غبار بی توجهی بر محلات محروم انزلی

حاشیه نشینی یکی از معضلات امروز شهرها به شمار می آید. در شهری چون بندرانزلی که از سویی  دارای تراکم جمعیت بالا  و از سوی دیگر در مقطعی از زمان مورد توجه اهالی برخی از شهرها و استان های همسایه برای دستیابی به اشتغال قرار داشته محرومیت را دراین خطه از گیلان پررنگ کرده است. در سال های اخیر نیز این شهرستان مورد توجه  برخی از اهالی استانهای دیگر به سبب آب و هوای مناسبش  قرار داشته و همین موضوع موجب افزایش قیمت زمین و مسکن و در نتیجه  گسترش محلات حاشیه ای و محروم  شده است.

هر چند  محلات  کم برخوردار در انزلی تنها به حاشیه های شهر محدود نمی شود و در محلات قدیمی هم شاهد محرومیت هستیم. کم توجهی به نیازسنجی ها و مد نظر قرار ندادن اولویت ها  از جمله علل دوام محرومیت در بافت های کم برخوردار این شهر محسوب می شود، اما از یاد نباید برد که مطالبه گری مردم در مسیر احقاق حقوق شهروندی نیز از جمله مواردی ست که می تواند مدیران شهری را به سمت ارائه بهتر خدمات در این مناطق سوق دهد.

 حکایت محرومیت در جزیره طالقانی

وقتی  کوچه قدیمی سنایی در دل غازیان  شهر انزلی را پشت سر می گذاریم به پلی آهنی  می رسیم  که ما را به جزیره طالقانی می رساند. چشم انداز تالاب، درختان بلند، آسمان ابری همراه با باقیماندهِ  بناهایی که روزگاری محل سکونت اهالی این جزیره بودند، پیش رویمان  است اما  محوطه ای وسیع از این جزیره زیبا خالی از جنب و جوش  است. گه گاه عبور یک تاکسی تلفنی یا دوچرخه سواری خسته نگاهمان را به خود می خواند.

خانه های جزیره که  از سالهای دور بر جای مانده اند  در آرامش ظهرگاهی چرت می زنند. برای گفت و گو با مرد میانسالی که به تماشای تالاب ایستاده پیش می رویم و از او می خواهیم تا  از متروک ماندن این جزیره برایمان حرف بزند.  او با  نگاهی به دور دست که حسرت بر آن نشسته چنین می گوید: روزگاری در این جزیره حدود ۱۱۰۰ خانوار زندگی می کرد اما سال ۷۱ که آب بالا  آمد، خانه های بسیاری از ساکنان دچار آبگرفتگی شد. در ادامه متولیان امر چاره اندیشیدند و به اهالی  این جزیره در منطقه کلویر ۲ زمین دادند. مردم هم  راهی شدند و برای خود  با توجه به توان کم اقتصادی شان به سختی خانه ساختند. پدر من هم یکی از افرادی بود که  پس از ۳۰ سال سکونت از این جزیره رفت اما من با این که حالا سن و سالی  را پشت سر گذاشته ام و صاحب خانه و کاشانه  هستم، برای این جزیره که کودکی ام را در آن گذرانده ام، دلتنگ می شوم و  گه گاه به این محل می آیم تا به مرور خاطراتم بپردازم.

وی  با دستش  جاده کنار گذر را نشان می دهد و اظهار می کند: این جاده حدود ۲۰ سال است که  نیمه کاره مانده است.

این شهروند یادآور می شود:  بعضی  از ساکنان جزیره آب گرفتگی را تحمل کردند و همین جا ماندند، اما حالا با مشکلات بسیاری دست به گریبان هستند و با بدبختی روزگار می گذرانند. از سویی  اجازه ساخت و ساز در این جزیره داده نمی شود از سوی دیگر  نانوایی، سوپرمارکت و سبزی فروشی  در اینجا وجود ندارند. خدمات حمل و نقل عمومی  ارائه نمی شود در حالی که  قبلا مینی بوس و خط ویژه  در این جزیره برای حمل و نقل مردم مشغول به فعالیت بود. اینجا  اولین  محل در انزلی و غازیان بود که  لوله کشی گاز در آن انجام شد. سه  نانوایی در همین محل مشغول به کار بودند. ما در این جزیره  مدرسه داشتیم اما بعد از آّب گرفتگی آن هم تعطیل شد.  حالا مردم برای رفت و آمد بچه هاشان به مدرسه باید سرویس بگیرند. شغل  بیشترمردم این محل صیادی است که از رونق  افتاده است. هم اکنون  حدود ۱۵۰ خانوار در اینجا زندگی می کنند. فاصله محل تا سر جاده حدود ۲ کیلومتر است اما سالمندان یا افرادی که بیمار و ناتوان هستند، نمی توانند این مسیر را پیاده  طی کنند.

