهنگام سازی چارچوب مزارع پرورش آبزیان خوراکی به صورت سرشماری در سراسر کشور و با مراجعه به بیش از ۱۵۰۰۰ مزرعه دارای فعالیت‌های تفریخ/ تکثیر/ پرورش آبزیان در حال اجرا است که در استان گیلان با بالاترین حجم به حداقل واحد مراجعه خواهد شد(۸۸۰۰). چون شناخت نحوه فعالیت و بازدهی این صنعت و برنامه‌ریزی برای افزایش تولید، افزایش بهره‌وری این بخش، وجود آمار و اطلاعات بهنگام، امری اجتناب ناپذیر است.
نظرصریح اینجانب، احترام به تقسیم کار ملی بین دستگاه‌های اجرایی بوده و هیچ توجیه و لزومی به تولید آمار و اطلاعات و شاخص‌های مشابه توسط چند دستگاه وجود ندارد. چرا که این امر منجر به اتلاف وقت و منابع ملی، تردید و ابهام آفرینی به دلیل چندگانگی آمار خواهد شد. بر اساس اخرین مصوبات قانونی مرجعیت آمار توسط مرکز آمار ایران نظیر تورم تصویب شده است.
هدف از انجام این طرح که با استفاده از چارچوب سرشماری عمومی کشاورزی ۱۳۹۳ به اجرا در آمد، گردآوری آمار و اطلاعات تفصیلی مورد نیاز برای برنامه‌ریزی در این بخش است. در این طرح اطلاعات گسترده‌ای در مورد فهرست نام و نشان مزارع پرورش آبزیان خوراکی کشور، اطلاعات مربوط به ظرفیت، تعداد و مساحت استخرهای این مزارع، اطلاعات مربوط به مقدار تولید محصولات مزارع پرورش آبزیان خوراکی و اطلاعات مورد نیاز حساب های ملی جمع‌آوری می‌شود.
همچنین همزمان با طرح بهنگام سازی چارچوب مزارع پرورش آبزیان خوراکی، طرح آمارگیری از فعالیت صید آبزیان به صورت نمونه‌گیری با مراجعه به بیش از ۱۱۶۰ بهره‌بردار دارای فعالیت صیادی در کل کشور اجرا خواهد شد. هدف از انجام این آمارگیری نیز گردآوری آمار و اطلاعات تفصیلی مورد نیاز حساب های ملی است. این طرح در استان‌های مازندران، گیلان، گلستان، بوشهر، هرمزگان، خوزستان، سیستان و بلوچستان در حال اجرا است.
س- یکی از نکات مهم در بحث آمار، تفاوت بین آمار اعلامی مرکز آمار و آماری است که بانک مرکزی اعلام می‌کند، این تفاوت‌ها به چه دلیل است؟ آیا اصولا ضرورتی دارد که هر دو این مراکز آمار اعلام کنند؟ چون این نوع مغایرت آماری تا حدی ممکن است باعث بی اعتمادی به آمارهای رسمی شود.
ج/ ابتدا از بخش دوم سوال شروع می‌کنم. نظرصریح اینجانب، احترام به تقسیم کار ملی بین دستگاه‌های اجرایی بوده و هیچ توجیه و لزومی به تولید آمار و اطلاعات و شاخص‌های مشابه توسط چند دستگاه وجود ندارد. چرا که این امر منجر به اتلاف وقت و منابع ملی، تردید و ابهام آفرینی به دلیل چندگانگی آمار خواهد شد. بر اساس اخرین مصوبات قانونی مرجعیت آمار توسط مرکز آمار ایران نظیر تورم تصویب شده است.
اما در پاسخ بخش اول سوال شما اگر دو مرکز حتی با روش، چارچوب آماری، تعاریف و…. کاملا مشابه نسبت به تولید آمار و اطلاعات اقدام کنند به دلیل جمع آوری اطلاعات از نمونه‌های مختلف احتمال بروز اختلاف در نتایج تا حدودی منطقی خواهد بود. لیکن اگر روش ها، شیوه جمع آوری، چارچوب‌ها و محدوده‌های مورد نظر و سایر موارد مشابه نباشد به تناسب، مغایرت‌های وجود داشته، شدیدتر مشاهده خواهد شد که نتیجه‌ای جز سلب اعتماد کاربران نخواهد داشت.
س- شعار سال قبل و امسال مرکز آمار «ورود به قرن جدید با حکمرانی داده ها» و استفاده از نظام نوین آماری تعیین شده است. به نظرتان تا چه حد در برنامه ریزی‌های کشوری به داده‌ها توجه می‌شود؟
ج/ بیش از ۶۰ سال از اجرای عملیات سنتی سرشماری عمومی نفوس و مسکن یعنی مراجعه حضوری و چهره به چهره به خانوارهای کشور می‌گذرد. امروز این روش در مقایسه با روش‌های نوین، دارای هزینه بیشتر و کارایی کمتری است. لذا لازم است همسو با تحولات فرآیندها، ابزار و فناوری ها، به سرعت و با دقت این تغییر عظیم در کشور اتفاق بیافتد. در شیوه جدید مبتنی بر ثبتی مبنا بودن آمار و اطلاعات به جای مراجعه به خانوارها و کارگاه‌ها، اطلاعات مورد نیاز از طریق اتصال به پایگاه‌های داده‌ای و آماری و دسترسی به ریز داده‌های دستگاه‌های اجرایی فراهم خواهد شد.
