۵۰ شهر گیلان محروم از شبکه مدرن فاضلاب

مدتی قبل بود که بنری حاوی تبریک درسطح رشت توجه شهروندان را به خود جلب کرد:« افتتاح عملیات اجرایی خط انتقال فاضلاب جنوب رشت». جمع آوری بخشی ازفاضلابی که سالها وارد دو رودخانه گوهر رود و زرجوب رشت می شود و منجربه مرگ حیات آبزیان درآنها شده است.

اما سیستم جمع آوری و فاضلاب شهر رشت به عنوان یکی از شهرهای پرباران شمال کشور قدمتی درحدود ۴۵ ساله دارد. حجم زیادی از فاضلاب و آب باران جمع آوری شده از نقاط مختلف رشت به این شبکه وارد شده و در نهایت به دو رودخانه گوهررود و زرجوب که از مرکز شهرعبور می کند وارد می شود و در نهایت به تالاب انزلی می ریزد.

اینکه ورود فاضلاب منازل مسکونی و تجاری به این سیستم به دلیل عدم تکمیل شبکه جمع آوری فاضلاب شهر درفصول پربارش سال موجب سبب بروز مشکلات بسیاری برای حاشیه نشینان رودخانه ها و آبگرفتگی معابر و خیابانهای شهرشده است بر کسی پوشیده نیست. عمده ترین دلیل این موضوع و تشدید آن، تخریب و عدم بازسازی کامل سیستم فاضلاب سنتی موجود به جهت اجرای سیستم فاضلاب مدرن و توسعه و گسترش رشت بوده است.

مسوولان و مدیریت شهری رشت در حالی پروژه عملیات جمع آوری فاضلاب جنوب رشت را یک اتفاق مثبت برای شهر می دانند که قریب به دو دهه پیش شهروندان رشتی سالها چشم انتظار اتمام اجرای لوله گذاری فاضلاب در پروژه بانک جهانی بودند. برنامه ای که در نهایت به گفته مدیریت شهری وقت، تنها ۱۰ درصد از آن در خط بهره برداری قرار گرفت و همچنان با کوچکترین بارندگی شاهد آبگرفتی معابر و خیابانها هستیم.

طبق قانون برنامه توسعه سوم و برنامه های پس از آن، اجرای پروژه های فاضلاب برای استانهای شمالی کشور دراولویت بالا قرارگرفته است. اما اتفاقی که در سالهای اخیر روی داد این بود که این پروژه ها اجرایی نشد و یا در اولویت قرارنگرفت و روند بسیار کندی را پشت سر گذاشت.

با وجود اینکه رشت در دو دهه اخیر پروژه های فاضلاب زیادی را درخود دیده است اما چرا همه این پروژه ها به کندی پیش می روند و سرعت اجرای آنها از سرعت گسترش و توسعه رشت آرامتراست؟ چرا همچنان آب دو رودخانه زرجوب و گوهر رود رشت که روزگاری قابل آشامیدن بود هنوز آلوده و غیرقابل حیات است. این حجم از آلودگی چگونه وارد این رودخانه ها می شود. در نهایت کمبود اعتبارات تا چه اندازه در اجرای پروژههای فاضلاب شهر تاثیر گذار بوده است؟

سیستم فاضلاب در شهرهای تحت پوشش تکمیل نیست

برای پاسخ به این سوالات از«سید حسین هاشمی» استاد دانشگاه شهید بهشتی و مشاور آبفا در حوزه گسترش و مطالعات بانک توسعه اسلامی پرسیدیم.

هاشمی دراین باره به مرور گفت: طبق قانون برنامه توسعه سوم و بعد از آن اجرای پروژه های فاضلاب برای استانهای شمالی کشور در اولویت بالا قرارگرفته است. اتفاقی که در سالهای اخیرافتاد این بود که این پروژه ها اجرایی نشدند و یا در اولویت قرارنگرفتند و روند بسیار کندی را پشت سر گذاشتند. در حال حاضر نسبت به آنچیزی که در برنامه توسعه مقرر شده و تا کنون اجرایی شده بسیارعقب هستیم.

