تحول بازار کار در دنیای هوش مصنوعی و مهارت‌های نوین؛
آینده شغل‌ها در عصر هوش مصنوعی
گزارش مجمع جهانی اقتصاد پیش‌بینی می‌کند که تا سال ۲۰۳۰، با وجود ایجاد ۱۷۰ میلیون شغل جدید به دلیل تغییرات فناوری، جمعیتی و اقتصادی، حدود ۹۲ میلیون شغل از بین خواهد رفت. همچنین تا سال ۲۰۲۵، هوش مصنوعی و فناوری‌های مرتبط ۹۷ میلیون شغل جدید ایجاد خواهند کرد. بر اساس گزارش گلدن ساکس، هوش مصنوعی تا سال ۲۰۳۰ ممکن است ۳۰۰ میلیون شغل را حذف کند، که در ایران این رقم حدود ۲۷۲ هزار نفر برآورد شده است.
این تحولات مشاغل و مهارت‌های موردنیاز را تغییر می‌دهند. از یک‌سو، نیاز به متخصصانی در حوزه‌هایی مانند توسعه نرم‌افزار، تحلیل داده‌ها و امنیت سایبری افزایش خواهد یافت. از سوی دیگر، مشاغل تکراری و دستی مانند کارمندان خدمات پستی، منشی‌ها و برخی کارکنان بانکی در معرض کاهش قرار دارند، زیرا هوش مصنوعی می‌تواند وظایف زمان‌بر را انجام دهد و نیروی انسانی را به سمت کارهای خلاقانه‌تر سوق دهد.
از اینرو یادگیری مداوم و کسب مهارت‌های جدید در حوزه‌های فناوری و تحلیل داده‌ها نقش کلیدی در حفظ و پیشرفت شغلی خواهد داشت.
در این راستا قابل توجه است که تاریخچه‌ای تحولات فناوری که مشاغل جدید تا کنون به وجود آورده‌اند را در نظر داشته باشیم، این موراد شامل:
- ماشین‌های تایپ به جای کاتب‌ها – وقتی ماشین‌های تایپ آمدند، کاتب‌ها شغلشان را از دست ندادند، بلکه تبدیل به تایپیست شدند.
- تراکتورها به جای کارگران کشاورزی – با ورود تراکتورها، کشاورزان کار خود را از دست ندادند، بلکه یاد گرفتند چگونه با این ماشین‌ها کار کنند.
- ماشین‌ها به جای اسب‌ها در حمل‌ونقل – درشکه‌چی‌ها شغلشان را از دست ندادند، بلکه راننده تاکسی و اتوبوس شدند. دوربین‌های دیجیتال به جای عکاسی آنالوگ – عکاسان بیکار نشدند، بلکه مهارت‌های خود را با فناوری جدید سازگار کردند.
- اتوماسیون در خودروسازی – ربات‌ها جای کارگران خط تولید را نگرفتند، بلکه کارهای سخت را انجام دادند و کارگران بر نظارت و کنترل تمرکز کردند.
- خودپردازها به جای صندوقداران بانکی – با آمدن خودپردازها، کارمندان بانک کار خود را از دست ندادند، بلکه به ارائه خدمات مالی پیشرفته‌تر مشغول شدند.
- نرم‌افزارهای حسابداری به جای حسابداران دستی – حسابداران بیکار نشدند، بلکه بر تحلیل داده‌ها و مشاوره مالی تمرکز کردند.
- سیستم‌های مسیریاب به جای نقشه‌های کاغذی – راهنمایان سفر و رانندگان تاکسی بیکار نشدند، بلکه از GPS برای مسیریابی بهتر استفاده کردند.
- هوش مصنوعی در پزشکی – پزشکان جای خود را به ماشین‌ها ندادند، بلکه از هوش مصنوعی برای تشخیص سریع‌تر و دقیق‌تر بیماری‌ها بهره بردند.
- فروشگاه‌های آنلاین در برابر مغازه‌های فیزیکی – خرده‌فروشان سنتی از بین نرفتند، بلکه کسب‌وکار خود را به فضای آنلاین گسترش دادند.
