گیلان در صدر بسیاری از آسیب های اجتماعی قرار دارد و اگر باز هم به هشدارها بی توجهی شود چاره کار بسیار سخت تر خواهد بود. نشست «وضعیت فرار دختران و زنان از منزل در گیلان» ۲۴ آذر همزمان با هفته پژوهش با حضور تعدادی از کارشناسان دفتر تحقیقات کاربردی و معاونت اجتماعی فا.ا. گیلان و کارشناسان بهزیستی و دکتر «هاشم موسوی» رییس پژوهشکده گیلانشناسی و دکتر «رضا علیزاده» جامعه شناس در پژوهشکده گیلانشناسی برگزار شد.
ناکامی همه چیز را تباه می کند
دکتر سید هاشم موسوی، رییس پژوهشکده گیلانشناسی دانشگاه گیلان در شروع جلسه با بیان اینکه فرار از خانه بیش از آنچه که نتیجه فقر باشد نتیجه ارتباطات ناصحیح در خانواده است گفت: نقش والدین بخصوص پدران در این مورد بسیار تاثیرگذار است.
دکتر سیدهاشم موسوی: باید قبول کرد که بوی تلخ کامی و ناکامی می آید و در جامعه ما همه یک جورهایی احساس ناکامی می کنند. یعنی در همه سطوح از کارگر و کارمند گرفته تا وزیر و نماینده و امام جمعه همه احساس ناکامی از خود بروز می دهند. بنابراین لازم است که هشدارها را برای کاهش آسیب های اجتماعی جدی بگیریم.
وی ادامه داد: کسی دوست ندارد از خانه فرار کند، ولی شاید این آخرین پناه باشد برای آنها. اما این افراد حمایت اجتماعی ندارند و خدمات مراکز مشاوره و روانشناختی در ایران خود قابل واشکافی است.
وی با تاکید بر اینکه انسانیت و زنان را باور کنیم، محدودیت برای زنان و خشونت علیه زنان را از عوامل تاثیر گذار دانست و گفت: گاه برخی از مسایل فرهنگی مثل حجاب مهمتر از مسایل اخلاقی می شوند در حالی که می دانیم یک زن ممکن است حجاب نداشته باشد ولی اخلاقی باشد.
این استاد دانشگاه با تاکید براینکه نیازمند کارهای میدانی و تجربی هستیم به روز جهانی بغل کردن فرزندان اشاره کرد و گفت: من کلا آدم خوشبینی هستم اما باید قبول کرد که بوی تلخ کامی و ناکامی می آید و در جامعه ما همه یک جورهایی احساس ناکامی می کنند.
یعنی در همه سطوح از کارگر و کارمند گرفته تا وزیر و نماینده و امام جمعه همه احساس ناکامی از خود بروز می دهند انگار مد شده است.
ولی باید بدانیم که ناکامی همه چیز را تباه می کند. بنابراین لازم است که هشدارها را برای کاهش آسیب های اجتماعی جدی بگیریم.
مشکلات زنان آسیب دیده با گرفتن و شلاق حل نمی شود
در ادامه «سرهنگ فلاح کریمی»، رییس پلیس پیشگیری گیلان که بیش از دو دهه در حوزه آسیب های اجتماعی کار کرده گفت: برخورد با آسیب و جرایم فرق می کند.
آسیب تعقیب در پی ندارد مانند طلاق یا خودکشی، اما جرایم چیزی است که در فعل یا ترک فعل مستوجب مجازات است و ما با هر دو سروکار داریم و یکی از آسیب ها فرار دختران و زنان از خانه است. البته هم فرار و هم فقدان چون بعضی ها از منزل می روند و بعد اصلا معلوم نیست سرنوشتشان چی شده است. حوزه کارکردی پلیس نیز طی این فرایند است.
وی با بیان اینکه ابتدا پلیس، سنتی و در خدمت به سلاطین بود گفت: بعد شد پلیس حرفه ای و در دوره ای هم می گفتند پلیس جامعه محور، سپس شدیم پلیس حل مساله یعنی باید مساله را کالبد شکافی کرده و با مردم درمیان بگذاریم و راه حل پیدا کنیم و امروز می گوییم پلیس هوشمند.
