اسفند که کوله‌بارش را می‌بندد و راهی می‌شود، آدمی می‌ایستد تا نگاهی به بهار، تابستان، پاییز و زمستان دیگری که پشت سر نهاده، داشته باشد. بی‌تردید این نگاه و واکاوی می‌تواند متوجه حوزه‌های مختلف باشد و اما فرهنگ و هنر نیز یکی از این عرصه‌هاست. سالی که گذشت چون دیگر سال‌ها با رویدادهای فرهنگی و هنری بسیار همراه بود؛ هر چند فضای سیاسی، اجتماعی و اقتصادیِ آن به ویژه در نیمه‌‌ی دومش با سال‌های پیش متفاوت بود و گستره‌ی هنرنمایی هنرمندان چون همیشه نبود، اما مروری گذرا نشان می‌دهد، در سال ۱۴۰۱نیز کتاب‌هایی منتشر شدند، نمایشگاه‌هایی چشم‌ها را به تماشا خواندند، تئاترهایی روی صحنه رفتند، فیلم‌هایی ساخته شدند و طنین موسیقی و آواز در گیلان پیچید. و البته در آن چون دیگر سال‌ها، برخی اهالی فرهنگ و هنر درخشیدند و بعضی از جهان کوچیدند. و اما اینک ما نگاهی کوتاه داریم به چند رخداد فرهنگی هنری در این سال.
اردیبهشت با عطر ویرایش
در سالی که گذشت بزرگداشت استاد احمد سمیعی رخداد فرخنده‌ای بود که بهار گیلان را با عطر حضور مردی بزرگ و چهره‌ای ماندگار در جهان ادبیات و ویرایش درهم آمیخت. «احمد سمیعی گیلانی» عضو پیوسته‌ی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، مترجم، محقق و ویراستار بزرگ گیلانی را پدر ویرایش در ایران نامیده‌اند. آیین پاسداشت این بزرگ‌مرد به همت اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان در بییست و هشتمین روز از اردیبهشت سال ۱۴۰۱ با حضور اساتید و فرهیختگان بسیار برگزار شد.
طنزپهلو به یاد گل‌آقا
تیرماه گیلان در سال ۱۴۰۱ از برگزاری ششمین دوره‌ی جشنواره‌ی طنز پهلو در فومن نشان داشت. جشنواره‌ای که تداومش می‌تواند نویدبخش رویدادی روشن در عرصه‌ی طنز گیلان و ایران باشد. گفتنی است جشنواره‌ی طنز پهلو که به یاد استاد «کیومرث صابری فومنی»، نویسنده و طنز پرداز برجسته‌ی گیلانی برگزار می‌شود، سال گذشته نیز برای ششمین سال پیاپی، در دو بخش شعر و داستان کوتاه، علاقمندان طناز ادبیات را به شرکت در این جشنواره فراخواند.
سایه به گیلان برگشت اما…
نوزدهمین روز از مرداد ماه سال ۱۴۰۱ با طنین مرگ همراه بود . مرگی که شاخ و بال درختان ارغوان را لرزاند. «امیر هوشنگ ابتهاج» متخلص به ه. ا.سایه کسی بود طنین اشعارش آشنای اذهان بسیاری از ایرانیان است. زندگی سرشار از شعرش، روز ۶ اسفند ۱۳۰۶ در رشت آغاز شد و عاقبت او که سروده بود «درین سرای بی کسی، کسی به در نمی‌زند»، نوزدهم مرداد سال ۱۴۰۱ در کلنِ آلمان چشم از جهان فروبست و سرانجام پیکرش، پنجمین روز از شهریور، در سایه‌سار درختان کهن باغ محتشم رشت در خاک آرمید.
کنگره‌ای به نام میرزا
هنوز پامان که به جنگل می‌رسد، گوش می‌خوابانیم تا پژواک قدم‌هایش را بشنویم. ما دلبسته‌ی اوییم و در تنهایی و سنگینی اندوه می‌خوانیم:«چرا زودتر نایی، تندتر نایی تنها بنایی، گیلان ویرانا/ ترا گوما میرزا کوچیک خانا» و اما سال گذشته، هم زمان با یکصد و یکمین سالگرد شهادت این مبارز نامی، کنگره‌ی ملی میرزا کوچک در راستای بازشناسی شخصیت این روحانی مبارز و نهضت جنگل برگزار شد. برگزاری اجلاسیه کنگره میرزا در قم، اجلاسیه در برج میلاد و اجلاسیه در رشت از جمله بخش‌های این کنگره بود. البته ناگفته نماند در مورد روند برگزاری کنگره‌ی میرزا کوچک ، کارآمدی و اثر بخشی این کنگره و همچنین هزینه‌هایی که با توجه به شرایط نامناسب اقتصادی کشور در بر داشته نیز انتقاداتی وجود داشت.
