مناطق شرقی استان گیلان، شامل شهرستان‌های رودسر، املش و لنگرود، در سال‌های اخیر با بحران جدی در حوزه آب شرب و کشاورزی روبه‌رو بوده‌اند؛ بحرانی که در تابستان امسال، بیش از هر زمان دیگری زندگی مردم این مناطق را تحت تأثیر قرار داده است.
از افت فشار تا قطعی کامل آب؛ روایت یک بحران مزمن
طی ماه‌های گذشته، ده‌ها روستا در شهرستان‌های شرق گیلان با افت شدید فشار آب و قطعی‌های طولانی‌مدت مواجه شده‌اند. بنا به اعلام فرماندار رودسر، ۲۳ روستای این شهرستان درگیر تنش آبی هستند و برای رفع این مشکل، بیش از ۱۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است. روستاهای بخش مرکزی رودسر، کلاچای و چابکسر از جمله مناطقی هستند که اهالی آن‌ها ناچار به استفاده از منابع آبی غیربهداشتی شده‌اند یا مجبور شده‌اند چاه‌های عمیق حفر کنند که آب آن‌ها نیز اغلب کیفیت مناسبی ندارد.
مردم املش نیز در وضعیت مشابهی مدت قابل‌توجهی را درگیر کم‌ابی و قطعی آب طولانی‌مدت بودند. کمبود بارش، فرسودگی شبکه انتقال و کم‌ظرفیتی مخازن ذخیره آب، از جمله عواملی هستند که باعث تداوم بحران شده‌اند.
طی ماه‌های گذشته، ده‌ها روستا در شهرستان‌های شرق گیلان با افت شدید فشار آب و قطعی‌های طولانی‌مدت مواجه شده‌اند
لنگرود نیز بی‌نصیب نمانده است. مناطق سادات‌محله و خالکیاسر این شهرستان، اخیراً با قطعی ۱۳ روزه آب روبه‌رو شدند؛ بحرانی که در نهایت با تلاش شرکت آب و فاضلاب استان و همراهی مردم تا حدی کنترل شد، اما نشانه‌ای از شکنندگی زیرساخت‌های آبرسانی در این بخش از استان است.
پیامدهای اجتماعی و اقتصادی بحران آب در شرق گیلان
کم‌آبی در این مناطق، تنها محدود به آب شرب نیست. کشاورزی، که مهم‌ترین رکن اقتصاد و معیشت روستاهای شرق گیلان محسوب می‌شود، اکنون به شدت آسیب‌پذیرتر از قبل شده است. به ویژه در حوزه کشت برنج، محصولی استراتژیک که نیاز فراوانی به آب دارد، کمبود منابع آبی می‌تواند خساراتی جبران‌ناپذیر بر جای بگذارد.
به عبارتی دیگر این وضعیت نه‌تنها رفاه و سلامت مردم را تهدید می‌کند، بلکه موجب آسیب‌های جدی به کشاورزی، که بخش عمده‌ای از معیشت ساکنان را تشکیل می‌دهد، شده است. به ویژه در مناطقی که کشاورزی برنج به عنوان محصول استراتژیک و اصلی اقتصاد محلی مطرح است، کم‌آبی می‌تواند تهدیدی جدی برای امنیت غذایی و اقتصادی منطقه محسوب شود.
پروژه سد لاستیکی رادارکومه؛ گره‌ای که با دستور استاندار باز شد
یکی از اقدامات مهم و تأثیرگذار برای مدیریت منابع آب در شرق گیلان، پروژه سد لاستیکی رادارکومه در شهرستان لنگرود است. این پروژه که در سال ۱۳۹۶ کلنگ‌زنی شده بود، به دلیل مشکلات اجرایی، چالش‌های محلی و پیچیدگی‌های اداری، چندین سال متوقف مانده بود و به یک سد نیمه‌فعال تبدیل شده بود.
سد رادارکومه با هدف تأمین آب زراعی، مدیریت بهینه منابع آبی و ارتقاء بهره‌وری کشاورزی منطقه تعریف شده است. این سد می‌تواند به‌طور مستقیم آب مورد نیاز برای حدود ۳ تا ۴ هزار هکتار از اراضی کشاورزی لنگرود را تأمین کند؛ به ویژه در تأمین پایداری تولید برنج، که محصولی استراتژیک و حیاتی برای استان گیلان به شمار می‌رود.
