بی توجهی دستگاه فرهنگی استان به زبان مادری

۲۱ فوریه «روز جهانی زبان مادری» است. به اعتقاد پژوهشگران، از بین رفتن زبان‌های مادری یا بومی به مثابه از بین رفتن و محو شدن فرهنگ یک جامعه و ملت است. از این رو سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی یونسکو روز ۲۱ فوریه را روز جهانی زبان مادری اعلام و همه ساله در این روز این سازمان جلساتی را جهت ترویج، شناخت و نگهداشت حدود هفت هزار زبان موجود در جهان به ویژه زبانهایی که در اقلیت هستند برگزار می‌کند.

علیرغم غفلت و بی‌توجهی متولیان و دستگاههای فرهنگی استان به حفظ و پاسداشت زبان گیلکی، برخی از فعالین اجتماعی و دوستدار فرهنگ استان تلاش‌های زیادی در راستای حفظ این زبان و فرهنگ سازی برای نسل جوان انجام داده‌اند.

در این میان زبان گیلکی بعنوان زبان بومی مردم گیلان با جمعیتی بیش از ۲ میلیون نفر، مدتهاست در معرض خطر نابودی قرار گرفته است. طی چند دهه اخیر در سایه غفلت متولیان فرهنگی، گرد فراموشی و بیگانگی بروی زبان مادری نشسته و نسلهای جدید گیلان بیگانه‌تر ازهمیشه با زبان مادری، رشد می‌یابند. بطوریکه استفاده اجباری فرزندان گیلک زبان استان در مراکز آموزشی و دانشگاهی فرایند مرگ تدریجی این زبان را شدت بخشیده است. بنا بر اعلام موسسه «مکس پلانک» زبان گیلکی اکنون دومین زبان ایرانی در معرض خطر نابودی است. این درحالیست که این زبان نه تنها یک گویش بلکه دومین زبانی بومی کشور بوده که خود به دو شاخه بیه پس (غرب استان از جمله رشت) و بیه پیش (شرق گیلان) تقسیم می‌شود. اما با این حال شمار افرادی که به گیلکی سخن می‌گویند هر سال با شدت بیشتری رو به کاستی گذاشته است.

درعین حال علیرغم غفلت و بی توجهی متولیان و دستگاههای فرهنگی استان به حفظ و پاسداشت زبان گیلکی، برخی از فعالین اجتماعی و دوستدار فرهنگ استان تلاش‌های زیادی در راستای حفظ این زبان و فرهنگ سازی برای نسل جوان انجام داده‌اند.

عدم برنامه ریزی و فرهنگ سازی دستگاههای اجرایی

«پرویز فکر آزاد» نویسنده و پژوهشگر فرهنگ و زبان گیلان در سالهای اخیر تلاشهای زیادی صرف احیاء زبان گیلکی و آموزش آن به کودکان در قالب‌های چون قصه‌ و ترانه‌ گیلکی کرده است.

حمایت دستگاه متولی فرهنگ استان تا حد صدور مجوزهای چاپ کتاب بوده و متاسفانه در بخش اجرایی به منظور حفظ و اشاعه زبان مادری هیچ عملکرد دیگری شاهد نبودیم.

فکرآزاد که تاکنون چند کتاب گیلکی به چاپ رسانده در خصوص عدم حمایتهای مسوولین فرهنگ استان در حفظ این زبان به مرور گفت: همچنان بعد از ۴ سال از گذشت انعقاد تفاهم نامه با آموزش و پرورش برای تدریس زبان گیلکی در مدارس استان، این طرح به بهانه کرونا همچنان اجرایی نشده است. این درحالیست که برخی از مدیران دلسوز زبان مادری در مدارس استان بر اجرای نمایشنامه های گیلکی با حضور دانش آموزان اهتمام دارند.

 این فعال فرهنگی گیلان با اشاره به کمک وهمیاری حوزه هنری در ضبط قصه‌های گیلکی در خصوص حمایت اداره کل فرهنگ و ارشاد استان از ترویج زبان مادری اظهار کرد: حمایت دستگاه متولی فرهنگ استان تا حد صدور مجوزهای چاپ کتاب بوده و متاسفانه در بخش اجرایی به منظور حفظ و اشاعه زبان مادری هیچ عملکرد دیگری شاهد نبودیم.

 وی همچنین تولید و پخش برنامه های رادیویی و تلویزیونی صدا و سیمای گیلان به زبان مادری را چندان مقبول و در راستای آموزش و حفظ زبان گیلکی ندانست و بیان کرد: عمده برنامه‌های تولیدی در این بخش بیشتری جنبه سرگرمی دارند و تاکنون آموزشی نبوده است.

فکرآزاد تاکید دارد: تا کنون برنامه هایی که برای حفظ و پاسداشت زبان مادری در استان به اجرا درآمده با تلاش فعالین اجتماعی و دوستداران زبان مادری گیلکی بوده و متاسفانه در این بخش شاهد برنامه ریزی و فرهنگ سازی از سوی دستگاههای اجرایی نبودیم.

حمایت مالی در حوزه چاپ کتاب

 در حالیکه به عقیده کارشناسان فرهنگی، دستگاههای اجرایی استان نقش کمرنگی در حفظ   اشاعه زبان مادری داشتند، «کاظم فلاحی» معاون امور فرهنگی و رسانه‌ای اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان به مرور از حمایتهای مالی و نظارتی اداره کل ارشاد گیلان از فعالین فرهنگی استان در راستای صدور و چاپ کتاب به زبان گیلکی خبر داد.

فلاحی  با تاکید به حمایتهای ویژه اداره کل ارشاد استان در حوزه خرید و چاپ کتاب به زبان مادری افزود: برگزاری دپارتمانهای مشترک با پژوهشکده گیلان شناسی دانشگاه گیلان در این حوزه بخشی دیگر از حمایت ارشاد استان از زبان مادری بوده هرچند که کافی نیست.

وی با تاکید به برگزاری برنامه‌های فرهنگی در قالب شب شعر به ظرفیت محدود این دستگاه اجرایی در حمایت از زبان مادری اشاره کرد و گفت: تا جاییکه ظرفیتهای استان به ما اجازه بدهد تلاش می‌کنیم با  اجرای آیتم های مختلف حمایت از زبان مادری را تقویت کنیم.

فلاحی با تاکید به این نکته که زبان گیلکی در خطر نابودی قرار دارد به تالیف و تدوین کتاب جامع گیلان به زبان مادری اشاره کرد و افزود: این کتاب نفیس با تلاش‌های پژوهشگران فرهنگ و زبان استان همچون دکتر بشری و دکتر موسوی در دست اقدام است که نیازمند حمایتهای سازمان مدیریت و برنامه استان است.

معاون فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد استان همچنین به تشویق رسانه های استان در راستای فرهنگ سازی در حوزه آموزش زبان مادری اشاره کرد و گفت: از رسانه‌های تقاضا داریم بخشی از مقالات و یادداشت های خود را دراین سمت و سو در نظر بگیرند.

وی خواستار حمایتهای ویژه سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان در تخصیص اعتبارات لازم به منظور تولید محتوا و فرهنگ سازی اشاعه و بسط زبان مادری شد.