از سال ۹۴ تا به امروز رشت همچنان عنوان شهر خلاق خوراک جهان را با خوراکهایش حفظ کرده است. برند جهانی که این شهر را با بیش از ۳۰۰ نوع خوراک همراه با روشهای پخت منحصر به فرد، به شبکه شهرهای خلاق سازمان جهانی یونسکو متصل کرده است.
در عین حال این سوال مطرح می شود که دستگاههای متولی برای حفظ این عنوان جهانی تاکنون چه اقداماتی داشتند و این برند حداقل در ۶ سال گذشته برای بهبود و توسعه گردشگری و اقتصادی رشت و شهروندان چه نمودی داشته؟
اگر چه طی سالهای گذشته سلسله برنامه‌هایی از سوی شهرداری رشت بعنوان دستگاه متولی شهر خلاق خوراک درمورد حفظ برند شهر خلاق خوراک انجام شد اما هیچگاه این برنامه ها منجر به توسعه گردشگری و تحقق اهداف سند راهبردی شهر خلاق خوراک نشد تا رزومه‌ای برای رشت در حفظ این برند بین المللی باشد. از جمله مصوباتی که در سند راهبردی شهر خلاق خوراک رشت می بایست در چند سال گذشته اجرایی می‌شد می‌توان به ایجاد موزه خوراک، خیابان غذا، پارک صبحانه و تعامل اساتید دانشگاهی با دانشگاه‌های خارج از کشور اشاره کرد که برخی از این مصوبات همچنان در حد مصوبه باقی مانده و رنگ اجرا به خود ندیدند. تا جاییکه کم توجهی به این سند موجب شد رشت دو سال پیش در معرض خطر حذف و از دست دادن این برند قرار بگیرد.
به عقیده منتقدین هر چند که برنامه های زیادی در رابطه با شهر خلاق خوراک شناسی رشت انجام شده اما عملا هیچکدام به شکوفایی نرسیدند و آنطور که باید برای مردم ملموس نبودند .آنان معتقدند؛ ثبت این برند به تنهایی برای رشت کافی نیست و مردم باید تاثیرات مثبت آن را از نزدیک در زندگی اقتصادی خود حس کنند اتفاقی که تاکنون برای رشت نیفتاده و هر چه بوده از گذشته باقی مانده.
در عین حال همچنان که رشت از ظرفیت ها و مزیت‌های گردشگری خوراک به اندازه کافی بهره مند نشده و زیر ساختها وبازاریابی های لازم برای حضور گردشگران خوراک داخلی و خارجی در این شهر فراهم نشده و اندک گردشگرانی که به این شهر وارد می شوند نیز بیشتر به واسطه تبلیغات فضای مجازی بوده ، اداره کل گردشگری و میراث فرهنگی از طرح جهانی دیگری برای رشت پرده برداری می‌کند؛« رشت شهر صنایع دستی». در حال حاضر متولیان گردشگری استان، تمام هم و غم خود را برای کسب عنوان جدید جهانی گذاشتند در حالیکه بسیاری از پروژه ها و برنامه ریزی های سند راهبردی شهر خلاق خوراک همچنان بروی زمین مانده. آیا کسب عنوان شهر جهانی صنایع دستی از راه نیمه تمام شهر خلاق خوراک می گذرد؟ کارشناسان چه می گویند؟
بی توجهی به سند راهبردی شهر خلاق خوراک رشت
در این باره «مینا رضایی» کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی توریسم به مرور می‌گوید: ثبت شهر خلاق خوراک و چه در آینده شهر جهانی صنایع دستی برای رشت هر دو عملکرد مثبتی بوده اما اینکه پیگیری برنامه ها و پروژه ها توسط مدیران چگونه بوده امری جداگانه است.
او با اشاره به وجود برخی اختلافات شخصی در دستگاه شهرداری رشت که منجر به سکون و رکود این پروژه شد اضافه می‌کند: با وجود اینکه مسایل شخصی موجب پیش نرفتن پروژه های شهر خلاق خوراک شد، اما در حال حاضراین پروژه بین دستگاههای مختلف به شکل مشارکتی پیش می‌رود و این موضوع سرعت اجرای برنامه های شهر خلاق خوراک را افزایش داده است.
