نگاه حاکمیتی موجب عقب گرد فعالیت‌های استارتاپی می‌شود
حسن زاده، مدیر اجرایی رویداد گیلان ویکند:
رویداد گیلان ویکند در سه روز متناوب در محدوده شهر رشت واقع در کارخانه نوآوری گیلان برپا شد. این رویداد بزرگ که میزبان بیش از ۱۰۰ نفر از سراسر کشور بود با حضور جوانان باانگیزه و خلاق و استارتاپهای برتر کشور در استان گیلان برگزار شد که ماحصل آن تبادل ایده‌های خلاقانه و برپایی کارگاه‌های آموزشی و در نهایت معرفی برندگان این کارگاه‌ها بود.
این برنامه که اولین رویداد دیداری بعد از ایام کرونا بود، با اهداف و رویکردهای مختلفی اجرا شد که نقطه شروع این ایده و مدیر اجرایی آن نیما حسن‌زاده، بنیانگذار آژانس بی تو سی فا است. با این فعال حوزه‌ی دیجیتال مارکتینگ که با همکاری کارخانه نوآوری گیلان و تیم اجرایی تحت نظر خود توانست چنین رویدادی در گیلان را رقم بزند، ساعتی گفت و گو کردیم تا در خصوص نحوه برپایی گیلان ویکند، رویکرد دیجیتال مارکتینگ در داخل کشور و جایگاه گیلان در این زمینه و چالش‌های برپایی این رویداد در گیلان بپردازیم.
البته در چنین رویدادی نمی‌توان از تشدید نگاه حاکمیتی در عرصه فناوری و نوآوری سخن نگفت. موضوعی که نیاز به بررسی و نقد بیشتر دارد. ماحصل این گپ و گفت در ادامه آمده است.
س/ در ابتدا یک بیوگرافی از خودتان بفرمایید. من شنیده ام حدود یک سال است که در گیلان تشریف دارید و خیلی هم تلاش کردید که برنامه گیلان ویکند اجرا شود.
ج/ من نیما حسن زاده دانش آموخته علوم سیاسی و DBA کسب و کار هستم. تقریباً بیست سالی است که در بخش خصوصی مشغول به فعالیت هستیم و کسب و کار‌هایی را در تهران و شهرهای دیگر ایجاد کردیم. یک سال است که بر اساس پیشنهادی که داشتم به رشت آمدم و فعالیت کاری خیلی خوب و جای کار خیلی زیادی در گیلان وجود دارد. بر اساس آر اند دی که انجام دادیم به این نتیجه رسیدیم که برای راه اندازی کسب و کارها و خدمات و مواردی که بر اساس فناوری اطلاعات و تجارت الکترونیک است نیاز به یک شرکتی داریم که مشاوره‌های دقیق و خوبی به آنها بدهیم.
خیلی از دوستان گیلانی را می‌شناسم که با همین تیم هم به عنوان مهمان آمدند ولی به خاطر حمایت مالی و مسایل دیگر از اینجا رفتند. من می‌خواهم از این قضیه به عنوان مهاجرت معکوس نام ببرم و این اتفاق را ایجاد کنم و ما بستر‌هایش را داریم و امیدوار هستم بخش خصوصی بتواند این کار را انجام بدهد.
بحث تجاری سازی در حوزه‌های مختلف سوشال، تولید محتوا، طراحی سایت، سئو، بازاریابی تجارت الکترونیک و موارد دیگر که در تهران و شهرهای دیگر داشتیم به این نتیجه رسیدیم و تجاری سازی کردیم. من خودم به عنوان یک گیلانی افتخار می‌کنم که اینجا کاری از دستم بر بیاید و در خدمتتان هستم.
