آزمایشهای غربالگری مجموعهای از تستهای خون و سونوگرافی است که به منظور بررسی سلامت جنین و غربالگری گروههای پرخطر از لحاظ بیماریهای عفونی، سندروم داون و برخی دیگر از نقایص ژنتیکی و ناهنجاری های فیزیکی در ماههای مختلف بارداری انجام میشود. غربالگری در تعیین جنسیت، تشخیص مشکلات و بیماریهای مادرزادی در جنین موثر است. آزمایشهای غربالگری ژنتیک و آزمایشهای تشخیصی آزمایشهای یکسانی نیستند. غربالگری ژنتیکی میزان خطر ابتلا به بیماریهای ژنتیکی یا احتمال اینکه جنین ممکن است به طور بالقوه دارای نقایص مادرزادی شایع باشد را اندازه گیری و ارزیابی میکند.
از فواید غربالگری این است که یک آزمایش غربالگری بارداری رایج، سطح برخی از مواد را در خون مادر اندازهگیری میکند تا خطر سندرم داون و سایر مشکلات کروموزومی را ارزیابی کند. یکی دیگر از آزمایشهای غربالگری سه ماهه اول، که به «شفافیت نوکال» معروف است، از سونوگرافی برای بررسی ناحیه پشت گردن جنین برای افزایش مایعات یا ضخیم شدن آن استفاده میکند، که ممکن است خطر بالقوه سندرم داون را نشان دهد.
انجام تست غربالگری به روش سنتی یا جدید میتواند اطمینان والدین را از داشتن فرزند سالم بالا ببرد. این تستها برای همه زنان باردار «ضرورت» دارد و تنها برای موقعیت خاصی توصیه نشده است. غربالگری مانع به دنیا آمدن کودکانی میشود که یا زندگی مادر را به خطر میاندازند، یا عمرشان کوتاه و پرمشقت است، یا نقص کروموزومی دارند.
حذف غربالگری جنینهای دارای نقص ژنتیکی سبب افزایش تولد کودکان ناخواسته و همچنین رشد تعداد زنان فقیر یا معتادی که اصرارشان برای توبکتومی (بستن یا قطع مجاری فالوپ در زنان) بینتیجه مانده است میشود. با حذف غربالگری از اولویتهای وزارت بهداشت وعدم تاکید پزشکان بر اجرای آن، همچنین بهسبب خارج شدن این آزمایش از فهرست آزمایشات تحت پوشش بیمه، بعید است که خانوادههای محروم داوطلبانه این موضوع را پیگیری کنند و همین باعث افزایش تولد کودکان ناقص میشود.
استدلال مخالفان غربالگری، جلوگیری از سقط کردن کودکان سالم است؛ این در حالی است که آزمایشهای جدید غربالگری به گونهای است که خطای آن کمتر از ۱ درصد محاسبه میشود. اگر غربالگری مثبت شود و آمنیوسنتز (یکی از رایجترین روشهای تهاجمی تشخیص پیش از تولد در سهماههی دوم بارداری) نیز آن را تأئید کند، احتمال ناهنجاری و یا وجود انواع سندرومها حدود ۹۹ درصد است، پس با اطمینان بالایی میتوان گفت که جنین مبتلا است و والدین باید قادر به تصمیمگیری برای اقدام به سقط جنین باشند.
با توجه به افزایش سن ازدواج و بارداری که عامل مستقیم رشد تصاعدی سندرمهای کروموزومی در سراسر دنیاست، حذف برنامههای غربالگری نه تنها کمکی به رشد جامعه نخواهد کرد، بلکه از سلامت جسمی، ذهنی، روانی، اجتماعی و اقتصادی جامعه خواهد کاست.
آزمایشهای غربالگری براساس توان مالی مادران در سطح ۱ مراقبت سلامت (توسط ماما) پیشنهاد میشد. در حال حاضر، غربالگری ناهنجاریهای جنین از مراقبت سطح ۱ برداشته شده و پزشک و ماما حق ندارند به مادر پیشنهاد یا آموزش بدهند که ممکن است جنین دچار ناهنجاری باشد. قرار است این کار به سطح ۲ یعنی پزشک متخصص سپرده شود. اما در بسیاری از مناطق به خصوص روستاها و استانهای محروم، پزشک متخصص وجود ندارد و پزشکان عمومی و ماماها ارائه خدمت میدهند، و نیز بخش قابل توجهی از جمعیت توان مالی مراجعه به پزشک متخصص را ندارند.
