محمد حسن یاری/وحیده اسماعیلی
۷۶۰۰ میلیارد ریال زیان انباشته، ۲۲۰۰ میلیارد ریال بدهی و ۲۷۰ میلیارد ریال زیان ماهانه به تنهایی بحران عمیق کارخانه عظیم صنعتی و قدیمی چوب و کاغذ ایران، چوکا، واقع در شهرستان رضوانشهر گیلان را به نمایش می‌گذارد.
مطالبات بازنشستگان و تجمعات کارگران این مجموعه طی دو ماه گذشته، سفر یک روزه وزیر کار به گیلان و بازدید از کارخانه چوکا نیز از دیگر علائم وجود زخمی عمیق و مزمن این مجموعه صنعتی ارزشمند استان گیلان دارد.
درسفر ۲۷ آذر وزیر کار گیلان و بازدید از چوکا که با همراهی استاندار گیلان، نماینده حوزه انتخابیه شهرستانهای تالش، رضوانشهر و ماسال و فرماندار رضوانشهر انجام شد، میدری در نشستی در محل کارخانه با اشاره به بلاتکلیفی چندین ساله صنایع چوب و کاغذ چوکا افزود،« چوکای تالش در طول سالهای اخیر با کاهش چشمگیر تولید و اشتغال مواجه شده است و در شرایط نامطلوبی قرار دارد.»
بر طبق آخرین گزارش صورت‌های مالی منتهی به ۲۹ اسفند ۱۴۰۲ که از سوی سهامدار عمده این شرکت در پایگاه اینترنتی ناشران بورسی، «کدال» منتشر شد، این شرکت ۷۶۰۰ میلیارد ریال زیان انباشته ایجاد کرده است. از طرفی، به گفته یاسر اسلام دوست، نماینده مجلس حوزه انتخابیه شهرستانهای تالش، رضوانشهر و ماسال، «چوکا دارای ۲۲۰۰ میلیارد ریال بدهی» است.
هادی حق شناس، استاندار گیلان نیز که در بازدید ۲۷ آذر از چوکا وزیر کار را همراهی کرد اظهار داشت، «چوکا هر ماه ۲۷ میلیارد تومان زیان می‌سازد.»
طبق آخرین گزارش منتشر شده حسابرس مستقل و بازرس قانونی، زیان این شرکت تا پایان سال ۱۴۰۱ معادل ۵۲۱ میلیارد تومان بود که تا انتهای سال ۱۴۰۲ به ۷۶۰۰ میلیارد ریال رسید؛ افزایشی معادل ۴۶ درصد زیان انباشته تنها در طول یک سال!!
در زمستان ۱۳۹۹ ایرج زمانی فرد، که از طرف سهامدار عمده به عنوان مدیرعامل چوکا انتخاب شده بود در طول حدود یک سال فعالیت خود اظهاراتی در خصوص افزایش تولید و سودآوری و طرح های توسعه ای کارخانه چوکا در گفتگو با رسانه ها ابراز نموده بود که تنها بعد از برکناری وی توسط خود سهامدار عمده مشخص شد که آن ادعاها با واقعیت بحرانی آن کارخانه همخوانی نداشت
این در حالی است که آخرین سرمایه ثبت شده چوکا معادل ۶۱۰۰ میلیارد ریال است و هم اکنون مشمول ماده ۱۴۱ اصلاحیه قانون تجارت قرار دارد؛ مطابق این قانون، چنانچه زیان انباشته شرکتی بیش از نیمی از سرمایه ثبت شده برسد، هیات مدیره شرکت باید در اسرع وقت با تشکیل مجمع فوق‌العاده نسبت به «انحلال» و یا «ادامه فعالیت» شرکت تصمیم گیری نماید.
با اینکه چوکا چند سالی است مشمول این ماده قانونی قرار گرفته است، اما چنین تصمیمی اتخاذ نشده و حتی در گزارشات حسابرس مستقل و بازرس قانونی نیز مبنی بر عدم انجام این وظیفه قانونی انتقاد شده است.