س/ چطور شد که این مراسم در گیلان برپا شد؟ جدا از سکونتی که در گیلان داشتید چه انگیزه‌های دیگری باعث شد که گیلان ویکند این جا برگزار شود و چه چالش‌هایی داشتید که این همه اسامی بزرگ و فعال در استارتاپهای موفق را به گیلان بیاورید و چه امتیازاتی برای استان داشت؟
ج/ بابت کاری که کردم نمی‌توانم امتیاز بدهم، من عضو کوچکی از این جمع هستم که دارند کار می‌کنند. دوستان و فعالین سیستم و تیم اجرایی که دارند با من کار می‌کنند و جوان‌هایی که هستند من کوچکترین عضو هستم و این یک موجی بود که من هم بر آن سوار هستم. بعد از کرونا ما چنین رویداد استارتاپی در ایران نداشتیم و خدا را شکر این یک رویداد کشوری شد چون طرح‌ها و ایده‌ها از کشور آمد و از شهرهای دیگر آمدند. حالا چرا گیلان؟ یکی بحث زادگاه مادری و دوم اینکه واقعاً زیرساخت‌ها ضعیف ولی پتانسیل بالایی دارد. من همیشه این دغدغه را داشتم که چرا این شهر محروم است و از این پتانسیل استفاده نمی‌شود. ما دوستان زیادی داشتیم که با پارک کار می‌کنند و رشد کردند و توانستند بمانند. ولی خیلی از دوستان گیلانی را می‌شناسم که با همین تیم هم به عنوان مهمان آمدند ولی به خاطر حمایت مالی و مسایل دیگر از اینجا رفتند. من می‌خواهم از این قضیه به عنوان مهاجرت معکوس نام ببرم و این اتفاق را ایجاد کنم و ما بستر‌هایش را داریم و امیدوار هستم بخش خصوصی بتواند این کار را انجام بدهد.
واقعیت این است که سهم زیادی در اقتصاد دیجیتال نداریم، بر اساس بحث حاکمیتی که در این قضیه دخالت می‌کند و من اعتقادم این است که حاکمیت نباید در بخش خصوصی دخالت کند چون ما همین دخالت را در بحث صنعت و موارد دیگر هم دیده ایم که به جای این که دولت کوچکتر شود تبدیل به دولت بزرگتر شد و شرکت‌های خصولتی که صنعت به این درد دچار شده است.
این فتح بابی بود که ما راه انداختیم و یکسری ترس و قبه مردم و دانشجویان و خیلی‌ها فکر می‌کردند این آدم‌ها غول هستند بریزد، اینها واقعاً کسانی هستند که نگاهشان نگاه شبکه سازی است و اینکه بتوانند تجربیاتشان را به عنوان مسئولیت اجتماعی در اختیار دیگران قرار بدهند به هر دلیل تا الان انجام نشده بود. ما درخواست کردیم از آرش سروری و دوستان دیگر که لطف کردند مهمان ما بودند و این رویداد انشاالله تا روز سوم به بهترین نحو انجام شود.
س/ قرار است ویکند گیلان چه گشایشی ایجاد کند؟
ج/ واقعیت این است که خیلی از دوستانی که در بحث تجارت الکترونیک کار می‌کنند دارند راه را اشتباه می‌روند. مسائلی که به عنوان توهمات ذهنی ما هست و مسائلی که واقعیت دارد را روشن می‌کند. خیلی از دوستان گیلانی و شهرستانی متاسفانه دسترسی به منابع تهران را ندارند و این یک شبکه سازی و آموزش مضاعفی را برای استان ایجاد می‌کند و همه دوستانی که اینجا هستند به نظر من واقعاً یک لایسنس درجه یکی در این سه روز برایشان ایجاد شود. ممکن است بعد از این سه روز بر اساس ماهیت استارتاپی، روز شنبه اتفاقی نیفتد و همه به زندگیشان برگردند ولی هر کدام از اینها ممکن است چند سال دیگر یک اتفاق بزرگی را رقم بزنند.
