دکتر «محمد سعید ایزدی» متخصص حوزه بازآفرینی شهری در آیین روز معمار و اختتامیه رویداد طراحی چایخانه در مجتمع خاتم رشت گفت: شهرهای ما تنزل کیفیت داده‌اند و امروزه دیگر قابل زیست نیستند.
وی اظهار داشت: زیست‌پذیری در شهرهای ما دچار خدشه شده و همه اینها گواه یک جریان عجیب در شهرهای امروز ما است. شهرستان‌های کشور امروز بیش از ۹۰ درصد شهر با طیفی از مسائل و مشکلات روبه رو است که نشان می‌دهد شرایط بسیار حاد است.
ایران با یک گذشته بی‌نظیر شهرهایی که هر کدام ثروت‌های بی‌نظیری هستند چه به لحاظ همزیستی با محیط طبیعی و چه هم پیوندی با ساختار فرهنگی اجتماعی امروز نه تنها همه آن ثروت‌ها را از دست داده بلکه با دست‌های خود در حال ویران کردن داشته‌هایمان هستیم.
شهرها در این چند دهه یک سیر نزولی را طی کرده‌اند، افت کیفیت زندگی نابسامانی‌های محیطی موجب شده که سیاست‌ها به سمت توجه به کیفیت‌ها برود. سیاست بازآفرینی شهری که از بیش از دو دهه پیش از اروپای غربی شروع شده به دنبال ارتقای کیفیت زندگی در شهرها است. ولی از وجوه جامع‌تری که شاید قبلا به آن نگاه نمی‌کردند.
فکر می‌کردیم شهر یک سازمان کاربری است که باید پیرایش کنیم ولی امروز همه می‌دانند تا زیرساخت‌های اقتصادی، فرهنگی اجتماعی و حوزه‌های محیط‌زیست درست نشود این کالبد قادر به حیات درست نیست.
در دهه ۸۰ از زمانی که تاچر در انگلیس روی کار آمد و تحول سیاسی اقتصادی ایجاد کرد مطرح شد. تاچر تولید را به کشورهایی برد که دستمزد کارگر پایین است و اراضی کارخانجات صنعتی در این کشور بایر ماند این شد که معماران و شهرسازان با تحولی در حوزه سیاست‌گذاری مواجه شدند که باید برای آن راه حل پیدا می‌کردند با این اراضی متروکه ناشی از تغییر بنیان سیاست اقتصادی چه باید کرد راه حلی که آن موقع برایش طرح شد سیاست بازافرینی بود. البته این سیاست یکباره ظهور نمی‌کند پشتوانه‌ای دارد تحولات را بررسی می‌کنند.
شوقی شهردار رشت: ضعفی که امروز در حوزه شهرسازی داریم این است که به هنر معماری کمتر پرداخته می‌شود. حجم ساخت و سازها در شهر رشت زیاد است اما فکر نمی‌کنم در سالیان اخیر اثر فاخری را در این شهر ایجاد کرده باشیم که برای دیدنش از شهرهای دیگر سفر کرده باشند.
سیاست ارتقای کیفیت زندگی در شهرها تلاشش بر این است که بخش خصوصی و گروه‌های داوطلب را درگیر کند به ساختارهای تاریخی هنر فرهنگ بعنوان یک محرک توجه کند. به گروه‌های اجتماعی به کیفیت در کنار کمیت توجه کند.
وی با اشاره به این که در سه چهار دهه اخیر تلاش‌هایی برای بازآفرینی در کشور صورت گرفته گفت: ما معماران و شهرسازان چه نقشی در ارتقای این کیفیت داریم.
وی با اشاره به نامناسب بودن زیرساخت‌های شهری و مشکلاتی نظیر سکونت‌گاه‌های غیررسمی، بافت‌های تاریخی، بافت‌های ناکارامد میانی، اراضی رها شده افزود: در مجموع تلاش ما بر این بود که با نسخه واحدی با این موضوع برخورد نکنیم. مسائل و مشکلات شهر در پهنه‌های مختلف متفاوت است. سیاستی ایجاد شد به نام بازافرینی شهری تا مبانی به سمت ارتقای کیفیت برود.
وی با طرح این مساله که چه طور می‌شود این کار را کرد متذکر شد: اماکن عمومی نقش مهمی در بازآفرینی شهری دارند و بازآفرینی امکان نمی‌یابد مگر از طریق ایجاد اشتغال، توسعه خدمات ، توجه به فرهنگ.