در مقایسه اگر رشت را با سایر شهرهای خلاق کشورهای دیگر مقایسه کنید به خوبی متوجه می‌شوید که شهر رشت در این زمینه کاری از پیش نبرده است.
کارشناس گردشگری استان تاکید دارد: با توجه به شرایط فعلی، ورود به مساله جدیدی برای شهر رشت نیاز نبود. چراکه ما مسایل و مشکلات بیشتری در حال حاضر در جامعه داریم.
رضایی در خصوص مشارکت و ورود شهروندان در برند شهر خلاق خوراک نیز تصریح کرد: خیر. این مقوله اصلا قابل مقایسه نیست چون اصلا پروژه موفقی نبود و تنها توانست رشت را در میان شهرهای خلاق دیگر جهان بشناساند. در مقایسه اگر رشت را با سایر شهرهای خلاق کشورهای دیگر مقایسه کنید به خوبی متوجه می‌شوید که شهر رشت در این زمینه کاری از پیش نبرده است.
این کارشناس گردشگری با تاکید به عدم ایجاد زنجیره ارزش و تولید در شهر خلاق خوراک رشت اضافه می‌کند: یکی از راهبردهایی که در سند شهر خلاق خوراک پیش بینی شده بود توجه به فلسفه خوراک و ارزش غذایی خوراک محلی گیلان و مشارکت مردم بود اما مشاهده می‌کنیم که تنها فقط غذاها شناسانده شده اند و هر کسی که به گیلان مسافرت می‌کند به دلیل صرف این غذاهاست.
متاسفانه نبود اپلکیشنی که بتوان با آن این غذاها را شناساند و سفرهایی که بتواند تور توریستی برای شهر خلاق خوراک داشته باشد را شاهد نبودیم حتی ارزآوری هم نداشتیم.
وی در خصوص اینکه آیا رشت ظرفیت کسب عنوان شهر صنایع دستی در کنار شهر خلاق خوراک را دارد معتقد است: در حال حاضر گیلان با معضل پذیرش ظرفیت مسافر مواجه است چه برسد به رشد آن . الان سالهاست خود گیلانی ها چه در آخر هفته بلکه در طول هفته قادر به مسافرت درون استانی و درون شهری نیستند.
در حال حاضر گیلان از لحاظ بعد فیزیکی ظرفیت پذیرش مسافر را ندارند اما نیازمند مدیریت مقصد است. در عین حال هر جغرافیایی دارای ظرفیتی است و دلیل نمی شود چون ظرفیتش پر است گردشگر جدید جذب نکند.از اینرو اگر مدیریت مقصد انجام شود اتفاقا می اتواند چنین اتافقی را شاهد باشیم.
رضایی در خصوص اقداماتی که می شد برای شهر خلاق خوراک رشت در جذب گردشگر انجام داد می افزاید: جذب سرمایه گذار از زنجیره تولید تا فروش مواد غذایی. اتفاقاتی که برای خوراک از باغچه تا آشپرخانه رخ میدهد و مسافری که در بوم گردیها و سایر مکانهای اقامتی حضور دارد و فراهم شدن امکان آشنایی با خواص مختلف غذا . همچنین برای امکان سوغاتی بردن غذا در مورد نگه داری و نحوه بسته بندی و طریقه ارسالش هیچ فکری نشده. در کل برای هیچ کدام ازاین اینها اتفاق خاصی نیافتاده و عملا در حالت سکوت مانده و نمی توانیم بگوییم رشت در شهر خلاق خوراک موفق بوده یا نه.
شهر خلاق خوراک برای ما در حوزه مدیریت شهری اثری نداشت و مردم هم درگیر پروژه های برند سازی آن نشدند اما کمترین اثرش این بود که توانسته رشت را بعنوان یک شهر جهانی و یک مقصد معرفی کند.
وی با تاکید به اینکه همه این کارها می توانست در قبال شهر خلاق خوراک انجام شود معتقد به موفقیت شهر صنایع دستی است و اظهار می‌کند: چون در بخش صنایع دستی افراد مشارکت کننده بیشتری در رشت حضور دارند و ظرفیت تولید و فروش آن در مناطق مختلف وجود دارد. حتی ممکن است با دریافت و ثبت عنوان شهر صنایع دستی شاهد ارتقا و رشد شهر خلاق خوراک هم باشیم.