س/ فکر می‌کنید الان سهم اقتصاد دیجیتال چه درصدی از اقتصاد کشور را پوشش می‌دهد و آینده این اقتصاد را چطور پیش بینی می‌کنید؟
ج/ واقعیت این است که سهم زیادی در اقتصاد دیجیتال نداریم، بر اساس بحث حاکمیتی که در این قضیه دخالت می‌کند و من اعتقادم این است که حاکمیت نباید در بخش خصوصی دخالت کند چون ما همین دخالت را در بحث صنعت و موارد دیگر هم دیده ایم که به جای این که دولت کوچکتر شود تبدیل به دولت بزرگتر شد و شرکت‌های خصولتی که صنعت به این درد دچار شده است. الان به سمت تجارت الکترونیک آمدند و متاسفانه با موانعی که ایجاد می‌کنند ما به نقطۀ فرار مغزها رسیده‌ایم. واقعیت را بخواهیم بگوییم واقعا شرایط بسیار بدی است.
س/ همین تلاش‌هایی که تیم شما و خودتان زحمت کشیده اید چقدر نقطه‌های روشنی در آینده ایجاد می‌کند؟
ج/ این کاری که ما کردیم مسئولیت اجتماعی است و سعی کردیم نگاه مالی به آن نداشته باشیم. یعنی من دغدغه مسئولیت اجتماعی را ایجاد می‌کنم و آن چیزی که تجربه کردم را در اختیار دیگران قرار می‌دهم و این شبکه همچنان ادامه دارد. امیدوار هستم که خیلی کمک کند، بخش اقتصادی و جوان‌های ما بسیار مستعد هستند ولی شرایط زیرساخت بسیار پایین است و یک جنگ نابرابر است و متاسفانه داریم با فرار بهترین‌ها به قیمت‌های بد فقط به خاطر اینکه حداقل کاری که دلشان می‌خواهد انجام شود را می‌بینیم.
در روزی که داریم در مورد هوش مصنوعی صحبت می‌کنیم، در مورد اولین رباتی که احساس دارد صحبت می‌کنیم، در مورد نوع بازار‌هایی که در دنیا متغیر شده و به سمتی رفته که AR و یا موارد دیگر و متاورس صحبت می‌کنیم این طرف درگیر این هستیم که چرا پهنای اینترنت ما کم می‌شود و این عقبگرد خودش یک سم است.
واقعیت این است که نباید خودمان را گول بزنیم، معاونت علم و فناوری ریاست جمهوری و بانک علم و فناوری و دوستان دیگر در حوزه دولتی دارند زحمت خودشان را می‌کشند، ولی ساختار این اتفاق خواسته یا ناخواسته فیدبک درستی ندارد.
س/ ما شاهد هستیم بعد از ۱۰ سال پا گرفتن این نوع فعالیت ها، حوزه علمی فناوری در حد معاونت نهاد ریاست جمهوری باقی مانده است با این تفاسیر چقدر دولت می‌تواند حمایت کند؟
ج/ عمر این اتفاق در دنیا ۲۵ تا ۳۰ سال و در ایران حدود ۱۰ سال است و ما واقعا در این اتفاق خیلی نوزاد هستیم و با این نوزاد بودن جوان‌ها و کسانی که صاحب ایده هستند نشان دادند که خیلی مستعد هستند و یک قدم را ده قدم برداشتند. ولی فعلا درگیر ساز و کارهای داخلی است و ما مشکلات و قوانین حاکمیتی مثل بحث فیلترو هوش مصنوعی داریم که مثل یک استپ است. چرا اتفاق نیفتاده است؟ باید از دولتی‌ها بپرسید که چرا اتفاق نیفتاده و اینکه چرا عقب گرد می‌کنیم هم باز هم باید از دوستان بپرسید. ولی ما در روزی که داریم در مورد هوش مصنوعی صحبت می‌کنیم، در مورد اولین رباتی که احساس دارد صحبت می‌کنیم، در مورد نوع بازار‌هایی که در دنیا متغیر شده و به سمتی رفته که AR و یا موارد دیگر و متاورس صحبت می‌کنیم این طرف درگیر این هستیم که چرا پهنای اینترنت ما کم می‌شود و این عقبگرد خودش یک سم است و از دولتی‌ها انتظار داریم که حداقل اگر پیشرفت نمی‌کنیم عقبگرد نکنیم. جوان‌ها نشان دادند که خودشان آنقدر مستعد هستند که در فضای استارتاپی راه حل‌ها را پیدا کنند.
