توسعه گردشگری روزنه امید برای بهبود اوضاع و احوال اقتصاد رنجور گیلان است و این موضوع بارها و بارها از سوی متولیان امر مورد تاکید قرار گرفته اما متاسفانه آنچه پیش روی ماست، مغفول ماندن ظرفیت های کم نظیر این استان است.
وقتی به تماشای کشتی های پهلو گرفته در بندرگاه انزلی می ایستیم، لابه لای پرواز کاکایی ها، در خیالمان زنان و مردانی نقش می بندد که با چمدان های کوچک و بزرگشان قدم بر اسکله می گذارند. رد خیالمان آنها را تا هتل ، بازارها و پارک های شهر دنبال می کند و به رونقی می اندیشیم که می توانند نصیب اقتصاد استان کنند. کشتی های تفریحی، اتوبوس های دریایی و قایق های بادبانی، ورزشکاران رشته های آبی، تفریح گاه ها و اقامت گاه های ساحلی می توانند رنگین کمانی از امید بر سواحل خزر در شمال ایران پدید آورند اما افسوس که ما چشم بر داشته های خویش بسته ایم. هم جواری با دریا موهبتی عظیم است که در رونق گردشگری استان می تواند بسیار تاثیر گزار باشد اما متاسفانه جای خالی گردشگری دریایی در گیلان به وضوح قابل مشاهده است. واقعیت این است که با همکاری های موثر بین بخشی می توان شاهد رخدادهای مطلوب در مسیر دستیابی به توسعه پایدار بود. بی تردید توسعه گردشگری دریایی نیز با مشارکت متولیان گردشگری و دریانوردی می تواند رویدادی فرخنده در گیلان رقم بزند.
گردشگری دریایی و ظرفیت های گیلان
رییس مرکز گردشگری علمی و فرهنگی دانشجویان ایران در گفت و گو با مرور اظهار می کند: گردشگری دریایی یا ساحلی یکی از شاخه های گردشگری تفریحی محسوب می شود. در این گردشگری، سفر از طریق کشتی یا قایق به دریاها رخ می دهد و معمولا گردشگران مدتی را هم در کشتی اقامت دارند. در سالهای اخیر بسیاری از امکانات تفریحی در کشتی هم فراهم می شود تا حضور در آن هم برای مسافران جذاب باشد.
رحیم یعقوب زاده: گردشگری دریایی نه تنها اکنون بلکه هیچ وقت حتی در سواحل خلیج فارس مورد توجه ویژه قرار نگرفته است. اگر توجهی هم بوده بسیار محدود و عمدتا با اهداف تجاری و بازرگانی بوده است. در صورتی که برخی کشورهای اطراف ما از جمله روسیه و آذربایجان، سالهاست گردشگری دریایی را رواج داده اند.
«رحیم یعقوب زاده» می افزاید: شمال ایران که گیلان هم بخشی از آن است، کنار دریای خزر قرار دارد و از آب و هوای معتدل و مطبوع، دشت های سرسبز و جنگل های نزدیک به دریا برخوردارست؛ از سوی دیگر در برخی نواحی گیلان کوهستان ها هم به سواحل نزدیک هستند.
در بعضی مناطق به ویژه در شمال غربی گیلان، فاصله کوه و جنگل و دریا بسیار نزدیک به هم است و مناظری بسیار زیبایی را خلق کرده اند. همچنین شهرها و بنادری چون بندرانزلی و تالابش را در گیلان داریم که از چشم انداز و اکوسیستم بسیار ویژه و جذاب برخوردار است. از سوی دیگر آستارا با رود ارس و کشور آذربایجان هم مرز است و کنار دریای خزر قرار گرفته ، اما با توجه به همه این سواحل زیبا و پر جاذبه چقدر توانستیم سفرهای دریایی را ترویج کنیم؟ در حالی که در قالب کشتی های کروز و تفریحی و حتی قایق های کوچک می توان امکان استفاده از دریای خزر در سواحل گیلان را برای گردشگران فراهم کرد.