هنگامی که از باز آفرینی شهری صحبت می‌کنیم از زندگی صحبت می نیم از حضور انسان در فضا صحبت می‌کنیم نه از کارهای صرفا فیزیکی ، پیرایش‌ها و زیباسازی.
*رشت پیشگام سیاست بازآفرینی شهری در کشور
رشت پیشگام سیاست بازآفرینی شهری در کشور بوده و فلکه شهرداری و جریان غالب شهرسازی ماشین محور را بدل به یک جریان پیاده محور کرد و الان این شکل زندگی در آن جریان دارد. گرچه الان مشکلاتی وجود دارد ولی از مسئولان می‌خواهیم که بازافرینی را همچنان دنبال کنند.
وی با بیان این که نقش فضای عمومی بی نظیر است و عرصه عمومی در همه زمینه‌ها مهم است متذکر شد: ارتقای قلمروهای عمومی منجر به ارتقای سلامت ، انسجام اجتماعی و ویژگی‌های مختلف می‌شود.
این معمار مجرب تاکید کرد: اقداماتی باعث تسهیل و گسترش برنامه‌ها می‌شود. سیاستی که اکنون در جهان در عرصه معماری و شهرسازی می‌تواند موفق باشد که سبک، سریع و ارزان باشد.
وی تصریح کرد: پروژه‌های بازآفرینی لزوما نباید بزرگ باشد مثلا در برخی کشورها و شهرها مردم جمع شدند یک قلمروی از شهر را رنگ زده و برای خودشان فضای شهری درست کرده‌اند.
در شهرهای ما نیز با ارزان‌ترین ساده‌ترین و سریع‌ترین شکل‌ها می‌شود اقداماتی را رقم زد. ما می‌توانیم با پروژه‌های کوچک نقاطی را در شهرها پیدا کنیم که بتواند موجب تحرک پروژه‌های بازآفرینی شود.
توسعه فضاهای عمومی بخصوص با فعالیت‌ها و کاربری‌های فرهنگی امروز به شدت روی توسعه شهرها تاثیرگذار است. زیرساخت فقط شبکه آب و برق و گاز نیست امروز شهرهای بزرگ دنیا صاحب زیرساخت‌های فرهنگی هستند نقشه و سند زیرساخت فرهنگی دارند فضاهای عمومی‌شان چای‌خانه‌ها، کارگاه‌ها رستوران‌ها در شبکه‌ای در شهر هستند.
توسعه فضاهای عمومی بخصوص با فعالیت‌ها و کاربری‌های فرهنگی امروز به شدت روی توسعه شهرها تاثیرگذار است. زیرساخت فقط شبکه آب و برق و گاز نیست امروز شهرهای بزرگ دنیا صاحب زیرساخت‌های فرهنگی هستند نقشه و سند زیرساخت فرهنگی دارند فضاهای عمومی‌شان چای‌خانه‌ها، کارگاه‌ها رستوران‌ها در شبکه‌ای در شهر هستند. زیرساخت‌های فرهنگی در شهرهای بزرگ جهان بسیار حائز اهمیت است.
برای توسعه مکان‌های عمومی از موجودیت تاریخی و ارزشمند هر شهر استفاده می‌شود. بخش خصوصی سکان‌دار این حرکت‌ها است. چای‌خانه‌ها و کافه‌ها امروز خوشبختانه در شهرها و مکان‌های عمومی بدل به جاهایی شده‌اند که می‌توانیم از آن بعنوان بازافرینی شهری صحبت کنیم.
با نگاهی اجمالی می‌توانیم ببنیم یک عنصر یا مکان عمومی به نام چایخانه چقدر می‌تواند در مباحث شهری اثر‌گذار باشد. در جامعه‌شناسی شهری از این مکان‌ها به عنوان مکان سوم یاد می‌شود، فضای واسطی بین خانه و محل کار یا تحصیل وجود دارد.
در همه عرصه‌ها نیازمند یک پارادایم شیفت هستیم. نقشی که معماری می‌تواند در بهسازی جامعه ایفا کند به شرطی که به آن بعنوان یک عنصر کالایی صرف نگریسته نشود.
رویداد امروز در شرایطی که اخبار در همه حوزه‌ها از جمله حوزه معماری و شهرسازی خوب نیست دلگرم کننده است. دیدن این همه چهره درجه یک در فضایی برای گفت‌وگو بی‌نظیر است و از این بابت از برگزارکنندگان و حاضران قدردانی کرد.
*هویت چیزی است که اکنون هستیم نه آنچه بودیم
در ادامه سخنرانی‌ها «رضا حبیب‌زاده »گفت: مهم‌ترین ویژگی این رویداد اتفاقی است که در شهر افتاده یعنی در مرکز شهر پوسترهایی با موضوع معماری قرار داده شده و مردم به تماشا و مطالعه آن می‌ایستند.