 نیمه شعبان، محله ای مهاجر نشین

«نیمه شعبان» یکی از محلاتی است که پیش از این بسیار از محرومیتش شنیده ایم اما در سالهای اخیر  از مشکلاتش کاسته شده است. ورودی این محل در کنار بازارچه معروف کاسپین است. احداث  بازارچه و افزایش رفت و آمد به این منطقه شاید یکی از دلایل جلب نظر مدیریت شهری برای بهبود وضعیتش باشد. یک راننده تاکسی که نوشته نیمه شعبان- شهرک صادقیه بر ماشینش نشان ازخدمات رسانی اش در این محل دارد، به مرور می گوید: ما مدتها در ایستگاه منتظر مسافر می مانیم. چرا که افزایش هزینه های زندگی سبب شده تا عده زیادی از مردم ترجیح دهند که پیاده  تردد داشته باشند  واز تاکسی استفاده نکنند.

وی تصریح می کند: نامناسب بودن جاده در این محل هزینه های اصطحلاک خودروهایمان را بسیار افزایش داده است. اما متاسفانه پیگیری هایمان برای اصلاح آن   به جایی نرسیده است.

یک مشاور املاک هم می گوید: افزایش ساخت و ساز در سالهای اخیر تا حدودی  موجب آبادی محل شده است اما مناطق دورتر در این منطقه همچنان نیازمند رسیدگی هستند.

وی یادآور می شود: بیشتر ساکنان این محل  مهاجر هستند و  سال ها پیش این منطقه را که از امکانات شهری برخوردار نبود، برای زندگی انتخاب کردند. معیشت بسیاری از اهالی محل  با بنایی و کارگری ساختمانی می گذرد، از این رو در فصل بارندگی و سرما از نظر اقتصادی بی بنیه هستند.

شعبان جعفری: درآمد شهرانزلی چنان نیست که پاسخگوی خدمت رسانی به همه این مناطق باشد. طبیعی است که در ارائه خدمات همواره مناطقی که از ابتدا در مناطق شهری قرار داشته اند، بیشتر مورد توجه بوده اند و محلات حاشیه ای با محرومیت مواجه هستند.

بانویی که  ۴۰ سالی در این محل ساکن است به مرور می گوید:  این منطقه تراکم جمعیت نسبتا بالایی دارد و قریب به اتفاق ساکنانش  از نظر اقتصادی و وضعیت معیشتی، از اقشار متوسط و متوسط به پایین جامعه هستند. امکانات بهداشتی و آموزشی منطقه بد نیست اما با توجه به جمعیت بالای آن، انتظار می رود وضعیت بهتر از شرایط کنونی باشد. جوانان ساکن شهرک نیمه شعبان مانند بسیاری دیگر از جوانان شهر، از مشکل بیکاری رنج می برند و جوانان تحصیل کرده منطقه اغلب به امید پیدا کردن شغل مناسب، راهی شهرهای بزرگتر می شوند. یکی از مهمترین مشکلات ساکنان، وضعیت نابسامان آسفالت خیابان پشت بازارچه کاسپین است. مدت هاست این خیابان به شکل کنونی رها شده و مسئولان ذیربط به بازدیدهای چند وقت به چند وقت ازآن  بسنده می کنند‌. این درحالی است که از زمان بازگشایی بازارچه های پردیس و کاسپین، تردد در این خیابان  و حضور مسافران؛ بسیار بیش از گذشته شده و وضعیت نامطلوب این خیابان جلوه خوبی برای شهر ندارد.

