کشاورزان شمال؛ به باغات چای برنمی‌گردیم

تا اوایل دهه 80 سطح زیرکشت چای در گیلان و مازندران حدود 30 هزار هکتار اعلام می‌شد. این عدد به اعتراف مسئولان اجرایی و رییس سندیکای چای شمال، در حال حاضر به کمتر از 18 هزار هکتار رسیده است. از طرفی نمایندگانی مانند مهرداد لاهوتی اعلام می‌کنند مجلس در سال گذشته مانع واردات بیش از ۴۰ هزار تن چای به کشور شد. اما آیا این اعداد واردات که کمر تولید داخلی را شکسته و همچنان هم می‌شکند واقعی هستند یا عددسازی؟!

 

حدودا 2 دهه است که کاهش سطح زیرکشت، تغییرکاربری، رها شدن باغات، نرخ پایین خرید تضمینی، عدم پرداخت به موقع مطالبات، عدم برندسازی، چای سنواتی، تغییر ذائقه به سمت مصرف چای خارجی یا سایر نوشیدنی‌ها مانند قهوه و واردات بدون ضابطه به عنوان مشکلات صنعت چای ایرانی مطرح شده و می‌شوند.

 

دولت با استفاده از بازوی اجرایی خود یعنی وزارت جهاد کشاورزی و سازمان چای در این دو دهه اخیر، ادعا می‌کند تلاش خود را برای افزایش سطح زیرکشت و نجات صنعت چای ایرانی با مشارکت بخش خصوصی انجام داده است. با تمام این وجود نتایج اصلا رضایت‌بخش نیست.

 

واردات 41 هزار تن چای با میانگین قیمت ۶ دلار به ایران!

«محمد صادق حسنی»، مدیر اجرایی سندیکای کارخانجات چای شمال ایران در مورد یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی این صنعت یعنی واردات چای خارجی می‌گوید: در ۱۰ ماه نخست سال گذشته، ایران ۱۰ هزار تن چای با ارزش متوسط ۱.۳۱ دلار در هر کیلو صادر کرده است. همچنین به گواه آمارهای موجود در همین مدت زمانی، چیزی حدود ۴۱ هزار تن چای با میانگین قیمت ۶ دلار وارد کشور شده است.

 

این ارزیابی مدیر اجرایی سندیکای چای بسیار به ماجرای واردات سیب‌زمینی که اخیرا به راه افتاد شباهت دارد. موضوعی که اتاق اصناف ایران آن را فاش کرد و گفت: کار به جایی رسیده که ما سیب‌زمینی ایران را به قیمت ۱۵ هزار تومان صادر می‌کنیم و پس از کمبود با قیمتی به طور مثال ۳۵ هزار تومان وارد کشور می‌کنیم!

 

محمد صادق حسنی در بخش دیگری از سخنان خود خرید دستوری و انحصارطلبی خرید برگ سبز توسط سازمان چای را از دیگر مسائل موجود در کشور ذکر کرد و اضافه می‌کند: شورای قیمت‌گذاری محصولات اساسی کشاورزی نرخ خرید تضمینی برگ سبز چای را برای سال ۱۴۰۴، معادل ۲۴ هزار و ۵۰۰ تومان برای هر کیلوگرم چای درجه یک و ۱۸ هزار تومان برای هر کیلوگرم چای درجه دو تعیین کرده است. این نرخ اگرچه در مقایسه با سال گذشته ۲۰ تا ۳۶ درصد افزایش پیدا کرده اما همچنان کمتر از نرخ واقعی تورم است.

 

 

به باغات چای برنمی‌گردیم

کشاورزان چایکار برخلاف برخی از صاحبنظران صنعت چای که راه نجات این صنعت از کاهش سطح زیرکشت و افت محسوس تولید را اعطای تسهیلات بهزراعی می‌دانند معتقدند؛ حتی اگر بر فرض مثال این تسهیلات کلان با سود کم به چایکاران پرداخت شود، آنان هرگز به باغات رها شده خود برنمی‌گردند زیرا فعالیت تولیدی در ایران سود و صرفه اقتصادی ندارد. همین حالا هم بسیاری از باغات قدیمی چای در گیلان سال‌هاست که یا رها شده و یا صنوبرکاری شده‌اند.

 

«مهرداد لاهوتی» نماینده لنگرود در مجلس، اخیرا اعلام کرده است؛ مجلس در سال گذشته، از  واردات بیش از ۴۰ هزار تن چای وارد به کشور جلوگیری کرده است و این تصمیم در سال جاری هم همچنان پابرجاست. به گفته وی مقرر شده چایکاران و تجار چای به‌ازای خرید چای داخلی، حواله واردات ۴۰ هزار تن چای دریافت کنند.

 

واردات چای افزایش پیدا کرد

آمارهای گمرک جمهوری اسلامی، نشان می‌دهد در نه‌ماهه نخست سال 1403 حدود ۳۸.195 تن چای به ارزش حدود 187.9 میلیون دلار از ۸ کشور شامل هندوستان، سریلانکا، امارات‌متحده‌عربی، کنیا، ویتنام، چین، افغانستان، پاکستان و مناطق آزاد (۷۰۵ تن) وارد کشور شده است.

 

این گزارش نشان می‌دهد واردات چای در سال 1403 در مقایسه با مدت مشابه سال ۱۴۰۲ حدود 25.3 درصد افزایش و نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۱ حدود 50.6 درصد کاهش پیدا کرده است.

بیشترین میزان واردات چای از کشور هند به‌میزان حدود 19.398 تن معادل حدود 50.8 درصد از کل واردات بوده است.

 

با توجه به کاهش شدید سطح زیرکشت چای در گیلان و مازندران، تصور می‌شود عدد واردات چای به خودی خود افزایش پیدا کند. هر چند که مهرداد لاهوتی گفته که مجلس جلوی واردات 40 هزار تن چای خارجی را گرفته اما به راستی وقتی اوضاع چه در بخش قانونگذاری و چه در بخش اجرایی، به سرخوردگی صنعت چای ایرانی منجر می‌شود و بسترهای تولید از بین می‌روند آیا می‌توان جلوی واردات را گرفت؟ آیا این دست اقدامات، نمایشی و عددسازی هستند؟

 

صادرات چای ایرانی دچار افت شد

طبق آمار گمرک، همچنین در 9 ماهه سال 1403 حدود ۹، ۸۸۱ تن چای به ارزش حدود 12.9 میلیون دلار به ۲۷ کشور شامل فدراسیون روسیه، ترکیه، هند، ازبکستان، ترکمنستان، تاجیکستان، قزاقستان، عراق، افغانستان، بلژیک، بحرین، پاکستان، جمهوری آذربایجان، گرجستان، عمان، کانادا، تایوان، امارات‌متحده‌عربی، استرالیا، انگلستان (بریتانیا)، آلمان، اوکراین، هلند، قرقیزستان، سوئد، ارمنستان و کویت که حدود ۶ هزار و ۷۰۶ تن از آن معادل حدود ۶۸ درصد طی ۴۳ مرحله از طریق گمرک منطقه آزاد تجاری انزلی صادر شده است.

 

آمار فوق نشان می‌دهد میزان صادرات چای ایرانی در سال 1403 نسبت به مدت مشابه نه‌ ماهه نخست سال ۱۴۰۲ حدود ۱۷درصد و نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۱ حدود ۶۳ درصد کاهش پیدا کرده است.

ظاهرا در این میان هم بیشترین میزان صادرات چای به کشور فدراسیون روسیه به ‌میزان ۲ هزار و ۱۰۲ تن معادل 21.3 درصد از کل صادرات بوده است.