شهر صنایع دستی کامل کننده شهر خلاق خوراک
«جوادهادی زاده» مدیرعامل فرهنگسرای گردشگری، نیز با بیان اینکه اگر چه عنوان شهر خلاق خوراک برای ما در حوزه مدیریت شهری اثری نداشت و مردم هم درگیر پروژه های برند سازی آن نشدند اما کمترین اثرش این بود که توانسته رشت را بعنوان یک شهر جهانی و یک مقصد معرفی کند. بهرحال باید بپذیریم که رشت یک مقصد جذاب است.
در واقع آن بهانه‌ای که در نبود جاذبه های تاریخی و گردشگری در رشت برای گردشگران داشتیم الان با برند شهرخلاق خوراک و مشارکت مردم به دست آوردیم.
وی ادامه میدهد:اگر چه مدیریت شهری ما می توانست بسیاری دیگر از برنامه های سند شهر خلاق خوراک را در رشت پیاده کند که نکرد. چون متولی مشخصی نداشتیم به این دلیل که شهر ما سیاست زده است و دوستان مدیریت شهری نگاهشان به نگاه فلان نماینده و عضو شورا است که چه می‌گوید به این خاطر از خیلی پروژه ها جا ماندیم و بسیاری از برنامه ها اجرایی نشدند.
این کنشگر گردشگری با تاکید به اینکه عنوان شهر خلاق خوراک اثر جهانی اش را در قرار گیری رشت بعنوان مقصد گردشگری گذاشته می افزاید: یکی از اثرات این برند برای تورهای گردشگری که به رشت وارد می شوند بوده. الان تورهای گردشگری یکی از نقاطی که با ورود به رشت بازدید می‌کنند رستورانها و تنوع خوراک محلی آنهاست. در واقع آن بهانه ای که در نبود جاذبه های تاریخی و گردشگری در رشت برای گردشگران داشتیم الان با برند شهر خلاق خوراک و مشارکت بخش خصوصی و مردم به دست آوردیم.
هادی زاده با بیان اینکه انتقادات زیادی متوجه مدیریت شهری در خصوص عدم ایجاد زنجیره مشارکت و ارزش گذاری در حوزه آموزش، تولید وعرضه شهر خلاق خوراک وارد شده معتقد است: چندان به این موضوع باور ندارم. معتقدم آن اثری که باید می گذاشت در سطح جهانی گذاشته. اگرچه شاید مدیریت شهری ما کارشان را به درستی انجام ندادند اما برند شهر خلاق اثر خود را بروی کنشگرانی که در حوزه خوراک حضور دارند گذاشته است. با نگاهی به رشد رستورانها و تبلیغات خوراکهای گیلانی وعرضه آنها در فضای مجازی توسط بلاگرها متوجه این اثر گذاری می شویم.
هادی زاده با تاکید به عدم برنامه ریزی دستگاههای اجرایی در حوزه های مختلف شهر خلاق خوراک اضافه می‌کند: برخلاف مشارکت مردم در این پروژه، از سوی دیگر شاهد عدم عملکرد و برنامه ریزی دستگاههای اجرایی در حوزه های مختلف تولید و عرضه این برند بودیم. ما الان در حوزه خوراک و غذای کشور حرف و کانسپ برای ارایه داریم. بازار، تولیدات گیاهی ،تنوع غذایی، آشپزش و.. را داریم اما برنامه ای مشخص که دارای استراتژی توسعه و برند سازی از سوی دستگاه ها باشد را نداریم.
کنشگرگردشگری استان کسب عنوان شهر جهانی صنایع دستی توسط رشت را کمک زیادی در توسعه شهر خلاق خوراک می‌داند و می گوید: دریافت عناوین جهانی برای رشت کمترین کارکردش جلب توجه بیشتر گردشگران به رشت است و به آنها کمک می‌کند تا با شناخت بیشتری مقصد گردشگری خود را انتخاب کنند. چرا که ما در رشت منابع زیادی برای معرفی به گردشگر داریم که باید روی آنها برنامه ریزی شود. الان با اضافه شدن عنوان جهانی شهر صنایع دستی؛ توریستی که برای غذا به این شهر وارد می شود بعد از خوراک به دنبال صنایع دستی که در تهیه و پخت آن غذا به کار رفته هم می رود.