البته این شعار را می دهیم ولی هنوز به این مرحله نرسیده و باید تلاش باید کنیم تا مشکلات مردم را از قبل ببینیم و در راستای حل مسایل گام های اساسی برداریم. گاه از شش صبح تا ۱۰ شب در اداره درگیر همین مسایل فرار و فقدان زنان و دختران با طیف سنی مختلف مواجه هستیم.
وی با ارایه آمار مقایسه ای گفت: در هشت ماهه ۹۷ تعداد ۱۵۴ نفر فرار از منزل در سامانه ثبت شده(چون تعدادی از خانواده ها بخاطر حفظ آبرو و… اصلا اعلام نمی کنند. در هشت ماهه سال ۹۸ نیز ۱۲۴ نفر ثبت شده اند. (۳۶ نفر مرد داریم) یعنی میزان فرار زنان و دختران از منزل بیشتر است. اما چرا؟ شاید برای اینکه گوش هایی برای شنیدن حرف های دختران و زنان نیست. در بین این آمار ۶۷ درصد مجرد و ۳۳ درصد متاهل هستند.
وی محدودیت مطلق و آزادی مطلق را زمینه ساز این آسیب ها برشمرد و گفت: طلاق در گیلان از فراوانی زیادی برخوردار است، گاه دوبار ازدواج پیش می آید و فرزندان با ناپدری زندگی می کنند و دچار خشونت و آسیب می شوند و از خانه فرار می کنند.
سرهنگ فلاح کریمی: آقایانی که در صندلی های ارشد استان نشسته اند بیایند راهکار بدهند، فقط به پلیس نگویند بگیرید و نگهدارید. کسی نیست صداهای خاموش زنان و دختران را بشنود و راهکار ارایه بدهد فقط می گویند بگیرید!! ولی مشکل اینها با گرفتن و شلاق و جریمه حل نمی شود.
کریمی با بیان اینکه گاه از پلیس حل مشکلات کودکان کار را می خواهند افزود: آیا پلیس با باتوم و سپر باید برود جلوی بچه ها را بگیرد؟! ما با بهزیستی مکاتبه کردیم و خواستیم جایی را برای این افراد مشخص کنند. نباید بگوییم جمع آوری کودکان کار بلکه باید بگوییم هدایت کودکان کار.
وی با اشاره به اینکه به اعتقاد صاحبنظران امروزه «محیط» است که فرزندان را بدنیا می آورد اظهار کرد: در محلات بگردید ببینید این فرزندان با چه وضعیتی آنجا زندگی می کنند! تا کی باید اینطور ادامه بدهیم؟! این مشکلات با بگیر و ببند و کیفر حل نمی شود. ما هم مثل شما درد داریم و مسایل را می بینیم. می خواستیم مرکزی برای زنان آسیب دیده باشد. متاسفانه تجاوز به زنان زیاد است و یا زنان در معرض آسیب هستند و مانمی توانیم کتمان کنیم. از سوی دیگر دسترسی به برخی مدیران در پلیس یا کلانتری و دادگستری ممکن است برای این افراد سخت باشد. بنابراین کمیته امداد یا بهزیستی باید مراکزی برای حمایت از این زنان آسیب دیده درست کنند .
وی خطاب به مسولان گفت: آقایانی که در صندلی های ارشد استان نشسته اند بیایند راهکار بدهند، فقط به پلیس نگویند بگیرید و نگهدارید. کسی نیست صداهای خاموش زنان و دختران را بشنود و راهکار ارایه بدهد فقط می گویند بگیرید!! ولی مشکل اینها با گرفتن و شلاق و جریمه حل نمی شود.
وهم خطرناک ارتباط خوب با فرزندان
در ادامه «مرتضی قویدل»، کارشناس امور اجتماعی اداره کل بهزیستی گیلان نیز گفت: در بهزیستی از سال ۸۷ در پنج شهرستان رشت، انزلی، تالش، فومن و لاهیجان مرکز اورژانس اجتماعی داریم.
