افزایش محرومیت، فقدان امکانات رفاهی و همچنین روند رو به رشد نا امیدی در بین جوانان جامعه، باعث روی آوردن افراد به اعتیاد و زندگی در پارک‌ها برای تأمین مواد مورد نظر خود شده است.
اگر چه این پدیده در همه جای دنیا وجود دارد و هر کشوری بنا به مقتضیات فرهنگی اجتماعی خود، خدمات خاصی را به این افراد ارایه می‌کند ولی در کشورهای در حال توسعه به دلیل رشد تصاعدی فقر، بیکاری و نبود امید در بین جوانان برای زندگی مناسب در آینده، حجم کارتن خوابها روز به روز در حال افزایش است . بطوری که درخیابان‌های رشت نیز هر روز شاهد افزایش کارتن خوابها و افراد بی‌خانمان هستیم.
این روزها همزمان با نفوذ زود هنگام سرمای زمستانی در کشور، نگرانی از یخ‌زدگی و مرگ بر اثر سرما، بزرگترین دغدغه بی خانمها و کارتن خوابها برای زنده مانده است. آنها که در سوز سرمای این شبها، در هیچ خانه‌ای برویشان باز نیست و مقوای یخچال فرش زیرپایشان و پلاستیک نایلونی و پاگرد بانکها سقف خانه شان شده است.
شهرداری رشت در سالهای اخیر با آماده سازی دو سامانکده در سطح شهر رشت، تلاش کرده با شناسایی و هدایت بی خانمها به این مراکز و تامین جای خواب و غذای گرم از آسیبهای اجتماعی و خطراتی که در شبهای سرد متوجه کارتن خوابها می‌شود بکاهد. اما آیا خدمات شبانه سامانکده‌ها به تنهایی در کاهش آسیبهای اجتماعی حضور این افراد موثر است؟ آیا بعد از ساماندهی، این افراد دوباره به آغوش خانواده‌هایشان باز می‌گردند؟
مسئول مرکز رسیدگی و ساماندهی آسیبهای اجتماعی شهرداری رشت: در سال جدید تعداد افراد آسیب‌پذیر تغییر چندانی نداشت و با توجه به پذیرش مشترکین در شهرهای دیگر مانند خمام و کوچصفهان، حجم مشترکین در رشت کمتر شده است.
دو سامانکده در سطح رشت فعال است
«محمد رضا دانش افروز» مسئول مرکز رسیدگی و ساماندهی آسیبهای اجتماعی شهرداری رشت هم در این زمینه بیان کرد: در فصول سرد تعداد مشترکین مراکز در سطح شهر بیشتر می‌شود و مرکز مطابق با قانون، سنین بین ۲۰ تا ۶۰ سال را جهت ساماندهی پذیرش می‌کند. افراد زیر ۲۰ سال هم به بهزیستی و بالای ۶۰ سال به خانه سالمندان معرفی می‌شوند.
دانش افروز افزود: هزینه نگهداری این افراد در سامانکده بر عهده شهرداری است و حدود ۳ میلیون و هفتصد هزار تومان هزینه هر یک نفر درگرمخانه‌ها و ۶ میلیون و دویست هزار تومان درطول یک ماه به ازای هر فرد در سامانکده است.
به گفته این مسئول، در سال جدید تعداد افراد آسیب‌پذیر تغییر چندانی نداشت و با توجه به پذیرش مشترکین در شهرهای دیگر مانند خمام و کوچصفهان، حجم مشترکین در رشت کمتر شده است.
وی در ادامه در خصوص نوع خدمات ارائه شده در سامانکده‌های شهرداری توضیح داد: علاوه بر موضوع اسکان، تامین خوراک روزانه، پوشاک مناسب و درمان مشترکین بر عهده این مراکز است.
مسئول مرکز رسیدگی و ساماندهی آسیب های اجتماعی شهرداری رشت اضافه کرد: البته در این میان با چالش‌های نیز مواجه هستیم و با توجه به امکانات و هزینه ساماندهی مشترکین، تعامل و همکاری سایز دستگاهای ذی‌ربط نیز بسیار مهم و تاثیر‌گذار خواهد بود. در حال حاضر دو سامانکده در سطح رشت فعال است و فضاها از نظر امکانات رفاهی و بهداشتی روند روبه رشد و کیفیت مطلوبتری نسبت به سال قبل دارد.
کارتن خوابها از جامعه زخم خورده‌اند
«لیدا فتاح» فعال اجتماعی نیز در خصوص پدیده کارتن خوابی عنوان کرد: کارتن خوابی در واقع برون‌ریزی آسیبهای نهفته در دل جامعه است. بازتاب آنچه انجام می‌دهیم و نمی‌خواهیم نتایج منفی آن را بپذیریم. به یقین این بازتاب، تاثیر منفی ناخوشایند بر جامعه دارد.
