هر ازگاهی صدای تعطیلی یکی از کتابفروشیها از گوشه و کنار شهر و کشور بلند می‌شود.
تعطیلی کتابفروشیها حرف امروز و دیروز نیست، سال‌هاست که گاه کتابفروشی‌های قدیمی و معتبر یک به یک زیر هزینه های اضافی و اجاره بها کمر خم می‌کنند و یا در کنار کتاب به فروش لوازم تحریر و اکسسوری و صنایع دستی و کتابهای کمک درسی روی می آوردند و یا تعطیل می‌شوند .
در حال حاضر تعداد کمی از کتابفروشی ها در مواجه با هزینه ها تاب آوردند و ادامه می‌دهند.
این قصه پر درد، زمانی دردناک‌تر می‌شود که این اتفاق برای برخی کتابفروشی‌های نام آشنا و پرآوازه در عرصه کتاب و فرهنگ رخ می‌دهد. «کتابفروشی فرازمند» یکی از مراکز فرهنگی معتبر در شهر رشت است که در استانه تعطیلی قرا دارد.
مدیریت نام آشنای این مجموعه فرهنگی با انتشار پیامی در فضای مجازی، اعلام کرد این کتابفروشی به زودی تعطیل خواهد شد و در بستر مجازی و فروش اینترنتی ادامه فعالیت ادامه می‌یابد. وی آخرین روزهای فعالیت این مجموعه را تا تاریخ 20 فرودین 1404 اعلام کرد.
اولین شعبه کتابفروشی فرازمند در سال 1373 در آستانه‌اشرفیه تاسیس شد، سپس در لاهیجان و در نهایت در شهر رشت گسترش یافت. این کتابفروشی فراتر از یک مرکز خرید کتاب، فضایی برای برگزاری نشست‌های فرهنگی و فلسفی تبدیل شد و به ویژه میزبان جلسات یادمانی برای نویسندگان، شاعران و فرهیختگانی بوده که کمتر شناخته شده‌اند. در سال 1398 نیز بهترین کتابفروشی مستقل کشور شناخته شد.
در سراسر جهان، کتابفروشیها با پشتیبانی دولت‌ها دایر می‌شوند تا بتوانند به فعالیت خود ادامه دهند. اما متأسفانه ما به دلیل دشواری‌های اقتصادی ناچاریم فعالیت کتابفروشی را به‌صورت آنلاین ادامه دهیم
این فضای فرهنگی فرصتی برای تعامل و تبادل اندیشه میان اهل هنر و ادبیات فراهم می‌کند. فرازمند، به‌عنوان پاتوقی فرهنگی، محل دیدار و گفت‌وگوی بسیاری از چهره‌های برجسته ادبی و هنری کشور از جمله شمس لنگرودی، عبدالله کوثری، فرزانه طاهری، بهمن فرمان‌آرا و دیگر بزرگان این حوزه بوده‌است.
مجموعه کتابهای این فروشگاه شامل انواع رمان، کتابهای روان‌شناسی، تغذیه و سلامت، جامعه‌شناسی، علوم سیاسی، تاریخ، فلسفه، هنر، معماری، آموزش زبان، عکاسی، طنز و ادبیات کلاسیک فارسی است. علاوه بر این، انواع کتابهای درسی و کمک‌آموزشی نیز در این فروشگاه موجود است و در صورت عدم موجودی، در کوتاه‌ترین زمان ممکن تهیه می‌شود. آقای فرازمند در برهه‌ای با برگزاری کلاس‌های آموزشی، نقش مهمی در راهنمایی و پشتیبانی از داوطلبان کنکور هنر ایفا کردند.
***
«ابراهیم فرازمند»، مدیر این کتابفروشی دراین‌باره به مرور گفت: در سراسر جهان، کتابفروشیها با پشتیبانی دولت‌ها دایر می‌شوند تا بتوانند به فعالیت خود ادامه دهند. اما متأسفانه ما به دلیل دشواری‌های اقتصادی ناچاریم فعالیت کتابفروشی را به‌صورت آنلاین ادامه دهیم.
او در توضیح دلیل این تصمیم گفت: اجاره‌ها آن‌قدر بالا رفته که ادامه‌ی کار دیگر شدنی نیست و هیچ توجیهی ندارد. ولی اگر می‌خواهید اما برای گزارش این اتفاق، نظر من مهم نیست، بلکه باید از مردمی بپرسید که این فضا و امکان را از دست می‌دهند.