س/ یک اشاره داشتید به اینکه دولت دخالت می‌کند و خصولتی‌ها ورود می‌کنند. شما فکر کنید که اگر دولت از این چرخه حذف شود و یا در حد سیاستگذاری و حمایت بماند، فکر می‌کنید که بخش خصوصی چقدر می‌تواند پیشران باشد و چقدر می‌تواند خودش مسایل را جلو ببرد؟
ج/ سیاستگذاری و بحث نظارتی در همۀ دولت‌ها وجود دارد و ما با این قضیه مخالفتی نداریم. شما می‌توانید سیاست گذاری کنید بر اساس قوانینی که در منطقه جغرافیایی هست کلیات ماهیت را در نظر بگیرید و در آن ساختار شرکت کنید و یک نظارتی هم داشته باشید که کسی از این خط بیرون نزند. ولی من نمی‌فهمم که چرا شرکت‌های دولتی شرکت فناورانه دارند و دانشگاه‌ها جدا شده است و مراکز فناورانه دارند، شهرداری‌ها مراکز جدا و نوآوری دارند و در قبالش استانداری‌ها جدا دارند، من این موازی کاری را متوجه نمی‌شوم با این هزینه‌هایی که دارد انجام می‌شود، حتی هزار تومان. خیلی جالب است که در هر استان و شهر هم دوباره موازی کاری داریم و اگر خروجی را ببینید صفر است و این واقعیت است. من دنبال بحث انتقادی نیستم و صحبت من به عنوان دغدغه و مسئولیت اجتماعی است. اگر بخواهیم از این قضیه شوآف کنیم و پول در بیاریم و خودمان را بزرگ کنیم از آن طرف آب می‌رفتیم، ولی ما هستیم و می‌بینیم جوان‌ها خیلی مستعد هستند. الان در جام جهانی قطر خیلی از بحث‌های زیرساخت تجارت الکترونیکشان را جوان‌های ما دارند رقم می‌زنند و این حیف است که ما نتوانیم از آنها استفاده کنیم. امیدوارم اتفاق‌هایی بیفتد و نگاه حاکمیتی در این بستر مثل صنعت و تولید نشود چون در نهایت به خود دولت ضربه می‌خورد و امیدوار هستم که این اتفاق نیفتد.
س/ شما خودتان این رویداد چطور ارزیابی می‌کنید که چطور پیش رفته و چه چیزهایی شاخص بودند و میزان استقبال و تاثیرگذاری آن چقدر است؟
ج/ من عرض کردم اینکه ۱۰۵ نفر از کل کشور در اولین رویداد استارتاپی فیزیکی بعد از کرونا شرکت کردند با این حجم و دوستانی که پربار هستند و ما به آنها خدمت می‌کنیم خروجی‌اش هم شبکه سازی که بین استان‌ها افتاده است. نگاه ما هم این بود که این شبکه سازی به استان کمک کند و محدودیت اطلاع رسانی هم چون بخش خصوصی هستیم منابع مالی محدودی داشتیم و نتوانستیم حمایتی بگیریم که پوشش را بیشتر کنیم. حتی از ۵۰ تا ۶۰ نفر دیگر درخواست داشتیم که از شهرهای دیگر بودند که مکان اقامتیشان را نتوانستیم تامین کنیم و شرمنده آنها شدیم که اگر آنها بودند مطمئنم خیلی بهتر بود. خیلی از اساتید روزهای آخر به ما اعلام کردند که می‌خواهند بیایند و ما باز هم به خاطر مسائل اقامتی نتوانستیم و شرمنده‌شان شدیم و خیلی از دوستان خودشان به سختی مکان اقامت تهیه کردند. امیدوار هستم که این فتح بابی باشد که بعدها دوستان دیگر این کار را انجام بدهند و این کار ادامه پیدا کند. مطمئناً باعث سطح ارتقای دانش استان می‌شود.
