تورهای خالی و ماهیان ناپیدا کابوس شبهای ماهیگیران است. صیادانی که در سرمای استخوان‌سوز فصل سرد، دل به امواج خشمگین کاسپین می‌زنند تا چرخ معیشتشان، هر چند کُند بچرخد. اما این دشواری معیشت سخت‌تر می‌شود وقتی رونق از صید رخت بربسته باشد.
مدیرکل شیلات گیلان شامگاه ۱۹ آبان از صید ۱۰۰ تُن از انواع ماهیان استخوانی در این استان و کاهش ۶۰ درصدی این میزان نسبت به مدت مشابه سال قبل خبر داد.
«کوروش خلیلی» وضعیت جوی، میزان بارش و تلاش صیادان را از عوامل تاثیرگذار بر میزان صید دانست و اعلام کرد؛ با توجه به نامساعد بودن شرایط جوی پره‌های صیادی تنها ۵۰ درصد از فرصت صیادی در سواحل بهره بردند و نیمی از وقت‌شان به علت نبود شرایط مناسب هدر رفت.
مدیرکل شیلات گیلان شامگاه ۱۹ آبان از صید ۱۰۰ تُن از انواع ماهیان استخوانی در این استان و کاهش ۶۰ درصدی این میزان نسبت به مدت مشابه سال قبل خبر داد
روزگار تیره‌ی صیادان
ماهی‌های دریا اگر کم باشند، آب وهوا اگر مساعد نباشد و تورهای خالی بمانند، روزگار سخت صیادان، سخت‌تر می‌شود.
«غلامرضا صابر» با حدود ۳۵ سال اشتغال به صید در گفت‌وگو با مرور اظهار کرد: کاهش صید نتیجه‌ی تغییرات آب وهواست. امسال اکثر اوقات آسمان ابری و دریا مواج بود. همچنین سرمای زودرس داشتیم. در واقع دمای آب باید مناسب باشد تا ماهی‌ها روانه‌ی سمت کم‌عمق شوند.
«مهدی حسن‌پور» رییس شرکت تعاونی پره‌ی شهید علی کشاورز در زیبا کنار با پیشینه‌ی حدود ۱۴ سال صیادی به مرور گفت: سختی‌های کار ما زیاد است. زمان قدیم هر توری که زده می‌شد، برای ماهیگیران تعداد زیادی ماهی به دنبال داشت، ولی الان چندین سال است که صید ماهی هر سال در حال کم شدن است.
وی با تصریح بر این که گلایه‌های صیادان بسیار است، یادآور شد: مشکلات معیشتی و شرایط کار بسیار دشوار است و در کنارش پرداخت پول بیمه هم سخت است. این در حالی است که سختی کار هم شامل حال صیادان نمی‌شود.
این صیاد درباره‌ی ساعات کارشان اظهار کرد: الان چون میزان صید کم است از ساعت ۱۳ تا ۲۱ مشغول صیدیم. بعضی ازصیادان ساعات صبح را به کارگری در مشاغلی نظیر بنایی می‌پردازند تا بتوانند مبلغی برای معیشت خود کسب کنند.
وی با بیان این که حدود ۹۱ نفر در پره‌ی شهید کشاورز مشغول بکار هستند، اظهار کرد: شرکت از حقوق صیادان در پاییز و زمستان کم می‌کند و حق بیمه را می‌پردازد، اما ۶ ماه دیگر سال بر عهده‌ی خودشان است، ولی آنها چون معمولا کار و درآمد ثابتی ندارند، نمی‌توانند حق بیمه‌ی خویش را بپردازند. همین حالا پره‌ی ما حدود سه میلیارد و خرده‌ای بدهی دارد. ما هر ماه باید پول بیمه‌ی صیادان را بپردازیم اما از آنجا که صید کافی نیست، ناچاریم از سماک قرض بگیریم.
حسن‌پور درباره‌ی کم شدن میزان صید گفت: به نظر من شیلات برای تامین ذخایر زحمت می‌کشد اما چون تعداد پره‌ها زیاد است و هر سال هم صید انجام می‌شود، میزان تولید متناسب با صید نیست.
گفتنی است که در پره‌ی ما استخری وجود دارد که در آن به تکثیر بچه‌ماهی می‌پردازیم و بچه‌ماهی‌ها را در دریا رهاسازی می‌کنیم. اما در مجموع میزان بازسازی ذخایری که انجام می‌شود، پاسخگوی صید شرکتهای پره نیست. ازسوی دیگر گذشته از آلودگی آب، تغییرات اقلیم و عقب‌نشینی دریا هم در تغییر شرایط کار ما موثر بوده است.