حذف غربالگری آگاهی عمومی را کاهش میدهد. این به طور کلی کار خطرناکی است و باعث افزایش معلولیتها می شود. وقتی آزمایشها از سطح ۱ مراقبت خارج می شوند، حالت طبقاتی پیدا می کند و زنانی که پول پرداخت آزمایش و توان مراجعه به متخصص و دسترسی به پزشک متخصص را دارند می توانند آزمایش غربالگری را انجام دهند و بخشهای فقیر که در مناطق کمتر برخوردار زندگی می کنند بیشتر در معرض خطر تولد فرزند معلول قرار دارند؛ بنابراین با حذف یا محدودیت این طرح، افزایش معلولیتها را در آینده شاهد خواهیم بود.
در شهرها هم دسترسی به پزشک متخصص نسبت به پزشک عمومی سختتر است و ممکن است طبقات فقیر نتوانند به متخصصها مراجعه کنند. این دستورالعمل حذف غربالگری از سطح ۱ مراقبت، آزمایشهای مربوطه را بهویژه از دسترس فقرا، روستاییان و اشخاص دور از مرکز خارج کرده است.
حذف غربالگری آگاهی عمومی را کاهش میدهد. این به طور کلی کار خطرناکی است و باعث افزایش معلولیتها می شود. وقتی آزمایشها از سطح ۱ مراقبت خارج می شوند، حالت طبقاتی پیدا می کند و زنانی که پول پرداخت آزمایش و توان مراجعه به متخصص و دسترسی به پزشک متخصص را دارند می توانند آزمایش غربالگری را انجام دهند و بخشهای فقیر که در مناطق کمتر برخوردار زندگی می کنند بیشتر در معرض خطر تولد فرزند معلول قرار دارند؛ بنابراین با حذف یا محدودیت این طرح، افزایش معلولیتها را در آینده شاهد خواهیم بود.
سلب حق مالکیت زنان بر بدن ایشان نیز یکی دیگر از موضوعات مورد بحث در این مسئله است. مارگارت سانگر، یکی از پیشروان جلوگیری از بارداری، بر اهمیت حق زنان نسبت به بدن خود، خصوصا در ارتباط با برنامهریزی خانواده، تاکید میکند. همانطور که سانگر مینویسد: «هیچ زنی که از مالکیت و کنترل بدن خود برخوردار نیست نمیتواند خود را آزاد بنامد». سانگر معتقد است «بدون دسترسی به روشهای جلوگیری از بارداری زنان همچنان در موضع برده شدن از طریق قدرت تولید مثل [خود] هستند».
هزینههای فراوان نگهداری جنین دارای ناهنجاری بعد ازتولد، که با انجام آزمایشات غربالگری میتوان مانع آن شد، سبب روی آوردن زنان فرودست به سقط جنین غیرقانونی یا اصطلاحا «زیرزمینی» میشود که مشکلات عدیدهای را برای زنان به دنبال خواهد داشت. با دادن وجههی قانونی به این عمل میتوان روند آن را تحت نظر داشت و از آسیب رسیدن به زنان باردار، چه پیش از سقط جنین و چه پس از آن، جلوگیری کرد. سقط جنین غیرقانونی که با حذف غربالگری یا افزایش چشمگیر هزینههای آن، افزایش پیدا میکند بهداشت و سلامت زنان بارداری که قصد انجام این عمل را دارند تهدید میکند. به کلام دیگر، افزایش زیرزمینی شدن سقط جنین علاوه بر ایجاد ارتباطات غیرمعقول مالی، میتواند مرگ مادر را نیز به همراه داشته باشد.
غربالگری برای مادران باردار حائز اهمیت است. این آزمایشات برای کاهش آسیب به مادر و کاهش مرگ مادر باردار، در اکثر نقاط جهان پیشنهاد میشود.
سلب حق مالکیت زنان بر بدن ایشان نیز یکی دیگر از موضوعات مورد بحث در این مسئله است. مارگارت سانگر، یکی از پیشروان جلوگیری از بارداری، بر اهمیت حق زنان نسبت به بدن خود، خصوصا در ارتباط با برنامهریزی خانواده، تاکید میکند. همانطور که سانگر مینویسد: «هیچ زنی که از مالکیت و کنترل بدن خود برخوردار نیست نمیتواند خود را آزاد بنامد». سانگر معتقد است «بدون دسترسی به روشهای جلوگیری از بارداری زنان همچنان در موضع برده شدن از طریق قدرت تولید مثل [خود] هستند». به گفته او، مردان نهتنها هیچ مسئولیتی در قبال جلوگیری از حاملگی بر عهده نمیگیرند؛ بلکه از قدرت یافتن زنان جلوگیری میکنند. گفتههای سانگر بیانگر نیازی است که تا امروز هم ادامه دارد؛ چرا که حق زنان به یکپارچگی بدن خود، از حقوق مربوط به تولید مثل گرفته تا آزادی حرکت، هنوز هم دربسیاری از کشورهای دنیا، سرکوب میشود.