کشور ما ایران با توجه به وسعت زیاد و تنوع زیستگاهی دارای تنوع گونه های جانوری و گیاهی است که از جمله می توان به تعداد ۱۶۰ گونه پستاندار از حشره خوار کوچک ۲ گرمی (کوچکترین پستاندار دنیا) تا نهنگ ۱۳۰ تنی بزرگترین پستاندار دنیا اشاره کرد. راسته گوشت خواران در پستانداران ایران دارای ۲۹ گونه از جمله خرس قهوه ای و پلنگ است که در گذشته متأسفانه دو گونه شاخص آن ببر مازندران و شیر ایرانی منقرض شده است.
تنوع زیستی یک ویژگی مهم زندگی حیات است تنوع زیستی یک منبع تجدید ناشدنی است که از دست دادن آن غیر قابل جبران خواهد بود و متاسفانه تنها زمانی ارزش حیات وحش مشخص می شود که نابود شده اند.
اهمیت روز افزون حیات وحش بواسطه نقش آن در حفظ و ثبات اکوسیستم هاست زیرا در هر اکوسیستم هرچه تنوع گونه ای بیشتر باشد زنجیره های غذایی طولانی تر و در نتیجه محیط پایدارتر و کاهش آن باعث کاهش کیفیت اکوسیستم خواهد شد. گونه های حیات وحش خدمات زیادی فراهم می سازند از کنترل بیماریها تا ممانعت از فرسایش خاک و تنظیم اقلیم گرفته تا گرده افشانی گیاهان و دانه ها و ارزش های علمی فرهنگی و …
حیات وحش بخشی از سیستم پیچیده اکوسیستم است که انسان خواه ناخواه بوسیله چرخه حیات به آن وابسته است و وقتی نسل گونه ای از بین می رود جمعیت جانوران دیگر که طعمه آن جانور بوده اند افزایش می یابد که این افزایش باعث برهم خوردن تعادل طبیعی شده و خسارت های دیگر و شدیدتری را بوجود می آورد.
اما یکی از معضلات مهم محیطی زیست در مناطق مختلف استان گیلان از جمله شهرستان شفت که باعث نارضایتی و تعارض دامداران با حیات وحش شده است، حمله حیات وحش به دام های محلی است. شهرستان شفت یکی از مناطق اصلی دامداری سنتی در گیلان است و معیشت غالب مردم روستایی حاشیه جنگل و کوهپایه ای از این طریق است و حمله حیات وحش تاکنون موجب خسارت به دامداران و مردم بومی آن شده است که به دلایل مختلف از جمله تصرف و تعرض به زیستگاههای حیات وحش توسط انسان و دام، تغییر کاربری، شکار بی رویه و خشکسالی باعث شده تا تعدادی از گونه های حیات وحش جهت حفظ و ادامه بقاء با خطر کردن جهت تأمین غذا به سکونتگاه های انسانی نزدیک شوند و باعث خساراتی به دامها و مزارع و احیانأ انسان شوند.
از طرفی علی رغم هشدارهای محیط زیست با توجه به شیوه دامداری سنتی، دامهای روستائیان در مناطق جنگلی که در حقیقت زیستگاه اصلی حیات وحش است به صورت رها شده حضور دارند که امکان تعرض حیات وحش را بیشتر می کنند. اما در چند سال گذشته این حملات به صورت بی سابقه ای افزایش یافته است که به نظر می رسد به دلایل مختلف از جمله خشکسالی در مناطق ییلاقی تخریب زیستگاههای حیات وحش، کاهش جمعیت علفخواران مانند مرال و شوکا و کاهش جمعیت چشمگیر گراز در مناطق ییلاقی میزان حمله گوشت خواران به دامهای اهلی افزایش یافته است.
البته حمله حیات وحش به دام صرفأ مختص کشور ما ایران نیست. بطور مثال در فرانسه بین سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۳ حدود ۱۴۴۰ ادعای خسارت در مردم مبنی بر حمله حیات وحش دریافت و غرامتی به رقمی بیش از ۷۰۶۰۰۰ یورو برآورد شد و یا در کشور هند در ایالت هیمالچال پرادش پلنگ بومی در سال ۱۹۹۵ میلادی، ۱۸درصد از کل دام های محلی را از بین برد اما بطور کلی یکی از مهمترین اقدامات جهانی تلاش برای کاهش تعارضات میان انسان و حیات وحش از طرق مختلف از جمله پرداخت غرامت است. به هر حال با گسترش سکونتگاههای انسانی و افزایش نیاز به زمین روز به روز تعرض به زیستگاههای حیات وحش بیشتر می شود.
بیمه پلنگ ایرانی که یکی از فصل های برنامه ملی حفاظت و مدیریت پلنگ ایرانی است در سال ۱۳۹۴ توسط سازمان حفاظت محیط زیست ابلاغ شد و یکی از سیاستهای موفق برای کاهش این تعارضات و حفاظت از گونه پلنگ ایرانی است که متأسفانه چندی است با عدم تمدید مواجه شده است و همچنین دستورالعمل سال ۹۶ دفتر حقوقی سازمان حفاظت محیط زیست در خصوص عدم پرداخت خسارت وارده به دامداران خسارت دیده متقاضی برای سایر گونه های گوشت خوار حیات وحش موجب افزایش تعارضات دامداران با حیات وحش شده است.
از طرفی با روستاییانی مواجه هستیم که سابقه دامداری در برخی از مناطق به هزاران سال می رسد و گاهأ این روستائی صرفأ با چند رأس دام امرار معاش می کند و این دامها کل هستی آنها را تشکیل می دهد و وقتی با حمله حیات وحش و تلف شدن همه سرمایه زندگی و معیشتشان روبرو می شوند و در تماس با ادارات محیط زیست جهت خسارت مأیوس و ناامید می شوند احتمال تقابل دامداران با حیات وحش را بالا می برد.
کشته شدن خرس قهوه ای با شلیک ۷ گلوله در تالش در مرداد ۹۷ و کشته شدن یک قلاده خرس در تیر ماه ۹۷ در ماسال بوسیله گلوله های ساچمه ای شاید از پیامدهای این تعارض باشد. در تحقیقی که در سال ۹۱، در ۲۲ استان کشور انجام گرفت گرگ در ۷ استان به عنوان اولویت آسیب رسان و سپس پستاندارانی مانند خرس و پلنگ قرار گرفته اند. بدون تردید در خصوص مدیریت حیات وحش هیچ طرح حفاظتی و مدیریتی بدون مشارکت جوامع محلی امکان پذیر نخواهد بود و در شرایط فعلی سازمان محیط زیست با توجه به کمبود نیرو و امکانات و وسعت مناطق بدون مشارکت مردم امکان حفاظت از حیات وحش ایران را ندارد.
پرداخت خسارت و اجرای روشهایی مانند مانع سازی و استفاده از لوازم هشدار دهنده و دور کننده گوشت خواران از جمله برنامه های ملی است که می تواند به کاهش این تعارضات کمک کند. به هر حال سازمان حفاظت محیط زیست بعنوان تنها متولی حیات وحش در کشور باید مشخص کنند که آیا حفاظت از گونه های در معرض انقراض حیات وحش بعنوان اولویت کاری آنهاست یا مدیریت آب و کشاورزی؟
تمدید بیمه نامه پلنگ ایرانی و همچنین برنامه ریزی جهت پرداخت خسارت حمله حیات وحش به دامداران یکی از مهمترین راههای کاهش تعارضات روستائیان حاشیه جنگل نشین با حیات وحش و حفظ گونه های ارزشمند حیات وحش ایران زمین است.