با اینکه کارخانه چوکا با وجود زمین های وسیع و افزایش قیمت ملک طی سال های گذشته بیش از رقم سرمایه ثبت شده کنونی ارزشمند است و با یک تجدید ارزیابی دارایی‌ها چندین برابر سرمایه و زیان انباشته کنونی آن می ارزد، اما همچنان در بلاتکلیفی ناشی از اراده و اقدام سهامداران عمده گرفتار شده است.
اهمیت وضعیت بحرانی کنونی چوکا بدانجا رسید که احمد میدری وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی در تاریخ ۲۷ آذر سال جاری در سفر یک روزه به گیلان در این کارخانه حضور یافت و ضمن انتقاد به کاهش تولید و نامطلوبی شرایط این کارخانه، اظهار داشت، «مدیران سیاسی، چوکا را نابود کردند.»
چوکا دارای ظرفیت تولید ۱۵۰ هزار تن تولید در سال است که حتی در اوایل دهه هفتاد حدود ۸۰ درصد این ظرفیت را پوشش می داد! این در حالی است که با بررسی گزارشات رسمی، رسانه های محلی، سخنان برخی مدیران و مسولان تولید کنونی چوکا در برخی ماه های سال کمتر از ۴ درصد ظرفیت سالانه نیز رسیده است.
با اینکه شروع بحران این کارخانه از زمان جدایی از شرکت جنگل شفارود، و واگذاری به‌عنوان رد دیون و بدهی از طرف دولت نهم به سازمان تامین اجتماعی و سپس قانون تنفس جنگلها به سبب عدم توانایی و تامین مناسب مواد اولیه آغاز شد، اما از اوایل دهه ۹۰ کاهش تولید و سودآوری و افزایش بدهی و زیان انباشته حکایت از قرارگرفتن چوکا در سراشیبی تند بحران داشت.
عمده مسولان کنونی و حتی کارگران چوکا، «سومدیریت» و «دخالتهای سیاسی» را از دلایل اصلی وضعیت بحران کنونی چوکا عنوان می‌کنند.
آیا «سومدیریت» و «دخالتهای سیاسی» دلایل اصلی بحران چوکا است؟
هادی حق‌شناس، استاندار گیلان نیز در همان روز نشست و در همراهی با وزیر اظهار داشت، «این کارخانه در گذشته با سوء مدیریت بسیار مواجه بود و در طول زمان طولانی به این حال و روز دچار شده است.» علاوه بر اظهارات مقامات، شواهدی از این استدلال در گزارشات مالی حسابرس مستقل و بازرس قانونی این شرکت نیز مستند است.
این کارخانه، تنها طی چهار سال به عبارتی از اسفند سال ۱۳۹۹ تا کنون چهار مدیرعامل و سرپرست را به خود دیده است!
در گزارش منتهی به پایان بهمن ۱۴۰۰ حسابرس مستقل و بازرس قانونی شرکت اعلام شده است که، «به موجب نامه مورخ ۱۲ بهمن ۱۴۰۰ سهامدار عمده، مدیرعامل وقت شرکت از سمت خود برکنار و به جای ایشان از تاریخ مزبور سرپرست تعیین و امور شرکت از این تاریخ توسط سرپرست اداره می‌گردد. در این خصوص مفاد ماده ۱۲۴ اصلاحیه قانون تجارت رعایت نگردیده است.»
در زمستان ۱۳۹۹ ایرج زمانی فرد، که از سوی سهامدار عمده به عنوان مدیرعامل چوکا انتخاب شده بود در طول حدود یک سال فعالیت خود اظهاراتی در خصوص افزایش تولید و سودآوری و طرح های توسعه ای کارخانه چوکا در گفتگو با رسانه ها ابراز نموده بود که تنها بعد از برکناری وی توسط خود سهامدار عمده مشخص شد که آن ادعاها با واقعیت بحرانی آن کارخانه همخوانی نداشت. ضمن اینکه، تا زمان انتشار گزارشات مالی تا یک سال بعد، خبری مبنی بر عزل مدیرعامل نه اعلام و نه از طرف هیچ مسولی منتشر نشده بود و تنها از تغییر مدیریت در رسانه ها صحبت به میان می‌آمد.