تلاقی معماری و زندگی روزمره اتفاق بسیار نادری است اصلا دست کم نگیرید. معماری ارتباطش را با زندگی روزمره قطع کرده بود یعنی ما شاکی هستیم که مردمان عادی سراغ معماران نمی‌آیند اما واقعیت این است که معماری زندگی روزمره را فراموش کرده بود و مرجعیت خود را در زندگی روزمره نمی‌دید.
شما به موزه میراث روستایی که مراجعه می‌کنید معماری نمی‌بینید بلکه زندگی می‌بینید. یعنی پشت این معماری یک نحوه زیست می‌بینید. این ارتباط الان قطع شده معماری رزق خود را از زندگی روزمره برداشته و روی مباحث دیگری مثل مبانی زیبایی‌شناسی گذاشته و گمان کرده می‌تواند روی پای خود بایستد در حالی که یک مرجع مهمی وجود دارد و آن زندگی روزمره آدمهای معمولی است. همین ساختمان‌های شهر را تماشا کنید چه نسبتی بین معماری آنها و مردم ساکن در آنها وجود دارد؛ هیچ .
وی افزود: این یک اتفاق تاریخی است یعنی در معماری یک اتفاق بزرگ افتاده و آن هم انتزاع است به این معنا که معماری فکر می‌کند که می‌تواند از مکان خود را جدا کند و هرجایی اتفاق بیفتد، تهران، رشت، یزد. برای چه کسی طراحی می‌کند یک آدم انتزاعی که نسبتی با مکانش ندارد و هرجایی می‌تواند ساکن باشد.
شما به موزه میراث روستایی که مراجعه می‌کنید معماری نمی‌بینید بلکه زندگی می‌بینید. یعنی پشت این معماری یک نحوه زیست می‌بینید. این ارتباط الان قطع شده معماری رزق خود را از زندگی روزمره برداشته و روی مباحث دیگری مثل مبانی زیبایی‌شناسی گذاشته و گمان کرده می‌تواند روی پای خود بایستد در حالی که یک مرجع مهمی وجود دارد و آن زندگی روزمره آدمهای معمولی است. همین ساختمان‌های شهر را تماشا کنید چه نسبتی بین معماری آنها و مردم ساکن در آنها وجود دارد؛ هیچ .
چه جور می‌توانیم آدم انتزاعی را تصور کنیم، چنین آدمی ذهنی است نه یک آدم زنده. برای این که چنین آدمی را تصور کنیم آنها را به اشتراکاتشان تقلیل می‌دهیم مثل خوردن و خوابیدن و آشپزی. آدمی را در ذهنمان خیال می‌کنیم و برایش طراحی می‌کنیم.
اتفاقی که امروز در این رویداد افتاده تلاقی بین زندگی و معماری است. از اینجا شروع کنیم. آیا ما باید به معماری فعلی ایران فکر کنیم بله معماری مثل یک شعر می‌ماند. معماری نیز چون شعر با فهمی از جهان در آمیخته است که به راحتی نمی‌شود آن را برداشت و به جای دیگری برد. مکان در ذات معماری است. ما در سوالاتمان با معماری گذشته مشترکیم نه در جوابهایمان. سوالاتمان زاینده است این که چگونه زندگی کنیم، این را از وجه معماری می‌شود بهش جواب داد.
این تلاقی معماری و زندگی را باید به فال نیک بگیریم. هویت یعنی انچه هستیم نه آنچه بودیم . این معمار برجسته پیشنهاد کرد، امروز را بعنوان روز معماری و زندگی جشن بگیریم مقاله و کار بگیریم و مطمئن باشید که معماری آینده ما تحت تاثیر این واژه قرار می‌گیرد.
*زندگی در معماری جدید گیلان جریان ندارد
«نیما کیوانی» دیگر سخنران مراسم گفت: همیشه بعنوان یک معمار گیلانی حرص می‌خوردم چرا انقدر معماری ما ضعیف است. ما زندگی کردن را فراموش کرده‌ایم. شاید بگویم سعی کرده‌اند زندگی کردن را فراموش کنیم در شهری مثل رشت که این اندازه زندگی در آن جاری است از فرهنگ غذا ، لباس و مراودات آدم انتظار دارد در معماری معاصر ایران این جریان زندگی را عمیق‌تر ببیند نسبت به سایر شهرها که این حجم از نشاط نیست ولی چرا اینگونه نیست بیشتر فکر می‌کنم برای این است که ما بیش از این که بخواهیم برای خودمان زندگی کنیم برای این که چگونه قضاوت می‌شویم زندگی می‌کنیم.