 درآمد  شهر کافی نیست

رسیدگی به وضعیت محلات و اداره بهتر خدمات در نواحی مختلف شهر از جمله انتظارات مردم از مدیریت شهری است. یک عضو شورای  اسلامی شهر انزلی در گفت و گو با مرور اظهار می کند:  بعضی عرصه ها در حاشیه شهر که  در گذشته تنها زمین های کشاورزی  در آن قرار داشت  به مرور زمان و افزایش جمعیت مورد توجه  افرادی که توان اقتصادی لازم برای سکونت در شهر نداشتند،  قرار گرفتند و کم کم به صورت محلات مسکونی درآمدند.

«شعبان جعفری» می گوید:  واقعیت این است که درآمد شهرانزلی چنان نیست که پاسخگوی خدمت رسانی به همه این مناطق باشد. طبیعی است که در ارائه خدمات همواره مناطقی که از ابتدا در مناطق شهری قرار داشته اند، بیشتر مورد توجه بوده اند و محلات حاشیه ای با محرومیت مواجه هستند. از سوی دیگر از یاد نباید برد که  ۱۴ روستای حوزه شهرستان انزلی و قسمتی از شهر نظیر جزیره طالقانی در بستر تالاب قرار گرفته  اند و با توجه به قوانین ممنوعیت ساخت و ساز در این عرصه حدود ۴۰ هزار نفر از جمعیتی که در این مناطق ساکن هستند در آینده  باید  روانه شهرشوند و این خود مساله ای است که با آن روبرو هستیم.

محلات قدیمی اما محروم 

برخی محلات در شهر انزلی دارای قدمت بالایی هستند اما همچنان از امکانات  مناسب شهری برخوردار نیستند. شهردار ناحیه ۱ انزلی در گفت و گو با مرور اظهار می کند: محلات کلویر، نویر، قارویر و میان پشته  از قدیمی ترین محلات انزلی هستند  که متناسب با قدمتشان خدمات دریافت نکرده اند.

جواد طلیسچی یکتا: مسائل و مشکلات اجتماعی مناطق کم برخوردار شهرستان بندرانزلی همچون سایر شهرهای گیلان و دیگر استانها  تحت تاثیر مسائل و مشکلات اقتصادی و خصوصا مبحث بیکاری جمعیت قابل توجهی از جوانان این مناطق است.

«اسماعیل خجسته» با بیان این که  محله پیل علی باغ  نیز یکی از محلات محروم انزلی است، یادآور می شود: تقریبا همه ساخت و سازهای انجام گرفته  در این محله  غیر مجاز است و از نظر خدمات شهری  دارای ضعیف ترین وضعیت ممکن است. البته کلویر ۲ هم از مناطقی است که می توان گفت  از خدمات اولیه شهری  بی بهره است.

وی می گوید: جزیره دکتر بهشتی در انزلی، جزیره طالقانی در غازیان و  محلات سوسر، سامانسر، شالیور هم از محلات کم برخوردارانزلی محسوب می شوند. عمده این محلات از خیابان ها و پیاده روهای مناسب برخوردار نیستند و در زمینه سیستم فاضلاب و هدایت آبهای سطحی دارای مشکل هستند و از امکاناتی نظیر  پارکهای محله ای محروم هستند.

 ضرورت مطالبه گری مردم

خجسته درباره علت محرومیت این محلات  می گوید:  واقعیت این است که در ارائه خدمات آن چنان که شایسته است بر اساس نیازسنجی ها و ا.لویت بندی ها عمل نشده است. اما به اعتقاد من مردم هم برای فراهم شدن زمینه  بهره مندی از این خدمات سهم قابل ملاحظه ای دارند. باید توجه داشت که  مطالبه گری مردم در جهت دادن تصمیمات شهرداری  یا دیگر نهادهای مرتبط نقش به سزایی دارد.

بی توجه ای به الویتها در ارائه خدمات شهری و مطالبه گر نبودن مردم از جمله عوامل محرومیت در محلات کم برخوردار انزلی به شمار می آید. بخش قابل توجهی از جمعیت تحت پوشش سازمانهای حمایتی اجتماعی  در دل  مناطق کم برخوردار نهفته اند.