با این وجود، زمانی فرد، در طول یک سال مدیر عاملی حدود ۱۵۰ میلیارد تومان از سهامداران عمده جذب اعتبار نمود، که درباره نحوه هزینه کرد آن اعتبارات همچنان ابهاماتی وجود دارد، تا جایی که نه اورهال(تعمیر اساسی) و نه تهیه و تجهیز ماشین آلات جدید در چوکا انجام شد!د ر نهایت، با زیان انباشته کمی بیش از ۳۰۰ میلیارد تومانی کارخانه را تحویل جانشین خود داد!
جانشین وی چه کسی بود؟ غیرمتخصص و انتخاب سیاسی
زمستان ۱۴۰۰ و همزمان، بدون اشاره به برکناری مدیرعامل وقت، سرپرست جدید چوکا معرفی شد؛ باقر کاظمی، دارای لیسانس علوم تربیتی که در کارنامه خود مسولیت شهرداری شهر ماسال را داشت، اما از دوستان و خصوصاً فعالان ستاد انتخاباتی حسن محمدیاری نماینده سابق مجلس حوزه انتخابیه تالش، رضوانشهر و ماسال بود.
همچنان مشخص نیست که با وجود وضعیت آشفته همان زمان کارخانه، مدیران وقت شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی، «شستا» به عنوان سهامدار اصلی با چه استدلال و سوابق مدیریتی وی را به سرپرستی چنین مجموعه عظیمی منصوب کردند! اما آن انتصاب و با درنظر داشتن نزدیکی سرپرست جدید به نماینده سابق مجلس حوزه انتخابیه همزمان شده بود با تحرکات برخی از نمایندگان وقت مجلس شورای اسلامی در راستای تشکیل و تصویب کمیته تحقیق و تفحص از عملکرد سازمان تأمین اجتماعی در حوزه انتصابات و نحوه مدیریت شرکت‌های وابسته، خصوصاً شستا!
همچنان مشخص نیست، که با وجود وضعیت آشفته همان زمان کارخانه، مدیران وقت شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی، «شستا» به عنوان سهامدار اصلی با چه استدلال و سوابق مدیریتی باقر کاظمی را به سرپرستی چنین مجموعه عظیمی منصوب کردند
تا جایی که سرپرستی باقر کاظمی با وجود انتقادات متعدد و مکرر کارگران و رسانه ها تا شهریور ۱۴۰۳ به مدت دو سال و نیم تداوم یافت، و با درنظر گرفتن الزام قانونی که ، «یک پست حداکثر تا چهار ماه توسط یک سرپرست اداره شود»، با این وجود تا لحظه تغییر وی، شستا، حاضر به پذیرش تبدیل سرپرستی کاظمی به مدیر عاملی نشد!
باقر کاظمی با تحرکات نماینده سابق مجلس این حوزه انتخابیه تلاش هایی برای دریافت اعتبارات و مبالغی برای گردش در سرمایه چوکا داشتند و طبق برخی گزارشات و اظهارات مسئولان ارقامی تا بیش از ۳۰۰۰ میلیارد ریال از سهامداران عمده برای چوکا نیز جذب کردند!
با این وجود، خبری از تعمیرات و تجهیز ماشین آلات فرسوده چوکا نشد و گویا حجم قابل توجه آن نه برای رونق تولید بلکه اهداف سیاسی و با پرداخت حقوق و دستمزد صرف شد! چنانچه، حسن محمدیاری نماینده وقت مجلس در گفتگو با رسانه ها، اظهار داشت «ما طی این چهار سال کارخانه چوکا را سرپا نگه داشتیم و نگذاشتیم یک اجتماع کارگری شکل بگیرد!»