مدیرعامل فرهنگ سرای گردشگری تاکید می‌کند: اضافه شدن عنوان جهانی شهر صنایع دستی به شهر خلاق خوراک موجب برنامه ریزی بروی چندین رشته صنایع دستی شاخص که تاکنون مورد غفلت قرار گرفته می شود. باید کمک کنیم که رشت عنوان شهر جهانی صنایع دستی را در کنار شهر خلاق خوراک کسب کند تا از قِبلّ آن، تولیدکنندگان صنایع دستی به سمت تولید و عرضه بیشتر کالا های صنایع دستی گیلان روی بیاورند و مجبور به فروش صنایع دستی لاله جین و چینی نباشند.
توجه دولت به صنایع دستی گیلان با کسب عنوان جهانی صنایع دستی
«فرزاد رشیدی» کارشناس گردشگری و مشاور معاونت صنایع دستی کشور نیز در خصوص کسب عنوان شهر صنایع دستی توسط رشت به مرور می گوید: کسب این عنوان توجه دولت به صنایع دستی گیلان را افزایش میدهد.
وی با اشاره به سابقه تاریخی صنایع دستی در گیلان و در رشت در حوزه ابریشم کشی و محصولاتی که در این حوزه از گذشته تا به امروز تولید شده اند می افزاید: گیلان تا ۱۰۰ سال گذشته فاقد محصول برنج و چای بود و زندگی و معیشت مردم از طریق ابریشم و نوغانداری سپری می‌شد. حضور ارمنی ها در گیلان و ایجاد تجارت خانه هایی بین ایران و اروپا به واسطه تولید ابریشم و تولید صنایع دستی از این محصول بود. در واقع گیلان مرکز تولید ابریشم کشور بود و ۹۴ درصد مالیاتی که در دوره قاجار از گیلان اخذ می‌شد از تولیدات این محصول بود.
رشیدی با بیان اینکه در حال حاضر این صنعت در گیلان مغفول واقع شده اظهار می‌کند: با کسب این عنوان جهانی، امکان شناساندن و برنامه ریزی بروی محصولات متنوع صنایع دستی رشت فراهم می شود. کما اینکه تا پیش از ایجاد موزه رشتی دوزی در رشت، تعداد هنرمندان و شاغلین این رشته اندک بود ولی از زمانی که این رشته صنایع دستی به ثبت ملی رسید شاهد افزایش کارگاههای آموزشی و علاقه مندان به این رشته هستیم.
در حال حاضر مشاغل حوزه صنایع دستی دراستان پایدار نبوده و امکان رقابت با صنایع دستی جهانی برای آنها فراهم نیست. از جمله اثراتی که با این ثبت نصیب رشت می شود، شناساندن صنایع دستی رشت به جهان و برنامه ریزی برای جذب توریسم تخصصی در حوزه صنایع دستی در کنار توریست شهر خلاق خوراک است.
مشاور معاونت صنایع دستی کشوربا تاکید به اینکه مقوله شهر خلاق خوراک از شهر جهای صنایع دستی جداست می افزاید: با ثبت این عنوان اتفاقات خوبی در حوزه صنایع دستی رشت و گیلان رخ می دهد که لازمه اش همکاری و همراهی دستگاههای اجرایی در نام گذاری میادین و خیابانها و ایجاد مراکز مختلف توسعه و آموزش صنایع دستی است که تاثیر مثبتی در بهبود معیشت هنرمندان این رشته خواهد گذاشت.
رشیدی، درادامه می‌افزاید: در حال حاضر مشاغل حوزه صنایع دستی در استان پایدار نبوده و امکان رقابت با صنایع دستی جهانی برای آنها فراهم نیست. از جمله اثراتی که با این ثبت نصیب رشت می شود، شناساندن صنایع دستی رشت به جهان و برنامه ریزی برای جذب توریسم تخصصی در حوزه صنایع دستی در کنار توریست شهر خلاق خوراک است. تقویت پتانسیلهای محلی برای بستر سازی و توسعه توریسم خلاق و تجربه گرا، تبادل دانش و تجربه بین هنرمندان محلی استان با هنرمندان بین المللی، ایجاد آموزشگاههای رسمی و مراکز و بازارچه های فروش صنایع دستی از دیگر آثار مثبت کسب این عنوان جهانی برای توسعه گردشگری در رشت خواهد بود.