به عنوان مثال در محله  نیمه شعبان شاهد  بوده ایم که مطالبه گری و پیگیری  مستمر مردم سبب شده تا وضعیت آن تا حد زیادی بهبود یابد. از این رو مردم بقیه محلات کم برخوردارهم باید بیشتر برای نمایاندن مشکلات خویش به دستگاه های تصمیم گیرنده  تلاش داشته باشند و برای رفع  این محرومیت ها  بکوشند.

 آسیبهای اجتماعی در محلات کم برخوردار

محرومیت و فقر در محلات کم برخوردار، بستری مناسب برای افزایش بزه و آسیبهای اجتماعی فراهم می کند. رییس هیات مدیره کانون مراکز مددکاری اجتماعی گیلان در گفت و گو با مرور اظهار می کند: مسائل و مشکلات اجتماعی مناطق کم برخوردار شهرستان بندرانزلی همچون سایر شهرهای گیلان و دیگر استانها  تحت تاثیر مسائل و مشکلات اقتصادی و خصوصا مبحث بیکاری جمعیت قابل توجهی از جوانان این مناطق است. مردان جوان و میانسال این مناطق اگر اشتغال هم دارند از نوع مشاغل کم درآمد، فصلی و پاره وقت  است و این موضوع به فقر مضاعف چندجانبه این مناطق افزوده است.

«جواد طلسچی یکتا» می افزاید: با نیم نگاهی به توزیع آماری و جمعیتی جامعه هدف سازمان های حمایتی اجتماعی متوجه می شویم که بخش قابل توجهی از جمعیت تحت پوشش این سازمان ها در دل همین مناطق کم برخوردار نهفته اند. از این رو توجه به   نیازهایی چون  استمرار اجرای برنامه های تخصصی اجتماع محور در سطوح کمی و کیفی بالاتر و گسترده تر از جمله طرح های فقرزدایی، آموزش مهارتهای زندگی، اجتماعی، شغلی و اقتصادی با هدف کارآفرینی و خصوصا اجرای طرحهایی با هدف کنترل و کاهش آسیبهای اجتماعی به ویژه آسیب هایی نظیر اعتیاد، ازدواج های زودرس و طلاق های زودهنگام جاری در این محلات با هدف کلی ارتقاء سطح بهداشت روانی- اجتماعی خانواده های ساکن در این مناطق ضرورت دارد.

وی تصریح می کند: طی سالهای اخیر سازمان بهزیستی برنامه های اجتماعی متنوعی را از طریق پایگاه های ارائه خدمات اجتماعی، غالبا مسجدمحور در محلات و مناطق کم برخوردار به انجام می رساند که در ابعاد مختلف مفید و موثر بوده اند ولی نیاز به همکاری و مشارکت بسیار بیشتر تشویقی و ترغیبی اهالی محترم محلات، ریش سفیدان و هیات امنای محترم مساجد این مناطق در مسیر دخالت دادن جوانان و سایر جمعیت‌های آسیب پذیراین محلات در مسیر اجرایی چنین  برنامه هایی دارد.

 ضرورت وجود نگاهی همه جانبه

محرومیت در انزلی محدود به محلات حاشیه ای نمی شود و نواقص موجود در ارائه مناسب خدمات شهری در بسیاری از محلات شهر به چشم می خورد؛ از سوی دیگر وضعیت اقتصادی نامطلوب و بیکاری  زندگی افراد بسیاری را در این شهر تحت تاثیر قرار داده است. در این میان افزایش جمعیت و بالا رفتن  سرسام آور اجاره بها  سبب راهی شدن عده ای از مناطق درون شهر به  محلات  حاشیه ای  و کم برخوردار می  شود که بر مشکلات این محلات می افزاید. در واقع  رفع محرومیت از این شهر تنها با بهبود ارائه خدمات شهری ممکن نیست و این مهم نیازمند چاره اندیشی در عرصه کنترل مهاجرت به شهر، ایجاد فرصت های شغلی مناسب، بهبود ارائه خدمات نهادهای حمایتی، تلاش برای افزایش آگاهی ساکنان محلات محروم، نیازسنجی مناسب از سوی  متولیان امر و عزم جدی برای  زدودن ریشه ای و  اصولی محرومیت است.