لیدا فتاح فعال اجتماعی معتقد است: باید بدانیم که کارتن خوابها بیش از آنچه به جامعه آسیب بزنند، خود از جامعه زخم خورده‌اند. بنابراین هرچه بیشتر تلاش کنید این واقعیت تلخ را از خود دور کنیم بیشتر به دست و پای ما می‌پیچد و گرفتارمان می‌کند.
به عقیده وی همه ما باید بدانیم که کارتن خوابها بیش از آنچه به جامعه آسیب بزنند، خود از جامعه زخم خورده‌اند. بنابراین هرچه بیشتر تلاش کنید این واقعیت تلخ را از خود دور کنیم بیشتر به دست و پای ما می‌پیچد و گرفتارمان می‌کند.
فتاح در ادامه افزود: رویکرد علمی و آزموده شده در برابر این آسیبهای رایج در جامعه، که امروزه در بسیاری کشورها مورد استفاده است، ایجاد مسیرها و ساختارهای موثر حمایتی است. این حمایت در تمام جنبه‌های روانی اقتصادی، اجتماعی، آموزشی، درمانی و…. باید موازی و هماهنگ انجام شود.
معتقدم؛درمان اصولی زخم‌های ناشی از زندگی اجتماعی تنها از مسیر شناخت درست، پذیرفتن و خواست جدی برای بهبودی امکان پذیرست.
وی تصریح کرد: در هر سه بخش شناخت، پذیرش و درمان آسیبهای اجتماعی حضور دانش روانشناختی حیاتی است. بنابراین چه در زمینه پیشگری از آسیب و چه در بحث درمان آسیب‌دیدگان بدون دانش و اگاهی به روز روانشناختی _ مددکاری کاری از پیش نخواهد رفت و حتی بر آسیب افزوده خواهد شد.
این فعال اجتماعی ادامه داد: متاسفانه این چرخه حضور پر اهمیت علم روانشناسی در ابعاد مختلف پیشگیری و بهبودی آسیبهای پرشمار اجتماعی در جامعه ما به هیچ وجه چه از لحاظ قانونگذاری پچه در مسیر اجرایی جدی گرفته نشده است. طبیعی است که آثار این عدم رویکرد علمی درمانی در برابر آسیبهای اجتماعی امروزه در جامعه ما به وضوح قابل مشاهده است.
در واقع شکستن چرخه آسیب در یک فرد، یا یک جامعه امکان‌پذیر نیست مگر از راه شکستن چرخه آن در ذهن و این مسیر پیچیده، پراضطراب و دشوار است که تنها با شناخت درست عوامل ایجاد کننده و ریشه‌های آن در ذهن اتفاق می‌افتد.
وی در خاتمه افزود: در مسیر درمان هم رویکرد درست علمی در برخورد با موانع و مقاومت‌های فرد یا جامعه می‌تواند به موفقیت پایدار در بهبودی منجر شود.
مدیرکل بهزیستی گیلان: شهرداری پس از جمع‌آوری افراد و انتقال به سامانکده، اقدام به غربالگری افراد می‌کند و در صورتی که افراد پذیرش شده در سامانکده دارای معلولیت و سالمند و زن سرپرست خانوار باشند طی مقررات و بر طبق دستورالعمل در مراکز پذیرش می‌شوند. دختران آسیب‌دیده و فراری بی جا و مکان هم می‌توانند در مراکز پذیرش شوند.
پذیرش دختران آسیب‌دیده و فراری در سامانکده‌ها
«آریا طوفانی» مدیرکل بهزیستی گیلان در خصوص خدمات‌رسانی به افراد بی‌خانمان و کارتن خواب اظهار کرد: سامانکده‌هایی که به همین منظور ایجاد شده‌اند دارای مجوز از شهرداری‌ها هستند و در هر شهر تحت نظارت و مدیریت شهرداری فعالیت می‌کنند.
وی گفت: شهرداری برای خدمات‌رسانی به افراد بی‌خانمان معمولا با یک پیمانکار قرارداد منعقد می‌کند و پیمانکار به ازای نگهداری و ارائه خدمات به مددجو از شهرداری اعتبار دریافت می‌کند.
به گفته او شهرداری پس از جمع‌آوری افراد و انتقال به سامانکده، اقدام به غربالگری افراد می‌کند و در صورتی که افراد پذیرش شده در سامانکده دارای معلولیت و سالمند و زن سرپرست خانوار باشند طی مقررات و بر طبق دستورالعمل در مراکز پذیرش می‌شوند. دختران آسیب‌دیده و فراری بی جا و مکان هم می‌توانند در مراکز پذیرش شوند.
آریا طوفانی تصریح کرد: در صورتی که مددجویی نیاز به مشاوره داشته باشد می‌تواند بصورت رایگان از خدمات مشاوره‌ای بهزیستی استفاده کند. همچنین معلولین و سالمندان و زنان بی پناه سرپرست خانوار و ایتام در صورتی که فاقد درآمد باشند و تحت پوشش نهادی نباشند و دهک درآمدی آنها ۴ به پایین باشد از مستمری بهزیستی بهره‌مند خواهند شد.