یک صیاد: سختی‌های کار ما زیاد است. زمان قدیم هر توری که زده می‌شد، برای ماهیگیران تعداد زیادی ماهی به دنبال داشت، ولی الان چندین سال است که صید ماهی هر سال در حال کم شدن است
درخواست صیادان
وقتی از این صیاد پرسیدم، درخواستش از متولیان ذی‌ربط چیست، پاسخ داد: حدود ۱۵ تا ۲۰ سال است، ما به ادارات ذی‌ربط نامه می‌نویسیم که سختی کار را برای ما در نظر بگیرند؛ اما این اتفاق هنوز رخ نداده است. کارشناسان روزهای عادی که هوا آرام است از تهران برای بازید می‌آیند، ولی روزهایی که دریا طوفانی‌ست، نیستند تا ببینند صیادان در چه سرمایی و با چه زحمتی کار می‌کنند و تور را از آب بیرون می‌کشند. در بین این صیادان چه بسیار افراد جوانی هستند که رماتیسم گرفته‌اند، حتی بعضی دست و پاشان کج شده اما سختی کار به ایشان تعلق نگرفته است. صیادی در پره‌ی ما مشغول بکار است که حدود ۶۲ سال سن دارد ولی ده سال هم حق بیمه نپرداخته است. زیرا برای بسیاری ازصیادان پرداخت پول بیمه در شش ماه دیگر سال مقدور نیست.
وی در پایان تصریح کرد: ما پذیرفته‌ایم که کار و معیشتمان سخت است و صید هم کم شده، اما درخواستمان این است، دست کم این سختی کار را برایمان در نظر بگیرند تا بتوانیم زودتر بازنشست شویم.
علل کاهش صید
وقتی صحبت ازکاهش صید به میان می‌آید، دلایلی چون کاهش ذخایر، آلودگی آب، شرایط جوی و تغییرات اقلیمی نگاه‌ها را به خود می‌خواند.
«اکبر پورغلامی مقدم» کارشناس ارشد مدیریت ذخایر پژوهشکده‌ی آبزی‌پروری آبهای داخلی در گفت‌وگو با مرور اظهار کرد: بیش از ۸۵ درصد ذخایر مورد صیدمان دو گونه‌ی ماهی سفید و ماهی کفال است و این دوگونه به نوعی جزو ماهیان گرمادوست هستند و در مواقعی که موج سرما و برودت هوا از مناطق شمالی وغربی به داخل استان نفوذ می‌کند، معمولا این دونوع ماهی از آن منطقه خارج می‌شوند و یا به اعماق می‌روند و یا به سمت شرق مهاجرت منطقه‌ای می‌کنند که این امر باعث می‌شود میزان صید در شرکتهای تعاونی پره‌ی منطقه‌ی غرب ما و حتی پره‌های نزدیک به شهرستان انزلی دچار افت صید خیلی بیشتری نسبت به شرق گیلان شوند. در کنار این موارد تغییرات اقلیم نیز می‌تواند خیلی موثر باشد.
وی با بیان این که در یک دهه‌ی اخیر تغییرات اکولوژیک و اقلیمی بسیاری را تجربه کرده‌ایم، تصریح کرد: از ۲۰ مهر تا ۱۵ فروردین سال بعد دوره‌ی فصل صید ماهیان استخوانی دریای خزر محسوب می‌شود و با توجه به این که ۴۷ پره‌ی تعاونی در سواحل گیلان مشغول بکارند، در همین فصل صید گذشته از مجموع روزهای صید، پره‌های ما به‌طور میانگین، ۲۹روز کولاک داشتند و به‌طور میانگین ۳ روزهم تعطیل بودند، یعنی این پره‌ها عملا یک ماه از فصل صید را به لحاظ طوفانی بودن دریا، کولاک‌های مقطعی، همچنین تعطیلی صید به خاطر شدت کاهش صید و عدم توجیه اقتصادی از دست دادند و در بقیه موارد هم معمولا چون صید ماهیان استخوانی و کلا فعالیت صید و صیادی، صید انتظاری و در واقع صید اتفاقی است، میزان صید به تجربه‌ی لوسمان (سرصیاد) و به چگونگی منطقه‌ی صید بر می‌گردد.
گفتنی‌ست، میانگین دمای آب در آن منطقه در سالهای مختلف متفاوت است و مواردی این چنین می‌تواند بر میزان صید تاثیرگذار باشد. گذشته از این حضور صیادان غیر مجاز که با ابزار و ادوات مختلفی اقدام به صید غیرمجازمی‌کنند نیز می‌تواند بر صید مجاز شرکتهای تعاونی پره تاثیر بگذارد.
