رویاپردازی با اقدامات نمادین؟

«آینده مشترک ما»! این عنوانی است که در گزارش کمیسیون کمیته جهانی گسترش محیط زیست به آن پرداخت شد. اما این آینده‌ای که برای همه ما مشترک است در کدام فضا یا مکان صورت می‌گیرد. باید بدانیم که مفهوم کلیدی فضا(محیطی) بوده که در آن زیست می‌نماییم. که در توانایی تأمین نیازهای حال و آینده محدود است. همان فضا که آینده‌ی مشترک درون نسلی و بین نسلی در آن رقم میخورد.

با آغاز بکار شورای ششم رشت در همان جلسات نخست انتخاب هیأت رییسه و روسای کمیسیون‌ها؛ در مورد اضافه نمودن کمیسیونی تازه تاسیس به جمع کمیسیون‌های اصلی و تخصصی شورای شهر گمانه زنی‌هایی صورت گرفت. کمیسیون «توسعه پایدار» با آغاز فعالیت این شورا به جمع کمیسیون‌های تخصصی بدنه نظارتی مدیریت شهری رشت اضافه شد.

پایدار بودن یا شدن توسعه؛‌ مستلزم نوعی نگرش بنیادی و راهبردی ؛ در تمامی ابعاد مختلف همان فضایی است که در آن محدودیت در تمامی ابعاد و زوایا بروز نموده، توسعه‌ای که همزمان هم نیازهای عصر حاضر را تأمین میکند، بدون اینکه توانایی نسل‌های آینده در تأمین نیازهای خود را به خطر بیندازد. توسعه پایدار را نمیتوان به برنامه، رویکرد و رهیافت‌ها محدود نمود، بلکه راه و شیوه دستیابی به آن بایستی به عنوان نوعی نگرش نهادی و بنیادی بر تفکر جامعه استوار گردد.

کمیسیون توسعه پایدار شورای ششم

 با آغاز بکار شورای ششم رشت در همان جلسات نخست انتخاب هیأت رییسه و روسای کمیسیون‌ها؛ در مورد اضافه نمودن کمیسیونی تازه تاسیس به جمع کمیسیون‌های اصلی و تخصصی شورای شهر گمانه زنی‌هایی صورت گرفت. کمیسیون «توسعه پایدار» با آغاز فعالیت این شورا به جمع کمیسیون‌های تخصصی بدنه نظارتی مدیریت شهری رشت اضافه شد. به فاصله چند ماه در آبان سال گذشته پس از تأیید فرمانداری به صورت قانونی با مشخص شدن اعضای آن؛ نادر حسینی(ریاست کمیسیون)، هادی رمضانی، سید حسین رضویان، مسعود عباس نژاد، مجید عزیزی به عنوان اعضای این کمیسیون در سال نخست آغاز بکار کرد. طبق روال عادی جلسات شورا، تمامی کمیسیون‌های تخصصی هرهفته برگزار می‌شود. طبق اصول نیز هر موضوعی ابتدا در کارگروه‌های تخصصی مطرح و سپس در کمیسیون‌ها بررسی و برای تصویب نهایی به صحن شورا ارسال می‌شود. پس از بررسی اجمالی نگارنده؛ شهرهای تهران، اصفهان، تبریز، مشهد، کرمانشاه، اهواز و … هیچکدام کمیسیونی با این عنوان یا مشابه آن در شورای شهر ندارند.

اخیرا در ایران؛ یکی از نقدهای جدی در تهیه برنامه ها، بیش از حد رویا پرداختن است. چرا باید مسیر فراموش شود؟ چارچوب واحد و ماده؛ تشکیل کمیسیون توسعه پایدار شورای شهر رشت همانند چشم‌انداز بسیاری از برنامه‌های مختلف (ملی،منطقه‌ای و شهری) هرچقدر دارای اهداف خوبی باشد اما از لحاظ چارچوب برنامه که در راه رسیدن به آن سیاستگذاری‌هایی اعمال می‌شود.

