در حالی‌که گیلان با ۲۳۸ هزار هکتار شالیزار یکی از قطب‌های تولید برنج کشور است، تنها ۸ درصد از این اراضی تحت پوشش بیمه کشاورزی قرار دارند. تجربه‌های تلخ سال‌های گذشته، از پرداخت‌های ناچیز و با تأخیر غرامت گرفته تا ارزیابی‌های غیرواقعی خسارات، باعث شده بسیاری از شالیکاران اعتماد خود را به نظام بیمه‌ای از دست بدهند و در برابر سیل، خشکسالی و سرمازدگی، بی‌پناه بمانند.
شاخص‌های معاونت خدمات بیمه‌ای بانک کشاورزی گیلان، نشان می‌دهد محصول برنج در صدر محصولات خسارت دیده استان قرار دارد و بیشترین خسارات آن، ناشی از باران‌های سیل آسا هنگام برداشت(که به خوابیدگی و ورس محصول می‌انجامد)، خشکسالی و سرمازدگی هنگام خزانه‌گیری و کشت برنج است.
مهلت بیمه محصولات کشاورزی در گیلان بارها و بارها تمدید می‌شود. گاه این تمدید به ۴ نوبت هم می‌رسد. اما آنچه که در اواخر خرداد هر سال حاصل می‌شود این است که چیزی بیش از ۸۰ درصد از شالیزارهای استان که مجموعا به ۲۳۸ هزار هکتار می‌رسد زیر چتر بیمه قرار نمی‌گیرد.
آب زراعی ۱۷۰ هزار هکتار از شالیزارهای آبخور سد سفید رود توسط این سد تامین خواهد شد که آن هم تاکنون به درستی اجرا نشده، اما حدود ۶۸ هزار هکتار از شالیزارهایی که با استفاده از منابع آبی سنتی آبیاری می‌شوند، به شدت با تنش آبی مواجهند.
اگرچه شرکت آب منطقه‌ای گیلان اعلام کرده که آب سد سفیدرود را ۱۶ اردیبشهت رهاسازی کرده است، اما این آب به بسیاری از اراضی آبخور این سد نرسیده چه برسد به اراضی خارج از آبخور سد سفیدرود در غرب و شرق گیلان که در اوایل تابستان با خشکسالی و تبخیر بالای آب مزارع درگیرند.
با توجه به پیش‌بینی هواشناسی از شدت گرمای در پیش‌رو و تبخیر آب، از طرفی باران‌های سیل‌آسایی که چندین سال است درست در فصل خوشه‌دهی یا در یکی دو هفته پایانی برداشت برنج به اوج خود می‌رسد، احتمال خسارت دیدن شالیزارهای گیلان بالاست.
شرکت آب منطقه‌ای گیلان امسال نیز مطابق سال‌های گذشته، برنامه نوبت‌بندی آب را در دستور کار داده است. اگرچه آب زراعی ۱۷۰ هزار هکتار از شالیزارهای آبخور سد سفید رود توسط این سد تامین خواهد شد که آن هم تاکنون به درستی اجرا نشده، اما حدود ۶۸ هزار هکتار از شالیزارهایی که با استفاده از منابع آبی سنتی آبیاری می‌شوند، به شدت با تنش آبی مواجهند.
بیمه تعهدی به کشاورزان گیلانی ندارد
«علی یوسفی» رییس شورای روستا بیالوا و از کشاورزان شهرستان شفت در این زمینه به مرور گفت: بیمه کشاورزی آنطور که باید از کشاورزان به خصوص برنجکاران حمایت به عمل نمی‌آورد و تعهدی به شالیکاران ندارد.
وی که دارنده حدود ۵ هکتار مزرعه برنجکاری اعم از شخصی و اجاره‌ای است اضافه کرد: سال گذشته حدود ۳۰۰ میلیون تومان افت محصول برنج داشتم. اما بیمه پرداخت تنها ۶ میلیون تومان از این خسارت را برای من لحاظ کرد.
بر اساس اعلام نظر مسئولان بیمه کشاورزی و برخی از شالیکاران، پرداخت نشدن به موقع و کامل خسارات، پرداخت تدریجی و مرحله به مرحله غرامت‌ها، انتظار و دیدگاه نادرست شالیکاران از بیمه به علت نا آشنایی آنان با فعالیت‌های بیمه و بی‌اعتمادی شالیکاران به نحوه محاسبه و تخمین خسارت، از مهم‌ترین دلایل رغبت نه چندان مطلوب بهره‌برداران از بیمه کشاورزی در گیلان است.
فقط ۳ میلیون تومان غرامت گرفتم
«فاطمه رهنما» کشاورزی دیگری از شهرستان فومن است. وی نیز در این خصوص به مرور گفت: بیمه در سال‌های گذشته غرامت شالیزارم را که به علت باران سیل‌آسای اوایل مرداد ماه، دچار افت شدید محصول شد با تاخیر و کمتر از میزان خسارت وارده، حدود سه میلیون تومان پرداخت کرد. به همین علت من هم دو سالی می‌شود که ترجیح دادم شالیزارم را بیمه نکنم.
کشاورزی اهل شهرستان شفت که دارنده حدود ۵ هکتار مزرعه برنجکاری اعم از شخصی و اجاره‌ای است می‌گوید: سال گذشته حدود ۳۰۰ میلیون تومان افت محصول برنج داشتم. اما بیمه پرداخت تنها ۶ میلیون تومان از این خسارت را برای من لحاظ کرد.