اکبر پورغلامی مقدم: ساحل ما ازتاریخچه‌ی گذشته‌اش بیش از ۳۰۰ تا ۴۰۰ متر طول عقب نشینی داشته و این باعث شده که میزان آب ورودی به تالاب انزلی که زایشگاه اصلی بسیاری ازگونه‌های ماهیان دریایی، رودکوچ وحتی ماهیان بومی تالاب بوده، از دست رفته است
کاهش تراز آب کاسپین
این کارشناس درباره‌ی تاثیر کاهش تراز آب کاسپین یادآور شد: با توجه به این که بیش از ۹۰ درصد منبع تامین آب خزر از رودخانه‌ی ولگا بوده و در نواحی نوار جنوبی که سواحل ایران قرار دارد نیز عمدتا بین ۵ تا ۷ درصد ازکل آب ورودی دریای خزر ازطریق رودخانه‌های ما تامین می‌شود، نشان می‌دهد که با بحث استفاده ازکانال ولگا برای کشتیرانی و کنترل آب ورودی به دریای خزر، ما دچار پسروی خیلی شدید، حداقل در دو دهه‌ی پیش تا الان بودیم، به طوری که ساحل ما از تاریخچه‌ی گذشته‌اش بیش از ۳۰۰ تا ۴۰۰ متر طول عقب نشینی داشته است.
وی ادامه داد: عقب نشینی باعث شده که میزان آب ورودی به تالاب انزلی که زایشگاه اصلی بسیاری ازگونه‌های ماهیان دریایی، رودکوچ وحتی ماهیان بومی تالاب بوده، از دست رفته است. از طرفی بارش‌های فصلی و سیلاب‌هایی که از مناطق کوهستانی به رودخانه‌ها و نهایتا به تالاب انزلی وارد می‌شدند، حجم عطیمی از رسوبات وگل و لای را با خود حمل کردند و بخشهای بسیاری ازتالاب انزلی متاسفانه بر اثر رسوبگذاری، عمق کافی برای نگهداری حجم مناسب آب را از دست داده و بسیاری ازحاشیه‌های تالاب به مرتع تبدیل شده‌اند. بعنوان مثال غرب تالاب انزلی که دارای بیش از دوو نیم تا سه متر عمق آب بود، در حال حاضر شاید در بسیاری ازمناطقش، کمتر از ۸۰ سانتی‌متر آب هم ندارد.
آلودگی آب
پورغلامی مقدم در خصوص تاثیر آلودگی آب دریا بیان کرد: عملا فاضلاب‌های شهری و آبهای سطحیِ بسیاری ازشهرهای ساحلی ما وارد دریا می‌شود، اما خیلی دقیق از میزان تاثیر آلودگی آب بر میزان صید نمی‌توان گفت، ولی قطعا ورود آبهای آلوده و فاضلاب‌های شهری به دریا یا حداقل نفوذ این فاضلاب‌ها به رودخانه‌ها و نهایتا به دریا مخاطراتی را ایجاد می‌کند و این موضوع که تا چه سطحی وتا چه محدوده‌ای می‌تواند تاثیرگذار باشد، نیازمند بررسی فیزیکی و شیمیایی آب ورودی رودخانه ها وکانال ها به مصب دریاست تا بشود میزان آلودگی را تعیین کرد.
هر چند ورود آلوگی به گستره‌ی آب دریای خزر به مرور، شدت و تاثیرگذاری شدیدش را ازدست می‌دهد. باید توجه داشت در پروسه‌های زیستی امکان دارد بعضی از مواد آلوده‌کننده تبدیل به مواد دیگری شوند یا در رسوبات بستر رسوب کنند و یا محلول در آب شوند و در چرخه‌ی زیستی موجودات تاثیرگذار باشند، ولی نمی‌شود خیلی دقیق اشاره کرد چه میزان آلودگی و در چه منطقه‌ای است؛ در واقع این موضوع نیازمند بررسی است.
وی همچنین اظهار کرد: عوامل آلوده‌ساز دریای خزر به بخشهای مختلف تقسیم می‌شود که شامل فاضلاب‌های شهری، فاضلاب‌های صنعتی و پساب کشاورزی است که وارد رودخانه‌ها و نهایتا دریا می‌شود و همه‌ی اینها می‌توانند در کاهش کیفی آب دریای خزر تاثیر بگذارند. البته برای کنترل این موارد راهکارهای محیط زیستی بسیار و دستورالعمل‌هایی وجود دارد که اگر اجرا شود، می‌تواند از میزان خطرسازبودن عوامل آلوده‌ساز مذکور بکاهد.
بعنوان مثال، اگر کشاورزان در فصل کار از آفت‌کشها به مقدار صحیح استفاده کنند، در میزان کاهش آلودگی تاثیر دارد. همچنین اگر کارخانجات برخوردار از سیستم فیلترکردن پسابهای خروجی باشند، آلودگی کمتری وارد جریانهای آبهای سطحی، زیرزمینی ورودخانه‌ها می‌شود. احداث سایت‌هایی برای جمع‌آوری فاضلاب‌های خانگی و بازیافت فاضلاب هم می‌تواند کمک کند تا بار مواد آلوده‌ساز کمتری به دریای خزر وارد شود.