تصویب طرح ایجاد کمیسیون توسعه پایدار در ساختار شورای اسلامی شهر رشت مشتمل بر مقدمه و ایده، اصول و شرح وظایف و ماده واحده به شرح: با توجه به اهمیت ضرورت‌های حکمروایی خوب شهری و به جهت حرکت به سمت تحقق ایده شهر ایده آل اسلامی با تکیه بر ظرفیتهای غنی دین مبین اسلام و فرهنگ بومی محلی و به جهت طراحی و اجرا و نظارت بر برنامه‌های کلان توسعه پایدار شهری با تأکید بر رونق سرمایه گذاری و گردشگری و ایجاد زیرساخت‌های شهر خلاق هوشمند و دانش بنیان و به جهت توسعه اقتصادی و توسعه پایدار شهری با تأکید بر حفظ محیط زیست با استناد تبصره ذیل ماده ۳ دستورالعمل شرح وظایف، ترکیب تعداد و چگونگی اداره کمیسیون‌های شورای اسلامی و… کمیسیون تخصصی توسعه پایدار به عنوان جزئی از ساختاری شورای اسلامی رشت تشکیل می‌گردد. (رجوع به گزارش عملکرد شورای شهر رشت-تابستان ۱۴۰۰)

اخیرا در ایران؛ یکی از نقدهای جدی در تهیه برنامه ها، بیش از حد رویا پرداختن است. چرا باید مسیر فراموش شود؟ چارچوب واحد و ماده؛ تشکیل کمیسیون توسعه پایدار شورای شهر رشت همانند چشم‌انداز بسیاری از برنامه‌های مختلف (ملی،منطقه‌ای و شهری) هرچقدر دارای اهداف خوبی باشد اما از لحاظ چارچوب برنامه که در راه رسیدن به آن سیاستگذاری‌هایی اعمال می‌شود. به علت دوراندیشی یا رویاپردازی باعث گمراهی در مسیر میشود. مسیرمناسب در برنامه ریزی؛ فراهم آوردن چارچوب دقیق از (ابتدا تا انتها) را خواهان است.اصل اول؛ شناخت دقیق وضع موجود است که همیشه با رویاپردازی‌های بی مورد؛ یا به کل فراموش می‌شود و یا به دقت انجام نمی‌شود. فرضا در ماده کمیسیون آمده است: برنامه‌های کلان توسعه پایدار شهری با تأکید بر سرمایه گذاری و گردشگری و ایجاد زیرساخت شهر خلاق هوشمند و دانش بنیان! پس از بررسی بر گزارش‌های عملکرد شورای ششم که توسط کارکنان شورا از جلسات صحن و کمیسیون‌ها تهیه شده است، هیچ یک از اعضای شورا و همچنین ریاست و اعضای کمیسیون درباره ماده تشکیل توضیح واضح و درخور ارایه نداده‌اند!

هدف؛ برنامه‌های کلان توسعه پایدار شهری با تأکید بر سرمایه گذاری و گردشگری است. در واقع اگر این داده‌ها را به این صورت تشریح کنیم: قرار است ابزار در دست (سرمایه گذاری و گردشگری) باشد که ما را به هدف می‌رساند. اما اعضای شورا حتی بسیاری از شهروندان می‌دانند؛ که ما مشکلات فراوانی در دو ابزار اشاره شده در این شهر داریم.

گردشگری در رشت سالهاست با عدم توانایی زیرساخت مواجه است، در طی این سالها حتی با وجود شهر خلاق خوراک نتوانسته‌ایم به آن صورت در شهر رشت با گردشگر، درآمد مازاد داشته باشیم. البته اینکه پس از شهر خلاق خوراک در این شهر به تعدد صنف خوراک و رستوران اضافه گردیده، کاملا مشهود است اما اینکه درآمد در این بخش از شهر پایه‌ای باشد، هیچ مدیر شهری نمی‌تواند این را اثبات کند. اعضای شورای ششم در دو سال گذشته به موضوعاتی از قبیل: مشکلات در زیرساخت گردشگری و عدم توانایی جذب سرمایه و سرمایه گذار تأکید داشته‌اند. اینکه عضو شورا ششم می‌فرماید: با ساخت یک نرم افزار‌اندروید مربوط به آدرس رستوران‌های شهر رشت به بهتر دیده شدن این صنف کمک می‌نماییم، هرچقدر که این یک امر طبیعی به فراخور زمان است اما بایستی تأکید کرد: آدمی که بخواهد به رستوران و غذای باب میلش برسد، منتظر اپلیکشن شهرداری و شورا نمی‌ماند.

مروری بر لوایح و مصوبات کمیسیون توسعه پایدار رشت

 کمیسیون فوق در سومین جلسه شورای ششم در طرحی دو فوریتی با اتفاق آرا موافقت شد و از آبان ۱۴۰۰ پس از بررسی فرمانداری شروع بکار کرد. در طی عمر دو ساله فعالیتی شورا تا پایان آذر سال جاری؛ ۳۴۹ مصوبه در کمیسیون‌ها بررسی و در صحن شورا تصویب شده است. از این مقدار چیزی حدود ۵ مصوبه در کمیسیون توسعه پایدار مورد بررسی قرار گرفته است. تعداد نامه‌های طرح شده در صحن ۱۱ عدد و نامه‌های وارده۱۲ عدد مربوط به کمیسیون توسعه پایدار است.