س/ توضیح کوتاهی در مورد روال اجرای این ویکند می دهید؟
ج/ روند استارتاپ ۵۴ تا ۵۶ ساعت هست که در سه روز انجام می‌شود، افتتاحیه، ارائه و انتخاب دیده‌ها است. به صورت آسانسوری انتخاب می‌کنند و بعد از آن رای گیری می‌شود. داورها ۵ تا ۶ تیم هست و مردم و خود شرکت کننده‌ها هم ۵ تا ۶ تیم هستند. روز دوم ۴ کارگاه بیزینس پلن و بیزینس مدل و مدل درآمدی و موارد دیگر است که خودشان می‌شناسند که واقعاً ایده شان کارایی دارد. روز بعد MVP و عرضۀ محصول هست و بحث تحقیقات تا ظهر که ارائه آزمایشی خودشان را انجام می‌دهند و از این به بعد هم که داورها تشریف می‌آورند و رای گیری و نفرات برتر معرفی می‌شوند.
س/ در واقع به شکل یک دوره آموزشی است.
ج/ یک دوره آموزشی بسیار فشرده و بسیار پربار که در دنیا مرسوم است و خیلی از شرکت‌های بزرگ از دل همین اتفاقات ایده‌ها را خارج می‌کنند و خیلی از ایده‌های خوب در دنیا از همین در می‌آید. اگر هم در نیاید اشکالی ندارد چون خود ما هم از روز اول چندین سال پیش در کشورهای دیگر شرکت کردیم بعد از آن شگفت زده شدیم و نگاهمان عوض شد. نمی‌‌گویم که ما هم از روز اول می‌دانستیم، ما هم آموزش دیدیم و می‌دانیم که نگاه اینها بعد این سه روز تغییر خواهد کرد و انقدر محسوس است.
س/ حلقه‌ای شما تشکیل داده اید که در گیلان این رویداد برگزار شود، چقدر در ذهنتان هست که همین تیم تلاش کند که این رویداد با محوریت گیلان در استان‌های دیگر هم چنین ویکندی را برپا کند و آیا می‌خواهید این فعالیت ثابت باشد؟
ج/ در استان‌های دیگر یا در گیلان؟
س/ محوریتش در گیلان باشد، هم در گیلان و هم در استان‌های دیگر با همین تیم برگزار شود.
ج/ دوست دارم ادامه بدهم ولی بعید می‌دانم. اگر گیلان با این زیرساخت و پتانسیل بخواهند همینطورحمایت کنند بعید می‌دانم.
س/ خودتان به پارک علم و فناوری و یا جاهای دیگر مراجعه داشته‌اید که بخواهید از قبل تمهیداتی ایجاد کنند؟
ج/ بله همه چیز مکتوب است.
س/ توضیح دیگری دارید؟
ج/ من امیدوار هستم که این فتح بابی بشود هم برای بخش خصوصی که ترسش بریزد و این اتفاقات علمی یک روزه یا سه روزه و نشست‌های دورهمی را شروع کند که به کار علمی و آموزشی کمک کنند. در ساختار اقتصادی مملکت اگر آموزش را سرلوحۀ همۀ کارهایمان قرار دهیم واقعاً پیشرفت می‌کنیم و اینجا هم از این حوزه خارج نیست. آموزش صحیح و درست نه حفظ کردن، بر مبنای دانش علمی دنیا و هر آن چیزی که هر جای دنیا به عنوان دانش و استاندارد انجام شده، فارغ از فرهنگ‌ها، بومی و غیربومی بودن و سیاسی بودنشان، رنگ پوستشان و صحبتشان به نظر من هر چیز علمی باعث می‌شود که کمک کند و بتوانیم از آن استفادۀ بهینه کنیم. در خیلی از موارد ما حرفی برای گفتن داریم و این سازی کمک می‌کند.
س/ کارخانه نوآوری گیلان زمینه فعالیت‌هایش همین است؟
ج/ بله ساختار کارخانه نوآوری برگزاری رویداد است.
س/ شما خودتان هم قبلاً با کارخانه نوآوری همکاری داشتید؟
ج/ ما اولین رویداد و همکاری به این شکل در گیلان داشتیم، قبلا تجربه برگزاری دو رویداد دیگر را داشتند.
