دیماه ۹۸ و درحالی که قرارداد احداث راه‌آهن رشت – آستارا برای پنجمین بار تغییر کرد و مسئولیت اجرای این پروژه از شرکت راه‌آهن ایران به شرکت ساخت و توسعه‌ی زیربناهای کشور انتقال داده شد، امید می‌رفت که پروژه‌ی حیاتی استان گیلان بالاخره کریدور شمال را به آنسوی مرزها وصل کند. حال دو سال گذشته و هنوز احتمال‌ها، جای یقین‌ها سخن می‌گویند و راه‌آهن رشت – آستارا نیز دستمایه‌ی رفت‌وآمد بازیگوشانه‌ی پیمانکارانی شده که هر کدام به دلایل مختلف قدرت نهایی‌کردن این پروژه را نداشتند.
با وجود آنکه ارسلان زارع، نماینده‌ی عالی دولت در گیلان تکمیل این پروژه را از اولویت‌های دولت روحانی عنوان کرده بود، اما محمدباقر نوبخت رییس سازمان برنامه‌وبودجه‌ی دولت دوازدهم، شامگاه ۲۴ تیرماه اعلام کرد تکمیل راه‌آهن رشت – آستارا به قرارگاه سازندگی سپاه پاسداران واگذار شده است. شانه خالی‌کردن دولت در روزهای آخر مدیریتش بر کشور که حسابی بحث‌برانگیز شده است.
با این حال و بنا به آنچه نوبخت در صحبت‌های چند روز گذشته‌ی خود عنوان کرد، ورود قرارگاه خاتم‌الانبیا قرار است کمبودهای ناشی از عدم مشارکت کشور آذربایجان را جبران کند.
داستان شاهرگی اقتصادی که بخیه نمی‌خورد
سال ۹۵ و پیش از آغاز به کار دولت دوم حسن روحانی، بنا بود ۱۶۰ کیلومتر از راه‌آهن رشت – آستارا با مشارکت جمهوری آذربایجان و در مدت چهار سال نهایی شود.
پروژه‌ای که قرار بود جمهوری آذربایجان برای احداث آن پانصد میلیون دلار سرمایه‌گذاری کند اما تحریم اقتصادی ایران در سال ۹۷، آذربایجان را از این تصمیم پشیمان کرد.
خطی ریلی که سال‌هاست قرار است استان مرزی گیلان را به همسسایگان شمالی‌اش پیوند دهد تا شاید از قِبَل آن تَرَک‌های اقتصاد این استان ترمیم شود، هنوز به انتهایش، در ایستگاه مرکز استان گیلان چشم دوخته و برای ادامه‌‌یافتن تا مرز، چشم به اعمال مدیران اجرایی دارد.
همکاری و واگذاری چنین پروژه‌های بزرگی به کشورهایی مثل آذربایجان که استقلال عمل ندارند، از اشتباهات بزرگی است که دولت روحانی مرتکب آن شد. همانطور که پیشبینی می‌شد آن‌ها تحت فشار به تعهداتشان عمل نکردند و از پروژه کنار رفتند.
با این حال دولت روحانی در هشت سال فعالیت خود با وجود آنکه بر اتمام این پروژه اصرار می‌ورزید، اما در نهایت نتوانست آن را اجرایی کند.
تکمیل پروژه‌ای که نه فقط برای گیلان بلکه در بُعد کشوری نیز حائز اهمیت است، دوباره به دست احتمال‌ها افتاده است. این خط ریلی حلقه‌ی جداافتاده‌ای است که با ساختش بندرعباس در جنوب ایران به شهر هلسینکی در فنلاند متصل خواهد شد و تبادلات ترانزیتی میان ایران و کشورهای حاشیه‌ی خزر نیز رونق خواهد گرفت. ریلی که مثل یک شاهرگ اقتصادی می‌تواند گیلان را به شاهراهی برای ترانزیت کالا و گردشگر تبدیل کند.