در جلسه شماره ۲۶،مورخه ۲۷/۱۱/۱۴۰۰؛ بررسی لایحه شهرداری رشت ثبت شده به شماره ۲۸۵۲ در دبیرخانه شورا به پیوست دستورالعمل تشکیل ستاد راهبردی شهر خلاق جهت بررسی و تصویب و با عنایت به ثبت شهر رشت در شبکه شهرهای خلاق، خوراک شناسی یونسکو و لزوم ساماندهی و ایجاد یکپارچگی واحدهای درون سازمانی و ارگانهای برون سازمانی در راستای تبیین اهداف و استفاده بهینه از این برند جهانی به منظور رونق اقتصادی مبتنی بر گردشگری که منجر به پویایی اقتصاد محلی خواهد شد و با تشکیل ستاد راهبردی شهر خلاق رشت میتوان به این مهم با پشتوانه اعضای شورای اسلامی شهررشت سرعت بخشید و همچنین از دیگر اهداف مهم ستاد مذکور و ایجاد بستر مناسب جذب اعتبارات ملی *در کمیسیون توسعه پایدار شورا مطرح و با لایحه پیشنهادی باتوجه به اصلاحیه و بازنگری صورت گرفته در متن دستورالعمل تشکیل ستاد راهبردی شهر خلاق از جمله در اعضای ستاد و… با تشکیل ستاد مزبور موافقت شد.

در جلسه شماره ۴۸، مورخه ۰۵/۰۵/ ۱۴۰۱؛ طرح سنجش رضایت مراجعین به شهرداری‌های مناطق پنجگانه از خدمات اداری شهرداری توسط شورای اسلامی شهر رشت *نظر کمیسیون : در کمیسیون توسعه پایدار و فرهنگی و اجتماعی شورا مطرح و با طرح موافقت گردید. قرار شد از روابط عمومی شورای یک الی دو بار در سال در مناطق این رضایت سنجی را برگزار کند و جواب را به اعضای شورا انعکاس دهد. هادی رمضانی ریاست کمیسیون توسعه پایدار شورا عنوان کرد: بحث تکریم از ارباب رجوع قبل هم به صورت کشوری اعلام شده بود اما آنچه که موجب شد در کمیسیون توسعه پایدار با این طرح موافقت شود این بود که شاید این طرح موجب بهتر و اجرایی شدن طرح تکریم ارباب رجوع در شهرداری رشت شود. رضا عاشری: تفاوت این طرح با طرح تکریم ارباب رجوع چیست؟ در صورتیکه آن طرح هنوز در شهرداری اجرا نمی شود چه ضرورتی در این طرح وجود دارد که باید مصوب شود؟ رضویان: استعلام میزان رضایت سنجی از ارباب رجوع وظیفه ذاتی روابط عمومی می‌باشد و چه ضرورتی دارد که این موضوع به عنوان یک طرح از شورا مصوبه بگیرد؟ در نهایت به پیشنهاد رییس شورا مبنی بر مسکوت ماندن طرح مذکور جهت بررسی بیشتر به اتفاق آرا مقرر شد؛ طرح مذکور مسکوت بماند.

در جلسه شماره ۵۹، مورخه ۱۴/۰۸/۱۴۰۱؛ بررسی لایحه شهرداری در خصوص صدور مجوز انجام طرح پژوهشی و اجرای نقشه برداری به منظور تهیه نقشه ۱:۵۰۰ بلوکی به روش مستقیم زمینی با منحنی تراز ۲۵ سانتی متر از مناطق مورد لزوم در محدوده قانونی شهر رشت و با هدف یکپارچه سازی آن با طرح تفصیلی و صدور مجوز انعقاد قرارداد با سازمان جهاددانشگاهی، از ردیف اعتباری تحت عنوان “مطالعات و نقشه برداری پروژه‌های عمرانی” در کمیسیون توسعه پایدار شورا مطرح و پس از بحث و تبادل نظر به دلیل ترک تشریفات پروژه مذکور و عقد قرارداد با یک مجموعه دانشگاهی خاص اکثریت اعضا(۸رای مخالف و۲رای موافق) *با لایحه پیشنهادی مخالفت کردند و مقرر شد تا حوزه معاونت شهرسازی شهرداری رشت مجدد پس از هم‌اندیشی با سایر نهادهای علمی و دانشگاهی مجرب موضوع را با دقت بیشتری بررسی تهیه وسایل شهرداری به شورا ارسال نمایند.