ضمن اینکه اعتراضات برخی کارگران چوکا نسبت به جذب بیش از چند صد نفر نیروی مازاد نزدیک به اطرافیان سرپرست وقت چوکا و نماینده سابق چند ماه مانده به انتخابات مجلس شورای اسلامی در اسفند ۱۴۰۲ حواشی بسیار داشت، که به نوعی در سخنان اخیر وزیر کار با بیان، «در یک برهه‌ای ۴۰۰ نیروی کار به کارخانه چوکا تالش اضافه شد در حالی که اصلا نیاز به جذب چنین نیرویی نبوده و همین امر سبب شد تا این کارخانه زمین‌گیر شود»، بازتاب می‌یابد.
نهایتاً، باقر کاظمی چوکا را با بیش از ۷۶۰۰ میلیارد ریال زیان انباشته و بدهی حدود ۲۰۰۰ میلیارد ریالی تحویل جانشین خود داد.
جانشین بعدی؛ معاون هماهنگی امور زائرین سکاندار کارخانه صنعتی گیلان می‌شود
در ادامه این روند انتصابات برای مدیریت چوکای فرورفته در بحران تولید و مالی و اعتراضات کارگری، سهامدار عمده در هفتم شهریور سال جاری، یونس عالی پور، معاون اسبق هماهنگی امور زائرین استانداری قم را به عنوان سرپرست جدید چوکا معرفی کرد!
عالی پور، طی همین مدت اندک سرپرستی خود شاهد حداقل بیش از دو تجمع کارگران این مجموعه بوده است که آخرین آن در تاریخ ۲۹ دی سال جاری، تقریباً یک ماه بعد از بازدید وزیر کار از این کارخانه صورت گرفت! کارگران خواستار «برکناری سرپرست، افزایش تولید و دریافت معوقات» خود شدند.
آخرین گزارشات مالی منتشرشده چوکا متعلق به پایان اسفند ۱۴۰۲ است و تا لحظه تهیه این گزارش، ارقام جدید سود و زیان این مجموعه در دسترس عموم قرار نگرفته است که با توجه به شرایط تولید و اظهارات وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی، استاندار گیلان و نماینده مجلس این حوزه انتخابیه، رقم زیان انباشته چوکا باید بسیار بیش از ۷۶۰۰ میلیارد ریال و میزان تولید نیز به مراتب کمتر از گذشته رسیده باشد. وی نهایتاً ۱۲ اسفند سال جاری ازسرپرستی چوکا کنار رفت.
… و آخرین مدیرعامل چوکا؛ درب بر همان پاشنه چرخید!
احمد میدری، وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی ۲۷ آذر همان روز بازدید از کارخانه چوکا ضمن بیان اینکه، « دولت چهاردهم در همه حوزه‌های اقتصادی دارای وفاق و همدلی خواهد بود و با همین رویه کارخانه چوکا را از سوءمدیریت نجات داده و آن را احیا خواهیم کرد»، در اظهاراتی قابل تامل گفت، «استاندار گیلان ظرف یک ماه آینده یک مدیرعامل حرفه ای و باسابقه و بومی را برای شرکت چوکا تعیین کند و به دور از سیاسی کاری باشد».
معرفی مدیرعامل کارخانه چوکا از سوی استاندار اتفاقاً، خود، دلیل بر سیاسی بودن است و برخلاف اظهارات وزیر!
واقعیت آن است که کارخانه چوکا همواره به نوعی حیات خلوت برخی سیاسیون و مهره بازی در کارزارها و وعده‌های انتخاباتی برخی کاندیداهای مجلس شورای اسلامی این حوزه انتخابیه بوده است.