«مهرداد قاسمی‌فر» یکی دیگر از شالیکاران اهل شهرستان شفت نیز که از فرآیند تخمین خسارت توسط کارشناسان بیمه گلایه‌مند است می‌گوید: ارزیابان بیمه، هنگام وقوع خسارت به چند شالیزار سرکشی می‌کنند و و از روی مشاهدات محدود خود خسارت دیگر شالیکاران را تخمین می‌زنند. این درحالی است که ممکن است در مناطق دیگر، شالیکاران خسارت سنگین‌تری متحمل شده باشند.
وی اضافه کرد: سطح زیر کشت مزرعه شالیزاری من، اعم از شخصی و اجاره‌ای کمتر از نیم هکتار است. با تمام این وجود سال گذشته حدود ۵۰ میلیون تومان دچار افت خسارت شدم که بیمه سه برابر کمتر از آنچه طبق بیمه‌نامه از من گرفته بود تنها ۲ میلیون تومان آن را پرداخت کرد. به همین دلیل تصمیم گرفتم امسال شالیزارم را بیمه نکنم.
۱۴ هزار و ۷۰۰ هکتار از اراضی برنجکاری زیر پوشش بیمه
اما «پیمان عبداللهی‌فر» معاون خدمات بیمه‌ای بانک کشاورزی گیلان در این زمینه نظری دیگر دارد. وی به مرور توضیح داد: در سال زراعی جاری یعنی از ابتدای مهر سال گذشته تاکنون ۳۶ هزار کشاورز در استان، محصولات زارعی، باغی، دامی و شیلاتی خود را بیمه کردند.
وی افزود: تاکنون ۱۷ هزار و ۷۰۰ برنجکار نیز در گیلان شالیزارهای خود را بیمه کرده‌اند و ۱۴ هزار و ۷۰۰ هکتار از این اراضی زیر پوشش بیمه قرار گرفت. شالیکاران گیلانی برای بیمه‌گذاری شالیزارهای خود تا پایان ماه جاری فرصت دارند.
با احتساب زیرپوشش بیمه رفتن تنها ۱۴ هزار و ۷۰۰ هکتار از این اراضی، مشخص شد فقط ۸ درصد از اراضی شالیکاری گیلان بیمه شده‌اند.
بر اساس آمارها، در سال زراعی گذشته ۴۳ هزار کشاورز گیلانی محصولات خود اعم از زراعی، باغی، دامی و شیلاتی را تحت پوشش صندوق بیمه قرار دادند. از این میان ۲۳ هزار نفر با سطح زیرکشت بیش از ۱۹ هزار هکتار؛ برنجکاران بودند.
فقط ۸ درصد از اراضی شالیکاری گیلان بیمه هستند
گیلان دارای ۳۱۴ هزار هکتار اراضی زراعی و باغی است و ۳۱۷ هزار نفر از مردم استان در بخش کشاورزی مشغول به فعالیت هستند. سطح زیر کشت مزارع بزرگ گیلان هم حدود ۲۳۸ هزار هکتار اعلام می‌شود. بنابراین با احتساب زیرپوشش بیمه رفتن تنها ۱۴ هزار و ۷۰۰ هکتار از این اراضی، مشخص شد فقط ۸ درصد از اراضی شالیکاری گیلان بیمه شده‌اند.
سال گذشته بارش باران، درست در فصل خوشه‌دهی برنج یعنی مرداد ماه، باعث شد به بیش از ۳ هزار هکتار از شالیزارهای گیلان خسارت وارد شود. خسارتی که به ورس و خوابیدگی ساقه برنج و افزایش ۵۰ درصدی هزینه برداشت برنج منجر شد.
در سال زراعی ۱۴۰۲ نیز به شالیزارهای استان گیلان خسارت زیادی از بابت سرمازدگی نشاهای برنج، خشکسالی و ورس وارد شد و بانک کشاورزی گیلان اعلام کرد که حدود ۷۰۰ میلیارد ریال خسارت تنها به کشاورزان شالیکار بیمه‌گذار وارد شده است.
ذهن شالیکاران گیلانی هرگز سیل اواسط تابستان سال ۱۳۹۹ را از یاد نمی‌برد. باران سیل آسای آن سال باعث شد شالیزارهای گیلان به طور میانگی ۶۰۰ میلیارد تومان خسارت ببینند. با این حال یکسال بعد برای جبران خسارات ناشی از سیل و خشکسالی تنها حدود ۴۰ میلیارد تومان به شالیکاران پرداخت شد.
دولت حق بیمه محصولات کشاورزی را کاهش دهد
واحد خدمات بیمه‌ای بانک کشاورزی گیلان برای این مشکل یعنی عدم خرید بیمه‌نامه توسط شالیکاران، پیشنهاد داده دولت حق بیمه محصولات کشاورزی را کاهش دهد تا تعهدات واقعی‌تر شود. ضمن اینکه اعتبارات برای پرداخت غرامت بهنگام در اختیار صندوق بیمه محصولات کشاورزی قرار گیرد.
گیلان، بزرگترین تولیدکننده ارقام بومی و با کیفیت برنج در کشور است که با ۲۳۸ هزار هکتار اراضی شالیزاری، رتبه نخست را از لحاظ سطح زیرکشت و رتبه دوم تولید برنج به خود اختصاص داده‌است، شهرستان‌های رشت و صومعه‌سرا بیشترین سهم را از مساحت اراضی شالیکاری گیلان در اختیار دارد.