س/ الان زمینه فعالیت خودتان چیست؟
ج/ من مدرس راه اندازی کسب و کار و مشاور کسب و کار و مدیر ارشد توسعه محصول هستم. به کسب و کارها و تجارت‌ها کمک می‌کنیم که در این بازار خراب حداقل به نقطۀ استیبل قرار بگیرند و یا بتوانند رشد داشته باشند. معجزۀ خاصی در این اقتصاد منفی نداریم ولی حداقل بتوانند ثابت بمانند.
س/ یک اشاره به بحث آموزش داشتید، فکر می‌کنید جاهایی مثل پارک علم و فناوری چقدر نیازمند این هستند که با افرادی مثل شما بیشتر تعامل کنند؟
ج/ من که عضو کوچکی در این کار هستم، دوستان می‌توانند با کتاب دانشنامه و مرجعی که در کشور هست مکاتبه کنند و بر اساس مدل‌های حمایتی دولتی که دارند این دوستان را می‌توانند هر هفته و هر روز به اینجا بکشانند و فکر می‌کنم این کار باید انجام شود. ذات و ماهیت کار معاونت علمی و فناوری و کسانی که در این سیستم کار می‌کنند همین است. این که چقدر این کار را انجام می‌دهند یا نمی‌دهند من در جریان نیستم.
س/ با توجه به اشرافیتی که شما به استان‌های دیگر دارید فکر می‌کنید که الان گیلان چه جایگاهی دارد؟
ج/ از نظر آماری در بحث فناوری اطلاعت و تجارت الکترونیک هفتم هستیم و حتی ترنورهای مالی که دارند می‌دهند ولی در واقعیت خیلی فاصله داریم چون در زیرساخت‌های مخابراتی و اینترنتی و بحث شبکه ضعیف هستیم. در سال ۱۴۰۱ جاهایی در استان داریم که نقطۀ کور آنتن تلفن است چه برسد به اینترنت، کسب و کار چه کاری می‌تواند انجام بدهد؟ این مشکلات را داریم و این مسیری است که یکی از نقاط اصلی گردشگری کشور است، شهر خلاق خوراک و غذا است و خیلی توانمند می‌توانیم انجام بدهیم. زیرساخت‌های ما درست نیست و نباید انتظار زیادی داشته باشیم.
س/ به پتانسیل گیلان از نظر زیرساخت‌های گردشگری و فرهنگ بومی اشاره می‌کنید؟
ج/ مشخص است پتانسیلش می‌تواند عنوان مادر تخصصی این اتفاق در کشور دیده شود. ما یک مازندران و گیلان و داریم، گلستان و اردبیل را هم اضافه کنیم اینها یکی از غنی‌ها در بخش گردشگری هستند. شهری است که همیشه سرسبز است و جزو شهرهای مطرح است، در بحث شهر خلاق خوراک مطرح است هزار غذای اصلی، پیش غذا و دسرها و اگر اینها بولد باشد به نظر من خیلی جای کار دارد.
س/ در فرهنگ بومی هم تاثیر دارد؟
ج / صد درصد، موسیقی سنتی بحث لباس‌ها و اینها به گردشگری کمک می‌کند، ولی اینکه چقدر داریم در این حوزه کار می‌کنیم نمی‌دانم.
س/ این که شما دارید فعالیت می‌کنید و هیچ حمایتی هم ندارید می‌توانید تاثیر بگذارید؟
ج/ بله الان گردشگری غذا هست و این آموزش خیلی به آنها کمک می‌کنند که در کارشان پیشرفت کنند.
س/ فکر می‌کنید که امسال باز هم بتوانید چنین همایشی برگزار کنید؟
ج/ باید ببینیم خدا چه می‌خواهد، برنامه داریم که در گیلان یا در جاهای دیگر انجام بدهیم. تمایل ما این است که در گیلان اتفاق بیفند و باید ببینیم چه اتفاقی انجام می‌شود.