چگونه می شود که برای انتقال آب دریای خزر به سمنان و اصفهان اعتبار وجود دارد اما برای این پروژه ها نه. اعتباری که با اختصاص درصد کمی از آن می توان مشکلات فاضلاب استانهای شمالی کشور را بر طرف کرد. پروژه هایی که علیرغم طرح انتقال آب دریای خزر به کویر و بایوجمی واقعی و نیاز حقیقی مردم کشورهستند.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه با وجود اولویت داربودن پروژه های فاضلاب درگیلان اما بسیاری از شهرهای دیگر کشور دراین کار سرعت عمل بیشتری داشتند گفت: اجرای پروژه های فاضلاب در شهرهای خشک کشور با دشواریهای بیشتری نسبت به گیلان همراه است چون همه پروژه ها دارای راه حل های فنی هستند که ممکن است افزایش هزینه به دنبال داشته باشد. خاک، تراکم جمعیتی، گردشگرپذیربودن، تملک اراضی و شیب زمین ازجمله مشکلات اجرای پروژه های فاضلاب است کما اینکه این موانع به اشکال مختلف در سایر مناطق کشور وجود دارد اما سرعت اجرای کار در آن شهرها از گیلان بیشتر بوده است.

هاشمی مشکل اصلی کندی پروژه های فاضلاب در گیلان را اولویت دار نبودن این موضوع برای مسوولان بیان کرد و افزود: همه مشکلات فنی راه حل دارند و کمبود اعتبار همیشه برای همه پروژه های کشور وجود داشته است. همچنانکه برای طرح بایوجمی در آن واحد ۸۵۰ میلیارد تومان اعتبار درنظر گرفتند اما چرا این اعتبار برای پروژه های فاضلاب اختصاص پیدا نمی کند؟

از میان ۵۰ شهر گیلان که تحت پوشش فاضلاب قرار دارند تنها در ۳۶ شهر انشعاب مدرن فاضلاب وجود دارد. اما همچنان ۱۴ شهر استان به طور سنتی دفع فاضلاب داشته و فاقد سیستم مدرن شبکه فاضلاب هستند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه در دولت پیش از این نیز این پروژه ها مطرح بودند و پول به اندازه کافی در خزانه وجود داشت ادامه داد: چگونه می شود که برای انتقال آب دریای خزر به سمنان و اصفهان اعتبار وجود دارد اما برای این پروژه ها نه. اعتباری که با اختصاص درصد کمی از آن می توان مشکلات فاضلاب استانهای شمالی کشور را بر طرف کرد. پروژه هایی که علیرغم طرح انتقال آب دریای خزر به کویر و بایوجمی واقعی و نیاز حقیقی مردم کشورهستند.

مشاور آبفا در حوزه گسترش و مطالعات بانک توسعه اسلامی به استناد به آخرین آمارهای شرکت آبفای کشور افزود: درسال ۱۳۹۶، پوشش فاضلاب استانی ۷۰ درصد و در ۵۰ شهر گیلان بوده است. ۶۹.۵۶ درصد جمعیت شهری گیلان دارای انشعاب فاضلاب بوده و تعداد کل مشترکین ۴۳۹ هزار مشترک بوده است. این در حالیست که تعداد تصفیه خانه های فاضلاب استان ۴ مورد است. اما مشکل کجاست؟

مسوولان استان معتقدند ۷۰ درصد جمعیت تحت پوشش فاضلاب قرار دارند اما این واقعیت ماجرا نیست. چرا که از چند دهه گذشته همچنان بخشهایی از استان و شهر رشت به صورت سنتی  فاضلاب خود را دفع می کنند و شرکت آبفای استان نیز به آنها خدمات ارایه می کند. از میان ۵۰ شهراستان که تحت پوشش فاضلاب هستند تنها در ۳۶ شهر انشعاب مدرن فاضلاب وجود دارد و همچنان ۱۴ شهر دیگر استان به طور سنتی دفع فاضلاب و فاقد سیستم مدرن شبکه فاضلاب هستند.