تعطیلی یک کتابفروشی، آن‌هم با چنین پیشینه‌ای، به معنای از دست رفتن بخشی از فرهنگ است، آقای فرازمند در پاسخ به ان‌که آیا پیشنهاد کمک یا حمایتی از سازمان یا ارگانی داشته‌اند به مرور گفت: کتابفروشی ذات و زیبایی‌اش به این است که مستقل است.
تعطیلی چنین مکان‌هایی صرفاً به معنای بسته شدن یک فروشگاه نیست، بلکه نشان از کمرنگ شدن یک حق فرهنگی دارد که می‌تواند جامعه را به سمت انزوا و محدود شدن دسترسی به محافل فکری سوق دهد. شهری که خود را فرهنگی می‌داند، باید برای حفظ چنین فضاهایی تلاش کند، همانطور که برای داشتن خیابان‌های مناسب، فضای سبز یا مراکز تفریحی برنامه‌ریزی می‌شود.
برای مردم رشت،کتابفروشی فرازمند به دلیل موقعیت در این بافت شهری، خاطره ایجاد کرده است، نوستالژی‌ها شکل گرفته و نمی‌شود دوباره نوستالژی ساخت
ابراهیم فرازمند در خصوص درخواست حمایت از ارگان‌های دولتی به مرور بیان کرد: الان دیگر همه می‌دانند، شورای شهر هم می‌داند، یکبار جلسه‌ای گذاشتند با سه کتابفروشی دیگر، و من مسائلی را مطرح کردم و گفتند درخواست را بنویس، اما من مسئله را مطرح کردم. به آنها گفتم که شما به اندازه‌ی کافی مکان در این شهر در اختیار دارید که بتوانید در اختیار نه من، هر کتابفروشی که فکر می‌کنید توانایی دارد.
اگر قرار است رشت شهر فرهنگی باقی بماند باید از کار فرهنگی حمایت شود، همانطور که برای شهر خوراک بودن کلی هزینه و نمایشگاه و تبلیغات می‌شود. کتابفروشیها حق مردم است، حق من نیست که حالا اینجا باشم یا نباشم. اگر وارد صفحه‌ی اینستاگرام ما شوید، مردم به اندازه‌ی کافی من را شرمنده کرده‌اند و اینقدر مطلب نوشته‌اند که کافی است. برای مردم این کتابفروشی به دلیل موقعیت در این بافت شهری، خاطره ایجاد کرده است، نوستالژی‌ها شکل گرفته و نمی‌شود دوباره نوستالژی ساخت.
حمایت از کتابفروشیها و مراکز فرهنگی تنها یک مسئله اقتصادی نیست، بلکه تلاشی برای زنده نگه‌داشتن حافظه فرهنگی و اجتماعی یک شهر است، جایی که نه‌تنها کتاب، بلکه گفتگو، اندیشه و هویت در آن جریان دارد.
«علی خالق‌پور» یکی از مشتریان حاضر در فروشگاه، درباره‌ی تعطیلی این مکان گفت: ما دوست داریم که اینجا همچنان به کار خود ادامه دهد. من پنج سال است که از مشتریان این کتابفروشی هستم و واقعا دلم نمی‌خواهد که تعطیل شود. کسی که اهل کتاب باشد، ترجیح می‌دهد کتاب را از نزدیک ببیند، در آن جست‌وجو کند و بعد تصمیم به خرید بگیرد.
«مریم کریمی»، یکی دیگر از مراجعه‌کنندگان، با نگرانی گفت: من دوست دارم کتاب را از نزدیک ببینم و لمس کنم، نه اینکه تنها به خرید اینترنتی بسنده کنم. با قیمت‌های امروز، نمی‌توان بدون بررسی دقیق کتابی را خرید. سال‌هاست که مشتری اینجا هستم و واقعا حیف است که چنین جایی تعطیل شود. مگر چند کتابفروشی به این خوبی در شهر داریم که بخواهیم یکی از بهترین‌هایشان را از دست بدهیم؟
یکی از بانوان حاضر در کتابفروشی، خانم سعیدی نیز احساس خود را این‌گونه بیان کرد: این خبر خیلی برایم ناراحت‌کننده است. اینجا برای ما مثل یک پاتوق بود، جایی که همیشه سر می‌زدیم و گاهی کتابی می‌خریدیم. حالا که قرار است بسته شود، حس می‌کنم بخشی از خاطرات‌مان از بین می‌رود، چون هیچ خرید اینترنتی‌ای نمی‌تواند جای این فضا را بگیرد.