البته ما نه تنها در استان گیلان بلکه در استانهای مازندران و گلستان هم نتوانسته ایم ازاین موهبت بهره مند شویم.در واقع گردشگری دریایی نه تنها اکنون بلکه هیچ وقت حتی در سواحل خلیج فارس مورد توجه ویژه قرار نگرفته است. اگر توجهی هم بوده بسیار محدود و عمدتا با اهداف تجاری و بازرگانی بوده است. در صورتی که برخی کشورهای اطراف ما از جمله روسیه و آذربایجان، سالهاست گردشگری دریایی را رواج داده اند و از این طریق نه تنها باعث افزایش اشتغال بلکه موجب تنوع بخشی به سفرهای گردشگران شده اند. چرا که بسیاری تمایل دارند از طریق دریا سفر کنند و سواحل و بنادر را با یک فاصله ای از دریا تماشا کنند.
این افراد هم از جاذبه های فراهم شده در کشتی های تفریحی بهره مند می شوند و هم با حضور چند ساعته در برخی بنادر وسواحل از طریق کشتی لذت می برند.
شیوه سنتی
قایق سواری به صورت سنتی مرسوم ترین شیوه لذت بردن گردشگران از دریا در گیلان به شمار می آید. یعقوب زاده بیان می کند: با توجه به وجود ظرفیت های مورد نیاز برای توسعه گردشگری دریایی تا کنون استفاده مناسبی از آن نداشته ایم و آنچه شاهدیم وجود قایق هایی است که به شکل سنتی به مدت حدود ۲۰ دقیقه افراد را تا فاصله ۲ تا ۳ کیلومتری ساحل می برند و بر می گردانند. بنابراین حتما نیاز است تا شرکتها و موسسات ذی ربط و اداره کل میراث فرهنگی گیلان در این عرصه فعالانه تر وارد شوند.
وی تصریح می کند: گرچه گردشگری دریایی در ابتدای امر ممکن است بیشتر نوعی گردشگری لوکس به نظر برسد اما با افزایش امکانات و عرضه خدمات در این زمینه قیمت ها تعدیل می شود و افراد بیشتری می توانند به این سفرها بروند.
تنها شکل گردشگری دریایی در انزلی
گردشگری دریایی در گیلان مغفول مانده است. در شهری با پیشینه انزلی فعالیت گردشگری دریایی هم اکنون تنها در قالب تعاونی های قایق رانی جریان دارد. رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی این شهرستان در گفت و گو با مرور اظهار می کند: ۲۷ تعاونی مجاز قایقرانی در شهرستان انزلی مشغول به فعالیت هستند.
ترمینال دریایی انزلی مسکوت مانده و قایق سواری به شیوه سنتی چشم اندازِ رایج گردشگری دریایی در این شهر است. کشتی تفریحی میرزا کوچک که روزگاری میزبان سفرهای گردشگری به باکو بوده، بلا استفاده مانده است.
«ابوالفضل چگینی» با بیان این که ۵۰۰ قایق مورد شناسایی قرار گرفته اند و با دریافت پلاک قرمز در قالب تعاونی های قایقرانی به ارائه خدمات می پردازند، می گوید: سالانه حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار نفر از این قایق ها بهره مند می شوند.
پایانه ای برای مسافران دریایی
پایانه مسافربری دریایی بندرانزلی دهه فجر امسال به بهره برداری می رسد. این خبری بود که دی ماه سال ۱۳۹۰ انتشار یافت. یک پایانه مسافری دریایی برخوردار از اسکله، بانک، گمرک و قرنطینه که امکان جابجایی روزانه حدود یک هزار مسافر بین بنادر گیلان، مازندران، گلستان و کشورهای حاشیه خزر را دارد، زیر ساختی است که خبر مهیا بودنش ۸ سال پیش انتشار یافت و بسیار خوشحال کننده بود، اما متاسفانه تاکنون این ترمینال مسافری به غیر از مدتی کوتاه که برای سفرهای تفریحی چند ساعته کشتی میرزا کوچک در آبهای ساحلی مورد بهره برداری قرارگرفت، بلا استفاده مانده است.
محمود عباسیان امین: ما شناخت جغرافیایی از مقاصد گردشگری دریایی نداریم. در حالی که باید مقاصد دریا و ویژگی های دریا و جذابیت های آن شناخته شود. در سراسر دنیا دریانوردان پله پله مراحل را طی می کنند و سرانجام به مرحله کشتی داری می رسند، یعنی در کارشان تجربه دارند و موفق می شوند.