در جلسه شماره ۶۰، مورخه ۲۱/۰۸/۱۴۰۱؛ بررسی لایحه شهرداری رشت ؛ نسبت به واگذاری ۱۶۰ واحد مسکونی مسکن مهر به سپاه در مقابل دریافت شش دانگ پلاک ۸۶۵۳ از اصلی ۱۵۵ مفروز و مجزا شده است ۲۴۸۱ بخش ۴رشت به مساحت ۲۱۵۱ واقع در گلسار به جهت تبدیل به احسن نمودن املاک خود و در راستای صرفه و صلاح شهرداری و آیین نامه معاملات شهرداری برابر بودجه ابلاغی سال جاری در اجرای تفاهم نامه منعقده به شماره ۱۳۰۵۵۹ ( گزارش عملکرد شورا-آبان ۱۴۰۱) *در کمیسیون‌های توسعه پایدار و برنامه بودجه و حقوقی شورا شورای شهر مطرح و پس از بحث و تبادل نظر با کلیات لایحه پیشنهادی موافقت شد.

در جلسه شماره ۶۱، مورخه ۲۸/۰۸/۱۴۰۱؛ لایحه ثبت شده به شماره ۲۰۹۳ مورخ ۱۴۰۱/۰۸/۱۴ ثبت شده به شماره ۲۰۹۳ در دبیرخانه شورا مبنی بر صدور مجوز افزایش اعتبار ردیف‌های حقوق و دستمزد نیروهای حجمی با عنایت به اینکه مبنای میزان افزایش حقوق و دستمزد پرسنل شهرداری جهت پیش بینی بودجه سال ۱۴۰۱ برابر بخشنامه بودجه سال ۱۴۰۱ ابلاغیه سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور به شماره … که با افزایش ۱۰ درصدی تعیین شده انجام و مورد تصویب شورای شهر رشت قرار گرفت. افزایش ضریب حقوق نیروهای حجمی طبق مصوبات و ابلاغیه‌های بالادستی با میزان افزایش سقف ۵۷ ابلاغ گردید. *در کمیسیون‌های توسعه پایدار، حمل و نقل و ترافیک،برنامه و بودجه، بهداشت و محیط زیست و فرهنگی و اجتماعی شورا پس از بحث و تبادل نظر با لایحه پیشنهادی موافقت شد.

در جلسه شماره ۶۱، مورخه ۲۸/۰۸/۱۴۰۱؛ طرح کمیسیون توسعه پایدار شورای اسلامی شهر رشت با امضای ۷ در نظر اعضای محترم شورا به شماره ۱۴۰۱/۱۴۸۰/ش مورخ ۲۶/۰۵/۱۴۰۱ مبنی بر بررسی و تصویب طرح الزام شهرداری نسبت به تهیه پیوسته اجتماعی فرهنگی اقتصادی زیست محیطی پروژه‌های شهری (پیوستی). *در کمیسیون توسعه پایدار شورا مطرح (با توجه به اینکه طرح مذکور در بسیاری از شهرهای بزرگ کشور در حال اجرا است) با طرح موافقت گردید و مقرر شد که کار گروهی از اساتید دانشگاهی و نخبگان شهری در کنار چند مشاور کمیسیون د ذیل کمیته برنامه ریزی نظارت و رفاه شهری کمیسیون توسعه پایدار شورای اسلامی شهر رشت تشکیل و با کلیات آن تدوین و ارسال نمایند.

توسعه پایدار

همانطور که میدانیم حق داشتن محیط زیست سالم و پایدار از حقوق مسلم بشر تلقی میگردد. از مؤلفه های مهم توسعه پایدار؛ داشتن محیط زیست سالم است. این اصل جز بیانیه کمیسیون توسعه پایدار استکهلم نیز بود. که در دومین اصل نیز با استناد بر همین اصل به حفظ و حراست محیط زیست می‌پردازد. در واقع به این امر تأکید دارد: سیاستهای توسعه و بهره برداری باید با هدف محرومیت زدایی، بهبود کلی اوضاع اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، حمایت از تنوع گونه های زیستی و بقای جریانات اصلی اکولوژی و تقویت سیستم های حیات صورت می گیرد. حق توسعه نیز به عنوان یک حق جدانشدنی بشری هم محتوا ومبنای فردی دارد و هم محتوا و مبنای جمعی. پایداری نیز؛ مفهومی پویا است، پایداری اساساً به معنی”ثبات تعادل در طول زمان” است. از طرفی پایداری دلالت بر” نگهداری منابع و ثروت‌ها توسط هر نسل یا هر سطح از توسعه انسانی” دارد.