شیوه ثبتی مبنا منجر به افزایش بهره‌وری، ایجاد ارزش افزوده بیشتر، تولید آمارهای بهنگام و با کیفیت‌تر در اقتصاد کشور با استفاده از اطلاعات و ریز داده‌های دستگاه‌های اجرایی نسبت به شیوه کلاسیک و سنتی می‌شود لذا حرکت به این سو باعث برخورداری نظام آماری ایران از موقعیت مطلوب و ممتاز در آمارهای ثبتی همسو با کشورهای پیشرو خواهد شد.
در گیلان از آبان ۱۳۹۹ مجدد شاهد افزایش تورم تاکنون هستیم که ضرورت کنترل آن با مدیریت قوی و کارآمد در سطح کلان کشور لازم است. با کنترل تمام عوامل مؤثر نظیر رفع و یا خنثی نمودن تحریم ظالمانه، تامین مواد اولیه تولید، کنترل نقدینگی، افزایش بهره وری، کنترل بازار، تعادل در عرضه و تقاضا، برنامه ریزی مناسب برای تولید و صادرات می‌توان گام‌های مفیدی در جهت کاهش تورم برداشت.
در خصوص بخش دوم سوال شما باید بگویم یقینا هر نظام برنامه ریزی برای تعیین اهداف، ارزیابی عملکرد و تعیین میزان تحقق اهداف لازم است مبتنی بر آمار، اطلاعات دقیق، درست و بهنگام اقدام نماید. بنابراین توصیه می‌کنیم که همه کاربران در حوزه برنامه ریزی از آماری‌های دارای مرجع صحیح که با مبانی علمی تهیه شده است استفاده نمایند.
س- آیا بجز روش‌های سنتی در تحلیل داده ها، در کشور ما از روش‌های نوین مانند داده کاوی نیز استفاده می‌شود؟
ج/ روش داده کاوی یکی از روش‌های تحلیل آماری است که متناسب با نیاز و داده‌ها می‌توان از آن استفاده کرد. در حال حاضر نیز طیف وسیع و متنوعی از روش‌های آماری برای تحلیل داده ها، توسط کاربران اعم از برنامه ریزان، محققان و … مورد استفاه قرار می‌گیرد.
س -یکی از کارهای مهم در معاونت آمار انتشار گزارش تورم است. نظرتان نسبت به وضعیت تورمی در استان چیست؟ نرخ تورم کل کشور و استان گیلان در شهریور‌ماه به ترتیب ۸/۴۵ و ۴۵ درصد اعلام شده و استان گیلان در این ماه، در بین ۳۱ استان، دارای رتبه بیست و هشتم نرخ تورم کشور بوده است. (البته در بعضی از اقلام از جمله مواد غذایی میزان تورم به بیش از ۵۰ تا ۶۰ درصد و حتی در محصولات و کالاهایی به ۸۰ تا ۹۰ درصد هم می‌رسد.)
ج/ بله، تهیه۱۲ گزارش تحلیلی سالیانه مبتنی بر نتایج منتشره طرح‌های آماری در حوزه تورم ماهانه در معاونت آمار انجام می‌شود. به بیان دیگر پس از انتشار نتایج تورم هر ماه توسط مرکز آمار ایران، همکاران ضمن تهیه گزارش، به تحلیل و بررسی وضعیت موجود، روندها و متغیرهای اثرگذار می‌پردازند و ضمن ارسال گزارش برای مراجع مدیریتی ارشد استان، این گزارش‌ها در اختیار عموم کاربران نیز قرار می‌گیرند. اما در مورد وضعیت تورمی در استان همانطور که در گزارش‌ها نیز آمده روند افزایش تورم در یک مرحله از تابستان ۱۳۹۷ در کشور و استان آغاز شد و تا آذر ماه ۱۳۹۸ با شیب شدید ادامه پیدا کرد. از دی ماه ۱۳۹۸ تا مهر ماه ۱۳۹۹ شاهد روند کاهشی تورم بودیم. اما در گیلان از آبان ۱۳۹۹ مجدد شاهد افزایش تورم تاکنون هستیم که ضرورت کنترل آن با مدیریت قوی و کارآمد در سطح کلان کشور لازم است. با کنترل تمام عوامل مؤثر نظیر رفع و یا خنثی نمودن تحریم ظالمانه، تامین مواد اولیه تولید، کنترل نقدینگی، افزایش بهره وری، کنترل بازار، تعادل در عرضه و تقاضا، برنامه ریزی مناسب برای تولید و صادرات می‌توان گام‌های مفیدی در جهت کاهش تورم برداشت. بهرحال میزان تورم طی دو سال گذشته بسیار قابل توجه بوده و یقینا فشار مضاعفی را هم به عوامل تولید و هم مصرف کنندگان نهایی به ویژه خانوارها وارد کرده و منجر به کوچک شدن سبد هزینه خانوارها است.