موقعی که می‌خواهیم معماری کنیم دنبال این هستیم که چگونه معماری ما در عرصه دریافت جوایز قضاوت می‌شود. چطور معماری کنیم که جایزه بگیریم. ما امروز شاهد خانه‌هایی هستیم که جوایز معماری هم گرفته‌اند اما قابل زندگی کردن نیست و دلیلش شاید آن باشد که ما معمارها زندگی کردن را فراموش کرده‌ایم.
معمار و معماری خودش را از زندگی جدا کرده است. در دانشکده معماری متاسفانه دنبال این نیستیم که این فضایی که برایش طراحی می‌کنیم قرار است به چه سوالی پاسخ بدهد و برای چه انسانی طراحی می‌شود و چطور ما را به سمت یک جامعه بهتر می‌برد. می شود فضایی طراحی کرد که فرد بعد از یک سال زندگی در آن، بخواهد خودکشی کند همانطور که می‌شود فضایی طراحی کرد که زندگی در آن جاری باشد پس ما معماران نمی‌دانیم داریم چه می‌کنیم در حالی که باید توجه داشته باشیم که معماری از یک نیاز شکل گرفته نه برای خودنمایی.
امروز متاسفانه آثار بسیار مطرحی را در کشور می‌بینیم که از بیرون زیبا است ولی از داخل کاربرد زیستی ندارد. ابتدایی‌ترین نیازها را پاسخ نداده چون ما درگیر دیده شدن هستیم .
در اکثر کارهای این رویداد در مورد چای خانه که بسیار هم جذاب و ارزشمند است من فضای تعاملی حالت دیاگرام ارتباطی ندیدم. چرایی‌ها و چگونگی‌ها در آن خالی است. چای خانه‌هایی که ما تجربه داریم فضاهای ساده‌ای هستند که در ساده‌ترین شکل مکانی برای تعامل است.
عباس نژاد عضو کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر رشت: شورا این آمادگی را دارد که در حوزه معماری، سیما و منظر شهری و نقشه‌های شهری با نظام مهندسی ساختمان در حوزه شهرسازی و با اساتید دانشگاه تعامل و همفکری و همکاری داشته باشد.
در معماری گیلان می‌توانیم تمرین فضاهای زیستی مشترک داشته باشیم. طی سالیان زیادی سعی شده ما ایرانیان را به هم بدبین کنند در خارج می گویند از ایرانی فرار کن و در داخل هم از هم بیزار هستیم و این از سیاست “تفرقه بیفکن و حکومت کن ” نشات می‌گیرد. معماری و شهرسازی نیز به این دامن زده، وقتی ما یاد نگرفته‌ایم که کنار هم بنشینیم و تعامل داشته باشیم و دیالوگ کنیم. نمی‌توانیم انتظار مهربانی را داشته باشیم و اگر مهربانی را یاد نگرفته باشیم نمی‌توانیم برای انسان معماری کنیم.
*آثار فاخر ما مربوط به گذشته است
«رحیم شوقی» شهردار رشت نیز در این مراسم گفت :چای خانه‌ها یکی از عناصر اصیل فرهنگی در شهر رشت است و از مراکز اجتماع مردم شهر چای خانه جای دارد در سالیان اخیر نیز به روز شده و جوانان به این اماکن روی آورده‌اند.
چایخانه بهانه‌ای برای همفکری در این خصوص است که چه کاری می‌توانیم برای این شهر و بافت تاریخی، فرهنگی، سنتی این شهر انجام دهیم . معماری تلفیقی از هنر و علم است. یک معمار با اندیشه‌هایی که دارد می‌تواند حرف خودش را به صورت آشکار در شهر نشان دهد.
شاید ضعفی که ما امروز در حوزه شهرسازی داریم این باشد که کمتر پرداخته می‌شود به هنر معماری، حجم ساخت و سازها در این شهر زیاد است ولیکن فکر نمی‌کنم در سالیان اخیر اثر فاخری را در این شهر ایجاد کرده باشیم که برای دیدنش از شهرهای دیگر سفر کرده باشند .
امروز نیز آثار تاریخی و قدیمی است که موجب جلب گردشگران نقاط مختلف کشور می‌شود. مجموعه مدیریت شهری در کنار متخصصان و اساتید معماری خواهد بود حتی شده جلسات ماهانه‌ای را با انجمن معماری باشیم بتوانیم سیر و خط مشی خوبی را در این شهر پی بگیریم.