استاد دانشگاه شهید بهشتی تاکید کرد: در آن تعداد از شهرهای گیلان که شبکه مدرن فاضلاب در آنها ایجاد شده شاید حدود ۳۰ درصد ازهر شهر به سیستم مدرن متصل باشند و مابقی فاضلاب در آنها همچنان به شکل سنتی باقی مانده است.

وی با طرح این سوال که اکنون فاضلاب های سنتی و مدرن به کجا ختم می شود پاسخ داد: شبکه های مدرن فاضلاب در ۵۰ شهر گیلان تکمیل نیستند و به ناچار بخش اعظمی از فاضلابها وارد سیستم آب رودخانه می شوند. در واقع ۱۵  درصد پروژه های فاضلاب استان از ۷۰ درصد تحت پوششی که از سوی مسوولان اعلام می شود حقیقی است.

هاشمی همچنین به تصفیه خانه های فاضلاب استان اشاره کرد و گفت: تصفیه خانه های موجود به طور کامل همه فاضلابهای ورودی را تصفیه نمی کنند. درحالیکه مدیریت آبفا می گوید یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفر تحت پوشش فاضلاب قرار دارند اما همه این جمعیت به طور کامل این خدمات را دریافت نمی کنند و همچنان ۱۴ شهر از ۵۰ شهر استان اصلا فاضلاب ندارند و در ۳۶ شهر دیگر سیستم فاضلاب تکمیل نیست .

شاخص تصفیه فاضلاب شهری در گیلان را ۱۶ درصد پایین‌تراز میانگین کشوری

اکنون مسوولان آبفای استان و مدیریت شهری، افتتاح خط انتقال فاصلاب جنوب رشت  را یکی از مهمترین پروژه های شرکت آبفای گیلان  بیان می کنند ومی گویند با اجرای این پروژه ۳۵ درصد از حجم فاضلاب ورودی به رودخانه گوهررود رشت کاسته خواهد شد.

پروژه ای که به گفته «سید محسن حسینی» رئیس هیأت مدیره و مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب گیلان ۱۵.۵ میلیارد تومان هزینه دارد و قرار است ۷.۵ میلیارد تومان آن از محل تبصره ۳ اجرایی شود. با اجرای این طرح تا پایان برنامه پنجم توسعه، جمعیت تحت پوشش فاضلاب استان به ۷۳ درصد خواهد رسید. در حال حاضر ۶۹.۹ درصد جمعیت استان تحت پوشش فاضلاب قرار دارند. سطح زیر پوشش فاضلاب در رشت نیز ۵۴ درصد است.

حسینی با اشاره به اینکه برای پروژه های فاضلاب استان در سال جاری ۸۷۰ میلیون تومان اعتبار مصوب وجود دارد به مرور گفت: بعد از اجرای لوله گذاری ۵.۶ کیلومتری در این پروژه، ۳۷۰۰ مترمکعب فاضلاب درشبانه روز از مناطق جنوب رشت جمع آوری و به تصفیه خانه مسکن مهرهدایت می شود. ظرفیت تصفیه خانه فاضلاب مسکن مهر رشت ۱۲۰۰۰ متر مکعب در شبانه روز است که در مجموع با احداث ایستگاههای پمپاژ و خط انتقال تحت فشار، ۱۲۵۰۰ مترمکعب فاضلاب نیز از بستررودخانه جمع آوری خواهد شد. پساب حاصل از تصفیه فاضلاب  نیز وارد رودخانه زرجوب خواهد شد و این موضوع به خودپالایی رودخانه و احیاء آن نیز کمک می کند.