و در شهر رشت دختران یا زنانی را داریم که هر روز یا از طریق دادگستری و … بعد از ارزیابی اولیه اگر لازم باشد اسکان داده می شوند و خدمات روانشناختی و مددکاری می گیرند. و اورژانس اجتماعی بیست و چهار ساعته در سراسر استان فعال است.
وی ادامه داد: با بضاعت بهزیستی ما در ۱۵ شهرستان به جز سیاهکل، اورژانس اجتماعی داریم ولی فقط یک مرکز داریم با تعدادی نیروی مشخص اما سازمان بهزیستی تحت هیچ شرایطی درماندگی خدمت گیرندگان عزیز را بی پاسخ نمی گذارند. من از سال ۸۷ در اورژانس اجتماعی رشت مشغول کار هستم و با کودک آزاری، زنان و دختران در معرض آسیب و خشونت خانگی و نظایر آن روبرو هستم و کار آنها پیگیری می شود و از خدمات مرکز استفاده می کنند. اما در بحث فرار بهتر است انحراف و مسئله را تفکیک کنیم.
وی با تاکید براینکه فرار پیامدهای فردی، خانوادگی و اجتماعی فراوانی دارد گفت: در وهله اول آغاز بی پناهی و آسیب پذیری روانی است. و قرار گرفتن در جمع مصرف کنندگان مواد مخدر، همنشینی با دوستان ناباب بخاطر حفظ کردن خود در گروه، حتی تن فروشی، ایجاد مشکلات روانی، بروز انواع اختلالات، پیشنهادات فراوان به دختران و زنان فراری، بیماری های جنسی مقاربتی، ایدز، هپاتیت، خودکشی، پیامدهای خانوادگی از جمله این پیامدهاست.
دکتر رضا علیزاده: بر اساس آمار سال ۹۵ در گیلان فرار دختران و زنان سه برابر میانگین کشور بوده است! یعنی از سال ۶۵ هر ۱۰ سال افزایش داشتیم و در این مورد جزو پنج استان اول کشوریم.
این کارشناس با تاکید براینکه شخص جامعه شناس است که می تواند قضیه را تبیین کند افزود: ما به مدیران رده بالا دسترسی نداریم ولی به خانواده ها دسترسی داریم. والدین تا جایی که می توانند ارتباط موثر خود و فرزندان را افزایش بدهند. این وهم خطرناکی است که فکر می کنیم ارتباط مان خوب است. باید به فرزندانمان بیشتر توجه کنیم.
مدیران اغلب درگیر حاشیه هستند
در انتها دکتر رضا علیزاده، جامعه شناس و عضو هیات علمی پژوهشکده گیلانشناسی دانشگاه گیلان با اشاره به اینکه فاصله ای بین دانشگاه و محیط اجتماعی وجود دارد گفت: فقدان گفت و گو در جامعه ما کاملا محسوس است.
و دانشگاه ها و دستگاه های اجرایی و مردم نمی توانند با هم حرف بزنند. در گیلان اگر سرسبزی و زیبایی های طبیعی را کنار بگذاریم به انبانی از مشکلات می رسیم که یا از کنارش عبور می کنیم و یا نادید ه می گیریم.
وی ادامه داد: شاید تمام شعار ما برای نجات خانواده باشد ولی با سوالات اساسی در این خصوص روبرو هستیم. در دنیا هم درصدی از فرار دختران از خانه را داریم در کشور هم هست ولی وقتی بیشتر به آمارها دقت می کنیم متوجه می شویم که خبرهایی هست! و طبق تحقیقات عامل ۶۷ درصد فرار از خانه مشکلات خانوادگی است. فرار دختران هم علت است و هم معلول بسیاری از معضلات آینده. اما در گیلان چه اتفاقی دارد می افتد که این همه معضل داریم! بر اساس آمار سال ۹۵ در گیلان فرار دختران و زنان سه برابر میانگین کشور بوده است! یعنی از سال ۶۵ هر ۱۰ سال افزایش داشتیم و در این مورد جزو پنج استان اول کشوریم.