تکمیل این پروژه چقدر زمان می‌برد؟
در همین راستا غلامرضا مرحبا، نماینده‌ی آستارا در مجلس شورای اسلامی به مرور می‌گوید: همکاری و واگذاری چنین پروژه‌های بزرگی به کشورهایی مثل آذربایجان که استقلال عمل ندارند، از اشتباهات بزرگی است که دولت روحانی مرتکب آن شد. همانطور که پیشبینی می‌شد آن‌ها تحت فشار به تعهداتشان عمل نکردند و از پروژه کنار رفتند.
نماینده‌ی آستارا می‌افزاید: ما ورود قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا را برای تکمیل به فال نیک می‌گیریم چراکه این نهاد می‌تواند در کوتاه‌ترین زمان ممکن هزینه‌های این پروژه را تامین و آن را اجرایی کند.
اگر راه‌آهن رشت به آستارا تکمیل نشود، تمام زحماتی که برای احداث راه‌آهن رشت – قزوین کشیده شد، بی‌نتیجه خواهد بود.
غلامرضا مرحبا اضافه می‌کند: در جلسه‌ای که با آقای اسلامی، وزیر راه‌وشهرسازی برگزار کردم، خود ایشان هم واگذاری پروژه به آذری‌ها را اشتباه قلمداد کردند و پیشبینی ایشان این بود که قرارگاه خاتم بتواند ظرف مدت چهار سال این پروژه را بهره‌برداری کند.
آیا با رفتن نوبخت احتمال توقف پروژه وجود دارد؟
مرحبا در پاسخ به این سوال که آیا با رفتن نوبخت از راس سازمان برنامه‌وبودجه، مشکلی در تامین اعتبار این پروژه ایجاد خواهد شد یا خیر، توضیح میدهد: نگاه آقای نوبخت همیشه نگاهی ملی بوده است و اینطور نبوده که ایشان توجه خاصی به گیلان داشته باشند.
او همچنین اضافه می‌کند: اگر راه‌آهن رشت به آستارا تکمیل نشود، تمام زحماتی که برای احداث راه‌آهن رشت – قزوین کشیده شد، بی‌نتیجه خواهد بود.
چه سرانجامی در پیش است؟
وزیر راه‌وشهرسازی در اجلاس سالانه‌ی مدیران سازمان بنادر که در اسفند ۹۹ برگزار شد، اعلام کرد: اجرای پروژه‌ی راه‌آهن رشت – آستارا که در خوشبینانه‌ترین حالت ۴ سال طول می‌کشد، در دو قسمت انجام خواهد شد. اسلامی اجرای ۸۰ کیلومتر از این پروژه را در سطح زمین و ۸۰ کیلومتر را نیز بر سطح پل و تونل پیشبینی کرد.
حال باید به انتظار نشست و دید دولت که در روزهای پایانی خود، از اجرای این پروژه سر باز زد و حتی آن را به وزارت راه‌وشهرسازی دولت سیزدهم نیز واگذار نکرد، آیا می‌تواند از اتهام چندین باره‌ی تغییر پیمانکار و عملیاتی‌نکردن این پروژه رها شود؟
و سوالی مهم‌تر؛ آیا ورود قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا که ید طولایی در تصاحب و تکمیل پروژه‌های عمرانی دارد و از بودجه‌های موردنیاز هم بی‌بهره نیست، می‌تواند به معنای امیدواری برای تکمیل این راه‌آهن باشد یا خیر؟
به همه موارد اشاره شد غیر از اینکه
پروژه ای به این بزرگی چرا فقط خاتم الانبیا ؟
چرا ترک مناقصه؟
برآورد مبلغ پروژه با کدام مرجع بود؟
قرارگاه تمام پروژه های عمرانی صنعتی را تحت امر خود دارد
زورهم دارد که بودجه را بگیرد
هیچ کارشناس مرتبطی هم ندارد
پروژه ها را به زیر مجموعه ها میدهد
و خودش مبلغ اصلی را برمیدارد
در فولاد ، سیمان ، راهسازی و…. بسیار دیده ایم