حسینی در خصوص اینکه این پروژه در ادامه بانک جهانی است گفت: پروژه بانک جهانی مربوط به شبکه سازی فاضلاب رشت بود اما پروژه های دیگری که تکمیل کننده پروژه های بانک جهانی هستند خواهیم داشت. برای اجرای طرح ساماندهی رودخانه ها برنامه ریزی های خوبی انجام دادیم  و تاکنون  توانستیم، ایستگاه های پمپاژ قدیمی که از محل پروژه های ملی و بانک جهانی احداث شده بود را به بحث ساماندهی رودخانه ها متصل کنیم.

وی افزود: ما موفق شدیم اولین نقطه ورودی فاضلاب به رودخانه گوهررود را شناسایی کنیم . این فاضلابها کلا جمع آوری می شوند که در نهایت با اجرای چند طرح دیگر، ۶.۵ کیلومتر طول رودخانه گوهررود از ورود فاضلاب پاکسازی می شود.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری گیلان شاخص تصفیه فاضلاب شهری در گیلان را ۱۶ درصد پایین‌تراز میانگین کشوری اعلام کرد و گفت: در سطح کشور این شاخص حدود ۵۱ درصد است که میزان آن در استان گیلان ۳۵ درصد برآورد شده است. امیدواریم با اجرای پروژه‌ها و با احداث تصفیه‌ خانه‌های جدید این شاخص ارتقاء پیدا کند.

وی از پیش بینی برای ساماندهی فاضلاب ورودی به زرجوب خبر داد و گفت: مقرر شد حد فاصل میدان پل تالشان تا دفاع مقدس (خیابان لاکانی ) نیز لوله گذاری شود که به دنبال تامین اعتبارات آن هستیم. قرارداد این پروژه تا سال ۱۴۰۰ خواهد بود.

حسینی تاکید کرد: در دو سال گذشته تمامی شبکه های فاضلابی که در شهر رشت در حال اجرا بودند به تصفیه خانه فاضلاب متصل می شوند. با شبکه های در حال احداث و اتصال آن به تصفیه خانه ظرفیت آن افزایش یافته و جلوی ورود فاضلاب به رودخانه ها و محیط زیست نیز گرفته می شود. وی ابراز امیدواری کرد با تکمیل شبکه فاضلاب رشت، همه فاضلابها به سمت تصفیه خانه هدایت شوند.

 سیستم فاضلاب جنوب رشت سنتی است

«بهزاد شریفی» مشاور اقتصادی پروژه فاضلاب جنوب رشت در خصوص جزییات انتقال فاضلاب جنوب رشت حد فاصل لاکانشهر تا مسکن مهر و فعالیت تصفیه خانه فاضلاب مسکن مهر به مرور گفت: هم اکنون تصفیه خانه فاضلاب مسکن مهر رشت با ۷۰ درصد پیشرفت فیزیکی آماده دریافت فاضلاب مناطق جنوب رشت است. از این رو همزمان با اجرای خط جمع آوری فاضلاب ، تصفیه خانه نیز در مدار بهره برداری قرار گرفته است.
وی با اشاره به اینکه شهرک لاکانشهر خودداری سیستم فاضلاب سنتی از گذشته بوده است گفت: با اجرای این خط و اتصال به شبکه لاکانشهر کلیه فاضلابهای مناطق (شهرک آمارو، مهندسین گیل، فومن شیمی و شهرک احمد خمینی  به هم متصل شده  و به مسکن مهر منتقل می شوند. همچنین با بهره برداری از تصفیه خانه فاضلاب مسکن مهر از ورود فاضلاب  ۱۷۰۰۰ واحد مسکونی به رودخانه جلوگیری شده و به تصفیه خانه هدایت می شود و ایستگاه پمپاژ منطقه حمیدیان نیز با ظرفیت ۵۵۰ لیتر در ثانیه، فاضلاب مناطق حمیدیان و عینک را به تصفیه خانه هدایت می کند. وی اعتبار کل پروژه انتقال فاضلاب این مناطق را ۲۱ میلیارد تومان اعلام کرد.