آثار عزیزان به منصه ظهور برسد در کشور بسیاری از معماران ما پیشتاز هستند. بسیاری از اولین‌های کشور در زمینه‌های مختلف از گیلان شروع شد. بکوشیم به لحاظ معماری نیز در کنار اصفهان، یزد و تبریز حرفی برای گفتن داشته باشیم و پروژه‌های خوبی را اجرا کنیم. از لحاظ نیروی انسانی و متخصص و هنرمندان معماران بزرگ شناخته شده چیزی کم نداریم .
وی در خاتمه اظهار کرد : اتفاقات خوب و خوشایندی را در بافت تاریخی شهر رشت در آینده نزدیک شاهد خواهیم بود .
امروز بخشی از مشکلاتی که درون خانواده‌ها داریم به دلیل نوع نقشه‌های معماری خانه های ماست که به سبک اروپایی و غربی است و ارتباط بین اعضای خانواده دارد کم می‌شود.
*توجه به هویت ایرانی اسلامی در معماری
«مسعود عباس‌نژاد» عضو کمیسیون معماری و شهرسازی شورای رشت نیز در این مراسم با بیان این که در حوزه معماری باید تلاش کنیم تاکید کرد: جامعه ما نیاز به معمارانی دارد که به سمت هویت ایرانی اسلامی مان برگردیم. امروز متاسفانه بخشی از مشکلاتی که درون خانواده‌ها داریم نوع نقشه‌های معماری است که به سبک اروپایی و غربی است و ارتباط بین اعضای خانواده دارد کم می‌شود.
وی با بیان این که متاسفانه معماری در سال‌های اخیر دستخوش توجه صرف به توسعه ساخت و ساز و اقتصاد شده یعنی در واقع خیلی از مسائل از جمله تفکر و هنر معماری نادیده گرفته شده خاطرنشان کرد: ما در مجموعه شورا این آمادگی را داریم که با دوستانمان چه در نظام مهندسی ساختمان در حوزه شهرسازی چه اساتید دانشگاه در حوزه معماری برای سیما و منظر شهری نقشه‌های شهری تعامل و همفکری و همکاری داشته باشیم.
کمیته نمای شهری را ایجاد کرده‌ایم تا با هویت بومی ما ارتباطی داشته باشد. شلوغی حوزه معماری ما به گونه‌ای است که نمی شود تشخیص داد ما در کدام شهر زندگی می‌کنیم یا قدم می‌زنیم اگر امروز در برخی خیابان‌های قدیمی و دارای بافت تاریخی قدم می‌زنیم و لذت می‌بریم این به دلیل هویت و روح معماری و شهرسازی است که با آدمهای این دوره هم ارتباط برقرار می‌کند و می‌توانیم از آن لذت ببریم .
وی با ابراز امیدواری در این خصوص که این جلسات منجر و منتج به تصمیم‌گیری بهتر در حوزه معماری و شهرسازی رشت باشد تاکید کرد: این آمادگی را داریم هر کجایی که از تخصص و علم شما بهره ببریم تا رشت بعنوان نگین شهرهای ایران به سمت و سوی واقعی خود برود.
*آشتی معماران با شهر
«مهیار سماکچی» عضو کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر رشت، نیز این آیین را یک آشتی بین معماران و متخصصان شهرسازی با شهر خود می‌دانیم. وظیفه من این بود که این همدلی را بوجود بیاورم تا متخصصانی که در شهر کشور و حتی دنیا مایه افتخار هستند، را گرد هم بیاوریم.
وی خاطرنشان کرد: این شعار کلیشه‌ای رشت شهر اولین‌ها که متعلق به افتخارات صد سال پیش ما ست را دوباره به کمک متخصصان و افراد خوش ذوق رقم بزنیم. با داشتن چنین اساتیدی باید بناها و نمادهای شهری بی‌نظیری می‌داشتیم.
معماران با طراحی سازه‌ها و بناهای ارزشمند خاطره‌ساز روزها و شب‌های زیبا برای شهر و مردمانش باشند.
روز معمار و خاتمه رویداد معماری چایخانه
انجمن معماری معاصر شمال رویداد خوانشی معاصر از معماری بومی گیلان (طراحی چای خانه) را برگزار کرد. این رویداد طراحی یک چایخانه بر اساس خوانشی معاصر از معماری بومی گیلان بود.
در خاتمه این رویداد از برگزیدگان تقدیر بعمل آمد.
عکاس: فاطمه نصیری
نظرات بسته شده است.