در حالی که امکان برقراری سفرهای داخلی بین بنادر، ایجاد خط مسافربری به تمامی بنادر خارجی دریای خزر (باکو، استراخان ، اکتائو) و حتی از طریق مسیرهای رودخانه های ولگا و دن، مسافرت به شهرهایی چون ولگاگراد، مسکو و حتی دریای سیاه از طریق این پایانه می توانست برقرار شود. بارها از سوی متولیان امر شنیدیم که با در نظر گرفتن تسهیلات بدون کارمزد چشم انتظار سرمایه گذار بخش خصوصی برای خرید کشتی مسافری و بهره برداری از این پایانه هستند، اما این انتظار گویا تا کنون به پایان نرسیده است.
یک راهنمای گردشگری در گفت و گو با مرور اظهار می کند: بندرانزلی در گذشته دارای ترمینال دریایی بوده است. مقابل بانک ملی مرکزی شهر، صرافی، کاروانسرا و انباربار وجود داشت. کشتیها در شنبه بازار روگا پهلو می گرفتند.
چندین انزلی چی و همچنین افرادی از شهرهای دیگر که مقیم انزلی بودند، کشتی داشتند و حمل بار و مسافر بصورت توام انجام می شد.
واقعیت این است که حمل مسافر با کشتی به تنهایی توجیه اقتصادی ندارد اما وقتی این دو در کنار هم انجام شود، به سهولت امکان پذیر است. «محمود عباسیان امین » یادآور می شود: متاسفانه ما شناخت جغرافیایی از مقاصد گردشگری دریایی نداریم.
در حالی که باید مقاصد دریا و ویژگی های دریا و جذابیت های آن شناخته شود. در سراسر دنیا دریانوردان پله پله مراحل را طی می کنند و سرانجام به مرحله کشتی داری می رسند. یعنی در کارشان تجربه دارند و موفق می شوند اما در اینجا ما شاهدیم که افرادی از مشاغل غیر مرتبط بی آن که تجربه و آگاهی لازم را داشته باشند با تکیه بر توان اقتصادی خویش وارد این عرصه می شوند.
سرنوشت کشتی میرزا کوچک
زمانی کشتی میرزا کوچک در عرصه گردشگری دریایی فعال بود. این راهنمای گردشگری می گوید: کشتی میرزا کوچک فعلا بی استفاده مانده است اما در اوایل دهه ۷۰ شمسی با این کشتی بطور منظم هفته ای دو بار و گاها یک بار سفر دریایی به باکو توسط خط کشتیرانی خزر که زیر مجموعه کشتیرانی جمهوری اسلامی است، انجام می شد و تورهای گردشگری با اقامت سه روزه و هزینه ۶۵ هزار تومان به باکو با اقامت ۳ شب در کشتی برقرار بود.
وی بیان می کند: کشتی میرزا کوچک که هم اکنون در اختیار بخش خصوصی است همچنان قابلیت دریانوردی دارد اما برای این کار باید طبق قانون مورد معاینات فنی قرار گیرد و گواهی تردد اخذ کند که هزینه بر است. از سوی دیگر این کشتی بر اساس قوانین باید ۱۸ خدمه داشته باشد که با توجه به تعداد مسافری که مجاز به حملشان است و هزینه های بالای خود کشتی، حمل مسافر به صرفه نیست.
مجید فاتحی: مارینای منطقه آزاد انزلی با حوضچه آرامشی حدود هفت هکتار، به سمت برخوردارشدن از ظرفیت پهلوگیری حدود ۳۵۰ قایق پیش می رود، یادآور می شود: این مجموعه هم اکنون در حال بهره برداری و همچنین افزایش امکانات است.
عباسیان درباره بهره مند شدن کشتی گردشگری میرزا کوچک از پایانه مسافری دریایی انزلی یادآور می شود: این بهره مندی برای چند ماه رخ داد چرا که ترمینال دریایی انزلی برای سفرهای طولانی مدت طراحی شده، اما سفر دو ساعته کشتی میرزا کوچک پاسخگوی هزینه های این ترمینال نیست.