نمایش در گیلان
چهل و یکمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر از تاریخ ۲۵ دی‌ماه تا ۱۱ بهمن ماه ۱۴۰۱برگزار شد. گفتنی است «یک عاشقانه نا آرام» ، «هملت در تبعید » ، « لیدر» ، « در زمستان» و «سمفونی گرگ» عناوین ۵ اثری بود که از گیلان به چهل و یکمین جشنواره بین المللی فجر در تهران راه یافتند و رهاورد آن در روز اختتامیه برای گیلان چنین بود: «امیر امینی» در بخش نمایش‌های خیابانی، برگزیده‌ی بخش فضا سازی شد. همچنین «محمد رسائلی» در بخش صحنه‌ای ( مسابقه بزرگ ) برای ایفای نقش در نمایش «موکت بُر» و «ارشیا زمانی» برای ایفای نقش در نمایش « لیدر »، نامزد دریافت جایزه‌ی بازیگری شدند . لازم به ذکر است که در بخش نمایشنامه‌نویسی نیز «مجید کاظم‌زاده مژدهی» برای نگارش « موکت بُر»، نامزد دریافت جایزه شد.
و البته از دیگر رویدادهای نیک عرصه‌ی نمایش گیلان می‌توان از این خبر یاد کرد که لاهیجان میزبان یازدهمین دوره جشنواره‌ی سراسری تئاتر خیابانی کشور شد. لازم به ذکر است، در این جشنواره که از روز ۳۱ تیرماه آغاز شد، ۲۰ اثر از استان‌های مختلف کشور به نمایش درآمد.
نخستین جشنواره‌ی ملی فیلم ۱۰۰ ثانیه‌ای در رشت
فراخوان نخستین جشنواره‌ی ملی فیلم کوتاه «۱۰۰ ثانیه‌ای رشت» با هدف فرهنگ‌سازی و تعالی فرهنگی جامعه و پرداختن به موضوعات مختلف آموزش شهروندی، توسط سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری رشت و با همکاری انجمن سینمای جوانان ایران، دفتر رشت آذرماه سال ۱۴۰۱ انتشار یافت و برای این جشنواره ۴ بخش داستانی، مستند، پویانمایی و موبایلی لحاظ شد . این جشنواره یازدهمِ دی ماه ۱۴۰۱ در تالار مرکزی رشت به کار خود پایان داد . گفتنی است که از اخبار خوب سینمایی در گیلان می‌توان از این خبر هم یاد کرد که انیمیش کوتاه«پوتین» اثر «ایمان شکیب» نامزد بخش اسکار دانشجویی شد.
آل بویه در اسفند ماه سال 01
همایش ملی آل بویه روز سوم اسفند در تالار حکت دانشگاه گیلان، چهارم اسفندماه در مجتمع مهیار دیلمی شهرستان سیاهکل و سیزدهم اسفند در شهرستان املش برگزار شد.
آل بویه و جغرافیای گیلان، دیلمان و طبرستان؛ آل بویه و حکومت‌های ایرانی؛ آل بویه و تشیع؛ تأثیر آل بویه بر جهان اسلام؛ آل بویه و فرهنگ ایرانی و معماری عصر آل بویه، عناوین تعدادی از محورهای این همایش بود که با همکاری مشترک اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان و دانشگاه گیلان شکل گرفت. گفتنی‌ست حدود ۵۰ مقاله از سراسر کشور به دبیرخانه‌ی همایش آل بویه ارسال شد که پس از داوری و بازبینی نهایی ۲۸ مقاله انتخاب و ارائه شد.
یاد رفتگان
واقعیت این است که گیلان‌زمین در سالی که گذشت، شاهد بسیاری از رویدادهای فرهنگی و هنری بود که در این نوشتار کوتاه نمی‌گنجد، اما لازم است در پایان، یاد همه‌ی هنرمندان و فرهیختگان گیلانی کوچیده ازعالم خاک در سال ۱۴۰۱ را گرامی بداریم. افرادی چون کاسعلی اکبرپور اسطلخی، هوشنگ ابتهاج، محمد جعفر جعفری لنگرودی، فرامرزبهزاد، احمد علی‌دوست، فریده توکلی، ابولقاسم حسینجانی، سید جعفر مهرداد، محمدرضا یکرنگ صفاکار، مهدی رضازاده، محمود دهقان، سعید تحویلداری و دیگرانی که در سال ۰۱ رخت از جهان خاک بربستند.
