روستائیان قادر به اثبات مالکیت‌شان نیستند؛
۸۰ درصد از اراضی روستایی گیلان همچنان فاقد سند
طبق آمار ارائه شده توسط اداره کل بنیاد مسکن گیلان، از هفته دولت ۱۴۰۳ تاکنون هفت هزار و ۳۴۷ برگ سند در استان صادر شده است. این در حالی است که حدود ۸۰ درصد از اراضی روستایی در گیلان همچنان فاقد سند هستند و روستائیان نه تنها قادر به ساخت و ساز نیستند بلکه اثبات مالکیت‌شان هم با چالش‌های متعددی مواجه شده است.
«هادی حق‌شناس» استاندار گیلان چند روز گذشته در حاشیه افتتاح پروژه‌های مسکن و طرح هادی روستایی ضمن اشاره به همین موضوع عنوان کرد: واگذاری این اسناد مشکلات روستائیان استان را به حداقل می‌رساند. زیرا روستائیان می‌توانند مالکیت خود را به اثبات برسانند.
طبق اعلام بنیاد مسکن، در حال حاضر سند مورد نیاز بیشتر از ۲ هزار روستای دارای طرح هادی و شهرهای زیر ۲۵ هزار نفر جمعیت و اراضی نیازمند دریافت سند مالکیت، هنوز صادر نشده است. بدون صدور این اسناد، ساخت مسکن با مشکلات عدیده در ساختار اداری مواجه خواهد شد. حتی بسیاری از افرادی که زمین‌هایشان کاربری مسکونی دارد؛ اما فقط سند نسقی دارند در ساخت و ساز به موانع جدی بر می‌خورند.
مساحت گیلان ۱۴٬۰۴۴ کیلومتر مربع است. استان گیلان به 17 شهرستان تقسیم شده که عبارتند از: آستارا، آستانه‌اشرفیه، املش، بندر انزلی، تالش، سیاهکل، شفت، رشت، رودبار، رودسر، رضوانشهر، صومعه‌سرا، فومن، لاهیجان، لنگرود، ماسال و خمام.
گزارش اداره کل ثبت اسناد و املاک استان گیلان در سال 1402، نشان می‌دهد؛ حدود ۳۴۹ هزار هکتار از اراضی کشاورزی گیلان شامل اراضی زراعی و باغی نسقی هستند. نسق در واقع محصول اجرای قانون اصلاحات ارضی سال ۱۳۴۲ است که در سه مرحله و با هدف زمین‌دار کردن کشاورزان اجرا شد.
تغییر بافت جمعیتی روستایی به شهری در گیلان هشداری برای افزایش مهاجرت است. تعداد زیادی از روستاهای گیلان به دلیل مهاجرت به کلی متروکه شده‌اند. نسبت ۳۵ درصد جمعیت روستایی به ۶۵ درصد جمعیت شهری در گیلان بیانگر تغییرات جمعیتی و هشداری برای افزایش مهاجرت به شهرها است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد یکی از دلایل افزایش مهاجرت‌ها، عدم اجازه به روستائیان برای ساخت و ساز مسکن است. گفته شده نداشتن سند مالکیت، روند طولانی و طاقت‌فرسای صدور اسناد و سنگ‌اندازی طرح‌های هادی روستایی که طبق قانون هر ده سال یکبار نیازمند بازنگری هستند اعتراض شدید روستائیان گیلان و موج مهاجرت‌ها از روستاها را موجب شده است. در شرایط فعلی بسیاری از روستائیان گیلان، حتی نمی‌توانند مالکیت خود بر اراضی آباءاجدادی‌شان را اثبات کنند.
اسناد مالکیت روستایی نقش مهمی در تثبیت حقوق مالکیت افراد و تسهیل در بهره‌برداری از اراضی و املاک روستایی دارد و صدور این اسناد می‌تواند به عنوان یکی از ابزارهای موثر در جلوگیری از تغییر کاربری اراضی مستعد، توسعه اقتصادی روستاها و کاهش مشکلات حقوقی و ثبتی مورد استفاده قرار گیرد.
سال گذشته حدود ۲۸۰۰ مورد ساخت و ساز غیرمجاز در گیلان ثبت شد. در واقع با صدور حکم منع پروانه ساخت و ساز برای اراضی فاقد سند، ساخت و سازهای غیرمجاز رشد قابل توجهی در گیلان داشته است.
لازم به ذکر است، چند ماه پایانی سال گذشته، هیأت عمومی دیوان عدالت اداری، صدور پروانه ساخت برای زمین‌های روستایی فاقد سند در گیلان را ابطال کرد. کارشناسان معتقدند؛ اجرای این رأی که با مخالفت شدید استاندار، بنیاد مسکن و مجمع نمایندگان گیلان همراه شد، تبعات شدید اجتماعی و اقتصادی را برای مردم گیلان، در پی خواهد داشت.