وعده های سرخرمن، تلنباری از حقوق های معوقه
سرانجام یکشنبه ۱۲ اسفند سال جاری با حکم اسدزاده سرپرست هلدینگ تاسیکو مصطفی سعیدی به عنوان سرپرست چوکا منصوب شد. مدیری دقیقا برخلاف توصیه وزیر کار؛ غیربومی، با عدم سابقه قابل توجه و از قضا کاملاً سیاسی!
مصطفی سعیدی عضو شورای مرکزی تشکیلات سیاسی نسل سومی ها و جوانان انقلابی مسلمان موسوم به (انسجام) بعد از پیروزی مرحوم رئیسی در انتخابات ریاست جمهوری بود؛ طیفی که نزدیک به عبدالملکی وزیر کار تعاون و رفاه اجتماعی عنوان می‌شود.
وی برای دوره‌ای به مدیرعاملی شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران منصوب شد، اما در کمتر از ۷ ماه استعفاء داد!
بعد از روی کار آمدن دولت مرحوم رئیسی، مصطفی سعیدی به عضویت غیرموظف هیأت مدیره چوکای گیلان درآمد؛ با اینکه طی سالهای گذشته در قامت عضو هیات مدیره شاهد وضعیت بحرانی چوکا بود، اما نقش سازنده ای در بهبود وضعیت این مجتمع صنعتی ایفا نکرد. نهایتاً، با روی کار آمدن دولت جدید، سکانداری چوکای در بحران فرورفته را به وی سپردند!
وعده‌های مقامات دولت جدید در کنار تحرکات نماینده کنونی حوزه انتخابیه تالش، رضوانشهر و ماسال با ادعای «احیای چوکا»، با اتخاذ تصمیم اخیر، بنظر هیچ نشانه و اراده‌ای دال بر بهبود وضعیت کارخانه چوکا ندارد؛ که مصداقی دیگر از انتقادات وسیع حامیان دولت در بکارگیری نیروهای جناح های دیگر است.
واقعیت آن است که کارخانه چوکا همواره به نوعی حیات خلوت برخی سیاسیون و مهره بازی در کارزارها و وعده‌های انتخاباتی برخی کاندیداهای مجلس شورای اسلامی این حوزه انتخابیه در تعامل با مقامات دولتی و مدیران وقت سازمان تامین اجتماعی بوده است.
در طول همین چند ماه از روی کارآمدن دولت جدید، این دومین سرپرست کارخانه چوکا است؛ بنگاه عظیمی که برای برون رفت از شرایط اسفناک مالی و حواشی سیاسی به مدیریتی غیرسیاسی و متخصص با چشم انداز میان مدت نیاز دارد.
اما آنچه که در این هیاهوهای سیاسی به ظاهر برای بهبود وضعیت اقتصادی چنین کارخانه عظیمی در گیلان همواره مورد غفلت قرار گرفته است، علاوه بر عدم توجه به رشد تولید، اشتغالزایی و استفاده از نیروهای بومی، بی اعتنایی به آستانه تحمل کارگران مجتمع صنعتی چوکا بوده است. کارگرانی که با وجود شرایط سخت اقتصادی کنونی، نسبت به سوءمدیریت و تعویق در پرداخت مطالبات در طول چند ماه گذشته تجمعات صنفی برگزار کرده‌اند.
اگر چه ایرج شاهی فرماندار رضوانشهر در گفتگو با مرور در این زمینه تنها به این جمله اکتفا کرد، « در حال پیگیری هستیم. فعلا یک ماه حقوق و معوقات بیمه پرداخت شده و حقوق دی و بهمن باقی مانده که در دست اقدام هست».
چوکای خسته و بحران زده که بعد از شنیدن سالها وعده های متعدد، تکراری و محقق نشده نمایندگان ادوار این حوزه انتخابیه و مقامات دولت های مختلف، اکنون می تواند یکی از مهمترین آزمون‌های مسولان دولت چهاردهم به ویژه مسولان عالی کنونی دولت در گیلان و همچنین نماینده کنونی مجلس حوزه انتخابیه تالش، رضوانشهر و ماسال را رقم بزند.