بهتر است؛ شورای ششم و اعضای کمیسیون توسعه پایدار؛ به دلیل اهمیت، شرایط شهر و همچنین ظرفیت‌های موجود به شکل فرایندی؛ بنیادین و راهبردی به آن نگاه بیندازند. صرفا میتوانند با تشکیل کارگروه‌ها و کمیته‌های تخصصی در بهتر شناساندن وضعیت موجود گام مهمی در سطح مدیریتی شهر بردارند.

وجود چنین کمیسیونی در شورای شهر رشت با وجود قوانین و طرح‌های مصوب بالادست در کشور دارای اهمیت است. اما نه به اینصورت که پس از عمر چهارساله شورای ششم فقط در حد یک امتیاز برای این دوره شورایی باشد. همانطور که اشاره شد در کلانشهرهای کشور تنها شهری که این کمیسیون را در بدنه نظارتی مدیریت شهر راه‌اندازی نموده، در شهر رشت میسر گشته، طی دو سال از عمر این شورا و کمیسیون فوق غیر از عرض‌اندام در چند طرح، لایحه و تبادل نظر و بررسی در پاره‌ای از مصوبات، راهکارهای بنیادین و نهادی دیگری را از این کمیسیون در شورای ششم ندیده ایم.

رویکرد بنیادی و نهادی (راهبردی)

بهتر است؛ شورای ششم و اعضای کمیسیون توسعه پایدار؛ به دلیل اهمیت، شرایط شهر و همچنین ظرفیت‌های موجود به شکل فرایندی؛ بنیادین و راهبردی به آن نگاه بیندازند. صرفا میتوانند با تشکیل کارگروه‌ها و کمیته‌های تخصصی در بهتر شناساندن وضعیت موجود گام مهمی در سطح مدیریتی شهر برداشته و در قدم دوم که رسیدن به وضعیت مطلوب است، یک فرایند نهادی و بنیادی را جامع عمل بپوشانند. همچنین با همکاری آموزش و پرورش استان و ناحیه ها؛ در نهادی کردن آن در سطوح مختلف آموزشی(درون نسلی) گامی بنیادین انجام دهند.

کمیسیون توسعه پایدار در رشت توسط ارکان مدیریت شهری باید دارای یکپارچگی، کارایی و پایداری باشد. تا به اهدافی همچون؛ شناخت مسایل و مشکلات در سرمایه گذاری شهر (اینکه چه ضعف‌هایی وجود دارد که سرمایه گذار در رشت ترغیب نمیشود؟)، شناخت مسایل و مشکلات در عدم توسعه یافتگی گردشگری شهر و همچنین استفاده از فرصت‌ها و ظرفیت‌های بالقوه در جهت رفع عدم توسعه یافتگی، کاهش، ترمیم و پیشگیری خسارات بر محیط زیست، افزایش سطح آگاهی جامعه شهری و روستایی،شناخت مسایل و مشکلات، پیش بینی از بروز اثرات محیط زیستی و پایداری فعالیتها، تقویت جنبه‌های اجتماعی در شهر، تضمین استفاده مناسب از منابع، تغییر و بهبود طرح‌ها، تعادل بخشی میان اهداف بلند مدت توسعه و ضرورت برخورداری اکثریت مردم از منابع و منافع توسعه، بالابردن سطح همکاری و هماهنگی میان سازمان‌های دولتی و خصوصی، بکارگیری و تلفیق معیارهای محیط زیستی، مشخص نمودن وظایف هر یک از ارگان‌ها و سازمان‌های تابع و بالادست مدیریت شهری، برقراری تعادل و منابع محیط زیست، حفظ کیفیت منابع تجدیدناپذیر برای بهره برداری بیشتر، فراهم آوردن زندگی سالم و فعال در جامعه، استفاده از نظرات مردمی در فرایند تصمیم گیری و …. در سطح محدوده و حریم شهر نزدیک شویم و همچنین از این نمونه مذکور برای سایر شهرها در منطقه نیز استفاده شود.

اگر این کمیسیون ؛ پایداری را در تمامی ابعاد مختلف شهر در نظر دارد، باید به رویکردی بنیادین و راهبردی در اجرای اصول و اهداف کمیسیون توسعه پایدار بیاندیشد تا با شناسایی وضعیت موجود که مهم‌ترین گام است، در رفع موانع توسعه مؤثر اقدام نموده و به وضعیت مطلوب منتهی شود.