حمل توام بار و مسافر
وی با بیان این که سفر در دریا، تماشای جزایر و گِل افشان ها و آبفشانها از جاذبه های دوست داشتنی گردشگری دریایی به شمار می آیند، اظهار می کند: برخی کشتی های باری ایران و روسیه دارای اتاق های بیشتری نسبت به تعداد خدمه خویش هستند. این اتاق ها می توانند برای حمل مسافر مورد استفاده قرار گیرد. در واقع این کشتی ها در هر سفر می توانند ۱۵ تا ۲۰ مسافر با خویش حمل کنند و این پیشنهاد می تواند مقدمه ای برای آغاز دوباره رفت و آمد گردشگران از طریق دریا باشد.
فعالیت های منطقه آزاد
سازمان منطقه آزاد انزلی برای جذب گردشگران گامهای موثری برداشته است و این خود عاملی است تا شهرهای دیگر برای جذب گردشگر بیشتر تلاش کنند.
معاون فرهنگی، اجتماعی و گردشگری سازمان منطقه آزاد انزلی در گفت و گو با مرور اظهار می کند: سازمان منطقه آزاد انزلی از چند سال پیش برای توسعه گردشگری به ویژه گردشگری دریایی دست به انجام اقدامات زیر بنایی زده است. اولین اقدام این سازمان در حوزه گردشگری دریایی ایجاد محوطه بندری تفریحی (مارینا) است که با حضور سرمایه گذار بخش خصوصی منتج به ایجاد بزرگترین مارینای کشور در ساحل فاز تجارت و گردشگری منطقه آزاد انزلی در جوار بندر کاسپین شده است.
«مجید فاتحی» با بیان این که مارینای منطقه آزاد انزلی با حوضچه آرامشی حدود هفت هکتار، به سمت برخوردارشدن از ظرفیت پهلوگیری حدود ۳۵۰ قایق پیش می رود، یادآور می شود: این مجموعه هم اکنون در حال بهره برداری و همچنین افزایش امکانات است .
این مسئول می گوید: راه اندازی مدرسه بادبانی اقدام دیگری است که با جذب سرمایه گذاربخش خصوصی به انجام رسیده است. در این مدرسه آموزش انواع رشته های تفریحی، ورزشی و حتی فعالیت های آموزشی حوزه گردشگری دریایی و ورزشهای دریا محور انجام می شود و خوشبختانه با استقبال خوبی نیز مواجه شده است. ایجاد منظرگاه ساحلی همراه با اسکله پهلوگیری شناورهای تفریحی، که در ماه گذشته به بهره برداری رسیده، گام دیگری است که از سوی منطقه آزاد انزلی در این زمینه برداشته شده است. منظرگاه هم اکنون تبدیل به یکی از جاذبه های پرطرفدار گردشگری در منطقه شده و شناور مهتاب ۱ هم به ارائه خدمات گردشگری می پردازد.
وی ساماندهی بیش از ۷۰ قایق و جت اسکی که از سوی بومیان ساکن در محدوده منطقه آزاد مشغول به ارائه خدمت هستند را اقدام دیگرِ منطقه آزاد در عرصه گردشگری دریایی دانسته و تصریح می کند: طرح مطالعه نوار ساحلی منطقه آزاد انزلی برای انجام فعالیت های گردشگری در طول سال گذشته و امسال به انجام رسید و با همکاری سرمایه گذار بخش خصوصی به تدریج شاهد ایجاد انواع فعالیت های گردشگری دریایی در این محدوده خواهیم بود.
لزوم تلاش بیشتر از سوی متولیان امر
بهره مند شدن از ظرفیت های گردشگری دریایی در گرو معرفی این پتانسیل به سرمایه گذاران و فعالان بخش خصوصی وجلب مشارکت ایشان است. خیل بیکاران و رنجوری اقتصاد چشم انتظار همت و تلاش بیشتر مسئولان هستند و بی تردید بهره مند شدن از ظرفیت های استان نخستین گام برای بهبود شرایط موجود است. همسایگی با دریا، وجود بنادری چون انزلی و آستارا، زیر ساخت هایی چون پایانه مسافری دریایی و پیشینه گردشگری و دریانوردی گیلان امکانی مناسب برای رونق گردشگری دریایی در استان محسوب می شود و امید می رود با بذل توجه و تلاش بیشتر شاهد به فعلیت رسیدن این ظرفیت باشیم.
