روسیه حق آبه خزر از ولگا را بست

رییس سازمان محیط زیست از مسدودسازی ورودی‌های دریای خزر از سوی روسیه در ولگا رود خبر داد.

«علی سلاجقه» درباره کاهش آب دریای خزر، اظهار کرد: در پی بسته شدن ورودی‌های دریای خزر مخصوصا در ورودی ولگا، تراز آب این دریاچه کاهش داشته و آب دریا در حال پسروی است.

رییس سازمان محیط زیست با اشاره به کاهش میزان بارش در کل حوزه آبخیز دریای خزر اضافه کرد: در برخی آمار و اطلاعات اعلام شده که قریب یک متر در ۴-۵ سال اخیر دریا عقب نشینی داشته است. این در حالیست که سالانه به طور میانگین دریای خزر ۲۰ سانتی متر عقب‌نشینی می‌کند.

وی تأکید کرد:امیدواریم در قالب کنوانسیون تهران بتوانیم هم حق‌آبه‌ها و هم آلایندگی محیطزیستی دریای خزر را حل کنیم.

چند دهه ای می‌شود که تخلیه فاضلاب‌های شهری و صنعتی به دریا، ورود ریز پلاستیک‌ها و زباله‌های دریایی، بروز لکه‌های نفتی و تغییرات جریان آبی و کم آبی رودخانه‌ها حیات خزر به مخاطره‌ افتاده است. با پسروی آب دریای خزر علاوه بر اینکه زیرساختهای بندری در شهرهای ساحلی با تهدید مواجه می‌شوند، اقتصاد و زندگی ساحل نشینان نیز به مخاطره افتاده و بحران خشکسالی بیش از همیشه حیات تالابهای گیلان را هدف قرار می‌دهد. چنانکه در سالهای گذشته عقب نشینی ۴۰۰ متری آب دریا درخلیج گرگان منجر به خشکی این خلیج در استان گلستان شد.

بر اساس ارزیابی کارشناسان محیط زیست، فرایندعقب نشینی آب خزر از حدود ۲۰سال گذشته آغاز شده و تاکنون چیزی بین ۱۸۰ تا۲۵۰ متر آب دریاعقب نشینی کرده است. این درحالیست که به گفته کارشناسان این روند در۵ سال اخیر سرعت بیشتری به خود گرفته است.

کلیه تمامی مصبهای رودخانه‌ای و تالاب‌های ساحلی گیلان دچار کم آبی شده‌اند و مدتهاست که پوشش گیاهی و زیستگاه آبزیان و مامن پرندگان مهاجر تحت تاثیر پسروی آب دریا  قرار گرفته است

دو سال پیش بود که مرور در گزارشی به بررسی دلایل پسروی آب دریای خزر پرداخت. دراین گزارش، به تفصیل در خصوص سد سازی‌های متعدد روسیه در رودخانه ولگا بعنوان بزرگترین تامین کننده آب خزر اشاره شده که موجب کاهش ۲۲ درصدی آب دهی رودخانه به دریا شده است.

آمارها نشان می‌دهند که فقط در سال۱۳۹۷ حدود ۵۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون متر مکعب از آب دهی ولگا کاسته شده که ۲ درصد بیشتر از جریان تمام رودخانه‌های ورودی به این حوضه است.

اقدام روسیه در مسدودسازی ورودی‌های دریای خزر و پسروی آب در سواحل جنوبی این دریا چه تبعاتی برای ۲۷۰ کیلومتر نوار ساحلی و محیط زیست دریایی گیلان به همراه دارد؟ آیا خشکسالی تالابهای ساحلی گیلان سرعت بیشتری به خود می‌گیرد؟

«اعظم نظام هاشمی» کارشناس اداره محیطزیست دریایی اداره کل محیط زیست گیلان در پاسخ به مرور می‌گوید: کلیه تمامی مصبهای رودخانه‌ای و تالاب‌های ساحلی گیلان دچار کم آبی شده‌اند و مدتهاست که پوشش گیاهی و زیستگاه آبزیان و مامن پرندگان مهاجر تحت تاثیر پسروی آب دریا  قرار گرفته است.

نظام هاشمی با بیان اینکه کاهش آب دهی رود ولگا از سالهای گذشته شروع شده اضافه می‌کند: همزمان با وقوع تغییرات اقلیمی در روسیه، اراضی زیادی از برف و یخبندان خارج شدند و به اراضی کشاورزی روسیه افزوده شده است. به این دلیل روسیه برای تامین آب مصارف کشاورزی، سدهای متعددی بروی ولگا احداث کرده است که این موضوع در آب دهی ولگا به دریای خزر اثر گذار بوده است.

کارشناس محیط زیست دریایی گیلان با بیان اینکه حدود ۱۳۰ رودخانه از پنج کشور وارد این دریا می‌شوند می‌افزاید: ۹۰ درصد رژیم آبدهی دریای خزر فقط وابسته به رودخانه ولگا است. این درحالیست که بزرگترین و پرآب‌ترین رودخانه ایران یعنی سپیدرود نیز همزمان با چالش کم آبی و احداث سدهای متعدد برای مصارف آب در استانهای بالادست روبرو است و با کاهش رژیم آبدهی به دریا مواجه شده است.

هاشمی به تغییرات ایجاد شده در اکوسیستم‌های حساس از جمله مصبهای رودخانه‌ای در گیلان اشاره می‌کند و می‌‌گوید: کم بارشی و کم آبی در رودخانه‌ها در کنار پسروی آب دریا، اکوسیستم تالابهای ساحلی را تحت تاثیر خود قرار داده‌اند. بطوریکه اگر چند سال گذشته شاهد پسروی آب در خلیج گرگان بودیم اکنون باید نگران کاهش عمق و کم آبی تالابهای استان از جمله تالاب انزلی باشیم که در برخی از نقاط آن عمق تالاب به کمتر از یک متر رسیده است.

 کارشناس محیط زیست گیلان با بیان اینکه پیش از پسروی دریا، روند جریانهای آبی از غرب به شرق دریای خزر در سمت ایران را متاثر کرده بود می‌افزاید: استخراج نفت از سوی آذربایجان و در سواحل داغستان موجب ورود جریانهای آلوده به سمت ایران شده است. اخیرا نیز چند مورد بلوم جلبکی در حوزه ایران را شاهد بودیم که در اثر آلودگی حرارتی و مواد نیتریتها ایجاد شده‌اند. خوشبختانه آلودگی‌های نفتی تاکنون در سواحل ما مشاهده نشده اما درعین حال اطلاع و پایشی از میزان این آلودگی ها در اعماق دریا نداریم.

 نظام هاشمی همچنین به پدیدار شدن اراضی و مستحدات ساحلی جدید در اثر پسروی دریای خزر اشاره می‌کند و می‌گوید: یکی دیگر از تبعات کاهش آب دریا در سواحل شمالی تصرفات اراضی جدید از سوی سودجویان و برداشت کنندگان غیر مجاز شن و ماسه است. حتی ممکن است تاسیسات گردشگری که در این سواحل احداث می‌شود در دوره‌های پیشروی آب دریا به زیر آب بروند و لازم است دولت نظارت بیشتری در این بخش داشته باشد.

 این کارشناس محیط زیست تأکید می‌کند: در ۲۷۰ کیلومتر نوار ساحلی استان از یک تا ۱۰ متر عقب نشینی دریا در برخی نقاط به وضوح قابل مشاهده است.