کتابفروشیها نه‌تنها محلی برای دسترسی به دانش، بلکه پاتوقی برای گفت‌وگو، تبادل نظر و شکل‌گیری خاطرات جمعی هستند
اما حق یک شهروند از برخورداری از چنین فضاهایی چقدر است؟ حق شهروندان برای برخورداری از فضاهای فرهنگی مانند کتابفروشیها، چیزی فراتر از امکان خرید کتاب است و به شکلی عمیق با هویت شهری، تعامل اجتماعی و ترویج اندیشه پیوند دارد. کتابفروشیها نه‌تنها محلی برای دسترسی به دانش، بلکه پاتوقی برای گفت‌وگو، تبادل نظر و شکل‌گیری خاطرات جمعی هستند.
در سالهای اخیر به دلیل افزایش هزینه کاغذ و کتاب روی خرید کتاب تاثیر داشته است. ابراهیم فرازمند در این‌باره به مرور اظهار کرد: میزان فروش به هرحال دچار تغییر می‌شود ولی دلیل اصلی بسته‌شدن این مکان افزایش میزان اجاره‌بها مکان است. این یعنی عدم‌تطابق یعنی اجاره یکدفعه دو برابر می‌شود و مالک هم همراهی در این مورد نداشته‌است.
این که یک کتابفروشی با پیشینه‌ای غنی، به‌جای حمایت و همراهی مسئولان، مجبور به تعطیلی شود، تنها به دلیل مشکلات مالی نیست، بلکه به‌دلیل غفلت از ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی است که این مکان‌ها برای یک شهر به ارمغان می‌آورند. نمی‌توان از تجربه‌ی انسانی و جمعی که در چنین مکان‌هایی شکل می‌گیرد، غافل شد. این فضاها بخش جدایی‌ناپذیر از پویایی جامعه و رشد فرهنگی هستند و از دست دادن آنها، عملاً فرصتی برای شکوفایی اندیشه و توسعه‌ی فرهنگی از دست می‌رود.
محمودی، یکی دیگر از مشتریان حاضر هم با ابراز تاسف از تعطیلی این مکان گفت: برایم باورکردنی نیست که از چنین جاهایی پشتیبانی نمی‌شود. اینکه مکانی با این اندازه ارزش و جایگاه فرهنگی از دسترس مردم خارج شود، مایه‌ی شگفتی و افسوس است. حتی بهترین کتابفروشی اینترنتی هم نمی‌تواند جای این تجربه‌ی واقعی و دلنشین را بگیرد.
نظری یکی دیگر از مشتریان به مرور گفت: حیف است که چنین امکان ارزشمندی صرفا به دلیل مشکل مالی تعطیل شود و هیچ حمایتی نیز از آن نشود.
اگر رشت به‌عنوان یک شهر فرهنگی شناخته می‌شود، باید در حمایت از مراکز فرهنگی و کتابفروشیها، اقدام‌های جدی‌تری صورت گیرد. جامعه‌ای که بخواهد فرهنگی پویا و تأثیرگذار باشد، باید هزینه‌های حمایت از فرهنگ را بپذیرد و برای حفظ این گونه فضاها، همگان تلاش کنند و مسئولان باید بدانند که این مکان‌ها بیشتر از یک فروشگاه ساده هستند؛ آنها نمادی از ارتباطات انسانی و فرهنگی یک شهروند که بدون آنها، شهر به مکانی بی‌روح و بی‌هویت تبدیل می‌شود. تعطیلی کتابفروشیها برای جامعه‌ای که خواهان رشد فرهنگی و فکری است، چه معنایی دارد؟
شاید بتوان کتاب را آنلاین خرید، اما گفت‌وگوهای شکل‌گرفته در این فضا، لحظاتی که در میان قفسه‌ها سپری شده، و حس زنده‌ای که در این مکان جریان داشته را نمی‌توان جایگزین کرد..