بنابراین با توجه به این مثال‌هایی که همگام با پیشرفت تکنولوژی تا به امروز اتفاق افتاده‌اند، می‌توان گفت که برای همگام شدن با تغییرات ناشی از پیشرفت‌های فناوری، افراد در مشاغل سنتی مانند می‌توانند با یادگیری مهارت‌های جدید از فرصت‌های جدید بهره‌مند شوند. برای مثال معلمان بجای تکیه بر روش‌های سنتی، با یادگیری روش‌های نوین از آموزش آنلاین و ابزارهای دیجیتال برای تدریس مؤثرتر و تعامل بیشتر با دانش‌آموزان استفاده کنند. پزشکان و پرستاران مهارت‌ها و فناوری‌هایی با تکیه بر پزشکی از راه دور و استفاده هوش مصنوعی برای تشخیص سریع‌تر و دقیق‌تر بیماری‌ها بهره ببرند. کشاورزان می‌توانند از فناوری‌هایی مانند سنسورها و پهپادها برای نظارت بهتر بر مزارع و افزایش بهره‌وری استفاده کنند و مثال‌های زیادی که برای حوزه‌های مختلف تعریف خواهد شد.
باید گفت که جمع‌بندی گزارش‌ها و مقالات مختلف در زمینه تحولات هوش مصنوعی و اثرات آن بر بازار کار نشان می‌دهد که پیشرفت‌های فناوری به طور قابل توجهی شکل آن را تغییر خواهند داد و باعث ظهور تخصص‌های جدیدی در صنعت‌ها و بخش‌های مختلف می‌شوند.
از جمله: “مهندسی یادگیری ماشی Machine Learning Engineering”، “طراحی رابط کاربری برای هوش مصنوعی User Interface Design for Artificial Intelligence”، و “تحلیل داده‌های بزرگ Big Data Analytics” شده‌اند. این تخصص‌ها برای پردازش حجم عظیم داده‌ها و بهبود الگوریتم‌ها در صنایع مختلف ضروری خواهند بود که نشان‌دهنده‌ی تحولی اساسی در بازار کار به‌واسطه هوش مصنوعی هستند.
آیا باید نگران بود؟
با توجه به سرعت پیشرفت فناوری و هوش مصنوعی، این پرسش مطرح می‌شود که آیا روش‌های سنتی کاریابی و رویکردهایی که بسیاری از افراد شغل‌های کارمندی و دولتی را تنها مسیر موفقیت می‌بینند، شاید به دلیل مزایای آن‌ها نظیر بیمه و بیمه تکمیلی، در آینده همچنان کارایی خواهند داشت؟ بسیاری از افراد هنوز به روش‌های سنتی مانند ارسال رزومه کاغذی، مراجعه به دفاتر کاریابی یا شرکت در آزمون‌های استخدامی اعتقاد دارند. اما با گسترش سریع فناوری و تغییرات چشمگیر در بازار کار، این روش‌ها دیگر نمی‌توانند به‌طور کامل پاسخگوی نیازهای جدید بازار کار و روندهای نوین باشند.
بر اساس پیش‌بینی‌ها، بسیاری از مشاغل کارمندی تحت تأثیر اتوماسیون قرار خواهند گرفت و هوش مصنوعی قادر خواهد بود بسیاری از وظایف ساده و تکراری را انجام دهد. این موضوع باعث نگرانی از کاهش مشاغل کارمندی می‌شود. از جمله چالش‌هایی که کارمندان سنتی با آن روبه‌رو هستند، نیاز به همگامی با تغییرات سریع است. مهارت‌های بسیاری از کارمندان ممکن است برای شرایط جدید بازار ناکافی باشد و آن‌ها قادر به همگام شدن با فناوری‌های جدید نباشند.
برخی از مشاغل سنتی مانند حسابداری، که کارهای ابتدایی و محاسباتی آن‌ها به‌راحتی توسط نرم‌افزارهای هوش مصنوعی انجام می‌شود، در خطر حذف قرار دارند. در نهایت، برای افرادی که همچنان اصرار به روش‌های سنتی دارند، باید توجه کرد که این روش‌ها ممکن است برای یک دوره طولانی‌مدت جوابگو نباشند. اما آیا توان و مهارت و ابزار لازم برای آموزش فناوری‌های نوین به این گروه‌ها در کشور ما وجود دارد؟
به جای تمرکز تنها بر شغل‌های ثابت و سنتی، باید به یادگیری مستمر، انطباق با تحولات فناوری و پذیرش تغییرات توجه بیشتری داشت. به‌ویژه برای کسانی که در مشاغل کارمندی یا دولتی فعالیت می‌کنند، لازم است که مهارت‌های خود را ارتقا دهند تا نه تنها از خطر از دست دادن شغل در آینده جلوگیری کنند، به همین ترتیب، در بلندمدت، تنها کسانی که با تحولات فناورانه همراه شوند و یادگیری مداوم را در برنامه‌های شغلی خود بگنجانند، قادر خواهند بود شغل‌های خود را به‌صورت پویا و رقابتی ادامه دهند.