به عبارتی دیگر این وضعیت نه‌تنها رفاه و سلامت مردم را تهدید می‌کند، بلکه موجب آسیب‌های جدی به کشاورزی، که بخش عمده‌ای از معیشت ساکنان را تشکیل می‌دهد، شده است
در ماه‌های گذشته، با پیگیری‌های مشترک فرمانداری لنگرود، نماینده مجلس و شرکت آب منطقه‌ای گیلان، تلاش برای دریافت مجوز مناقصه و انتخاب پیمانکار جدید انجام شده، اما به دلیل تاخیر در صدور مجوزها از سوی سازمان‌های ملی، این اقدامات به نتیجه نرسیده بود. ورود استاندار گیلان؛ فصل جدیدی برای سد رادارکومه با دستور قاطع استاندار گیلان، هادی حق‌شناس، روند اجرایی پروژه سد لاستیکی رادارکومه سرعت گرفت. در سفر استاندار به شهرستان لنگرود و در جریان بازدید میدانی از پروژه‌ها، ایشان دستور فوری برای تأمین اعتبار مورد نیاز و صدور مجوز برگزاری مناقصه صادر کردند.
این اقدام، گره چندساله پروژه را گشود و فصل جدیدی از تحرک اجرایی برای احیای این پروژه کلیدی آغاز شد. استاندار گیلان با این دستور، رویکردی مبتنی بر عدالت توسعه‌ای، تسهیل در تصمیم‌گیری اجرایی و حذف گلوگاه‌های بوروکراتیک را به نمایش گذاشت.
اهمیت سد رادارکومه برای توسعه پایدار شرق گیلان این پروژه علاوه بر اثرات فنی و زیربنایی، دارای پیامدهای مثبت اجتماعی و اقتصادی نیز خواهد بود؛ از جمله احیای زمین‌های کشاورزی، تثبیت اشتغال در روستاها، افزایش درآمد کشاورزان به‌ویژه شالیکاران، کاهش مهاجرت روستایی و کاهش تنش‌های اجتماعی ناشی از بحران آب.
استانداری گیلان با اولویت دادن به توسعه متوازن، حمایت از کشاورزی پایدار و بهبود کیفیت زندگی در مناطق کم‌برخوردار، پروژه‌هایی نظیر سد رادارکومه را به‌عنوان نمونه‌ای از اقدام عملی و میدانی در راستای توسعه پایدار دنبال می‌کند
با دستور صریح استاندار گیلان برای تسریع در اجرای این پروژه، روند عملیاتی شدن سد رادارکومه وارد مرحله جدیدی شده است. این اقدام نشان‌دهنده رویکرد مدیریتی مبتنی بر عدالت توسعه‌ای، حذف موانع اداری و تمرکز بر تسهیل تصمیم‌گیری‌های اجرایی در طرح‌های زیرساختی است.
استانداری گیلان با اولویت دادن به توسعه متوازن، حمایت از کشاورزی پایدار و بهبود کیفیت زندگی در مناطق کم‌برخوردار، پروژه‌هایی نظیر سد رادارکومه را به‌عنوان نمونه‌ای از اقدام عملی و میدانی در راستای توسعه پایدار دنبال می‌کند.
ناگفته نماند که احداث سد مخزنی پل‌رود نیز خواهد توانست نقش حیاتی در تأمین پایدار آب شرب برای بیش از هفت شهر شرق گیلان را ایفا کند، ضمن آن‌که با آبیاری حدود ۲۷ هزار هکتار شالیزار و باغ، کشاورزی شهرستان‌های رودسر و املش و تامین آب شرب هفت شهر بزرگ شرق گیلان (رحیم آباد، رودسر، لنگرود، واجارگاه، کلاچای، املش و کومله) را رونق می‌دهد. همچنین سد با کنترل سیلاب‌ها، کاهش خسارات محیط‌زیستی و تولید برق‌آبی، به توسعه اقتصادی، افزایش امنیت آبی و بهبود کیفیت زندگی ساکنان منطقه کمک خواهد کرد.
استمرار چنین بحران‌هایی نشان می‌دهد زیرساخت‌های آبرسانی روستایی استان نیازمند بازنگری و ارتقاء است. راه عبور از بحران، تنها با یک پروژه یا یک تصمیم حل نمی‌شود؛ این مسیر نیازمند تعهد مستمر، مشارکت مردمی، شفافیت نهادی و اولویت‌دادن به مناطق کم‌برخوردار است.