این جامعه شناس با بیان اینکه چه بر سر خانواده آوردیم، گفت: براساس آمار رسمی و اعلام شده در طلاق و سالمندی استان اول هستیم و در کاهش ازدواج، کاهش بعد خانوار، خودکشی، فرار دختران از خانه، اعتیاد و پرونده های دادگاهی در زمینه خشونت و درگیری جزو استان های رده بالا در کشوریم! و این ها همه پیش زمینه هایی دارد که در خانواده رخ می دهد و همه را می توان تحت عنوان سرکوب خانواده ارزیابی کرد. برعکس همه شعارهایی که در کشور می دهیم با سیاستگذاری نا مناسب داریم خانواده را بیشتر سرکوب می کنیم که بجای پناه می شود ناامنی که از دو فاکتور نشات می گیرد.
وی با بیان اینکه من ۲۵ سال کار آمایشی و پیمایشی و نظرسنجی انجام داده ام تصریح کرد: وقتی مریض می شوید به پزشک مراجعه می کنید دارو می گیرید. ولی برای بهبود وضع جامعه چه راهکاری ارایه می دهیم؟ طی دو دهه که کار تحقیقاتی انجام می دهم هشدارها را به همه مدیران داده ایم. ولی گوش شنوایی نیست. یعنی ناشنوایی سیستماتیک است. نمی خواهند مسایل اجتماعی را بشنوند چون مدام درگیر حاشیه هستند.
به اعتقاد علیزاده سرکوب خانوار در گیلان اول از «خشونت اقتصادی» نشات می گیرد. وی گفت: آمارهای اقتصادی استان بسیار فاجعه بار و متزلزل است. اشتغال، و سرمایه گذاری وضعیت خوبی ندارد. ۸۰ درصد جوانان ما سه تا معضل اصلی دارند ازدواج، مسکن و اشتغال. وقتی در سال ۹۶ از مردم سوال شد که مهمترین نگرانی شما چیست(قبل از وضعیت اقتصادی دو سال اخیر و تحریم)گفتند اقتصاد. وقتی در استان گیلان که کلا رخداد مهم اقتصادی و صنعتی نداریم، شوک دوره ای هم رخ می دهد شرایط سخت تر می شود.از سال ۸۹ تاکنون چهار شوک اقتصادی مهم به مردم وارد شده و خودبخود این خشونت اقتصادی تحقیر، توهین، افترا و دشنام به همراه دارد و باعث افزایش خشونت اجتماعی می شود و کودکان و زنان بیشتر تحت تاثیر این آسیب قرار می گیرند. از سوی دیگر آموزش های نادرست و یا عدم آموزش های درست هم مهم است. مثلا به جای مهارت زندگی بچه را فقط می بریم در رقابت های کنکور و یا معلمان درآمد ناکافی دارند و نظایر آن که خودبخود زمینه ساز خشونت می شود.
وی ادامه داد: دومین فاکتور در بروز این آسیب ها، آشفتگی یا نابسامانی فرهنگی در گیلان است. افتخار ما بر گذشته فرهنگی مان و داشتن اولین هاست، کتابخانه، داروخانه، تئاتر، موسیقی، سینما و بسیاری چیزهای دیگر. ولی در حوزه فرهنگ در دو دهه معاصر دچار آشفتگی شده ایم. دستگاه های موازی دارند کار می کنند ولی هیچکدام مسئولیت قبول نمی کنند.
وی گفت: من جامعه شناس و معلم دانشگاه هستم. قدرتی ندارم تحقیق می کنم و راهکار می گویم. در مرحله بعد حوزه سیاستگذاری قرار دارد. بد نیست سوال شود در همین شهرستان رشت فرماندار چند تا جلسه برای کاهش آسیب های اجتماعی گذاشته است؟ اطلس آسیب های اجتماعی به ما کمک می کند که اطلاعات مختلف را داشته باشیم و بدانیم هر منطقه چه چیز نیاز دارد. براساس اطلس اجتماعی آسیب ها شناسایی و خدمات با توجه به آن ها ارایه می شود.
