در آستانه سفر معاون رییس جمهور و ریاست سازمان حفاظت محیط زیست به استان گیلان و شرکت در نشست شورای اداری استان و کارگروه تالاب انزلی ذکر نکاتی حائز اهمیت است.
تالاب انزلی از دیرباز با مشکلاتی نظیر تهنشینی رسوبات آلی و مواد معدنی، صید و شکار غیرقانونی و شکار با صدور پروانه اما بیش از ظرفیت برداشت، کاهش مساحت حریم و بستر، کاهش اکسیژن محلول در آب و رشد بیش از حد گیاهان آبزی، کاهش میزان آب ورودی از طریق رودخانهها و برداشت برای کشاورزی، ورود فاضلابهای خانگی، کشاورزی و صنعتی و در سالهای اخیر اختلاف تزار با دریا و گونه گیاهی غیر بومی و مهاجم سنبل آبی دست به گریبان است.
عمده مشکل تالاب انزلی برای رفع این ایرادات نظام بودجهریزی کشور است.
هر ساله میزان اعتبار تخصیص یافته برای احیای تالاب انزلی و یا مبارزه با گونه غیر بومی و مهاجم سنبل آبی در سال مالی بعد تخصیص و جذب میشود بدین معنی که اگر بطور مثال برای مبارزه با گیاه سنبل آبی مبلغ ۱۰ میلیارد تومان در سال در نظر گرفته شود این مبلغ نه در سال مربوطه که در مرداد ماه یا شهریور ماه سال بعد جذب و مدیر مربوطه موظف است تا قبل از پایان شهریور ماه و اتمام سال مالی مبلغ مذکور را هزینه نماید.
در چنین شرایطی امکان برنامهریزی مدون سالیانه و گام به گام میسر نخواهد شد و زمان مناسب برای جمع آوری این گیاه نیز از دست میرود به نحوی که اسفند و فروردین ماه که زمان پرآبی تالاب بوده و امکان تردد قایق و دستگاههای دروگر وجود دارد و همچنین پیش از گلدهی و به بذر نشستن آن است زمان مناسب جمع آوریست اما به دلیل عدم تخصیص اعتبار به موقع و حتی عدم اجازه قانونی عقد قرارداد با پیمانکار و پرداخت مبلغ آن در ماههای آتی، امکان پاکسازی و جمع آوری آن وجود نخواهد داشت. بنابراین یکی از مصوبات مهم کارگروه احیا تالاب انزلی میتواند اصلاح این رویه غلط بودجهریزی باشد لذا از ریاست سازمان حفاظت محیط زیست انتظار میرود مشکلات و معضلات تالاب را به درستی شناسایی نموده و از طریق کارشناسان مستقل و مجرب با دریافت مشاوره در راستای حل این مشکلات در سطوح عالی و ملی با اعضای هیأت دولت رایزنی نماید.
اهمیت تخصیص اعتبار برای ساخت تصفیه خانهها از موضوعات کلیدی احیای تالاب انزلی است.
سالیان زیادیست که فاضلاب شهر رشت، شهرک صنعتی رشت، برخی بیمارستانها، ذهاب اراضی کشاورزی و شیرابههای جاری شده از لندفیل سراوان وارد رودخانه کچا و دو رودخانه زرجوب و گوهرود شده و با پیوستن به رودخانه پیربازار همراه با برخی کانالهای آبیاری که حامل فاضلاب خام هستند راهی منطقه گازگیشه در پناهگاه حیات وحش چوکام تالاب انزلی میشود.
صدها دهانه ورود فاضلاب نیز در مناطق پیرامونی تالاب از جمله در شهر انزلی قرار دارد که از آب سطحی تا فاضلاب خام را وارد تالاب نموده و به دلیل بالا رفتن میزان فسفات و نیترات شاهد رشد بیش ازاندازه گیاهان، هایپرتروفی و یوتریفیکاسیون در تالاب هستیم.
صرفا برای شهر رشت سه تصفیه خانه در محله فخب، مسکن مهر و خیابان خرمشهر میبایست ساخته شود که بنا بر اعلام استاندار گیلان امروزه نیاز به رقمی بالغ بر بیست همت دارد.
تخصیص این اعتبار همواره یکی از چالشهایی بوده که دولتهای مختلف با آن مواجهاند. یکی از وظایف اصلی کارگروه تالاب انزلی جذب این اعتبار و ساخت شبکه و تصفیه خانه برای نجات تالاب است.
یکی دیگر از مشکلات تالاب انزلی تصمیم سازی مسؤولان محلی برای رفع مشکلات در کوتاه مدت بدون نگاه آینده مدارانه در بلند مدت است.
تصمیمات افراد فاقد تخصص برای یک اکوسیستم پیچیده تالابی موجب شده است تا روند احیای تالاب از مسیر صحیح خود خارج شده و در جلساتی که اغلب افراد شرکت کننده به عنوان نمایندگان دستگاههای اجرایی در آن حضور دارند تصمیمسازی شود.
وجود کارگروه تالاب و زیر کمیتههای آن از سنوات گذشته نظیر زیر کمیته اکوسیستم تالاب انزلی موجب میشد تا تصمیمسازیها توسط متخصصین به نحو شایستهتری انجام و در کارگروه اصلی مصوب گردد اما در طی حداقل چند سال اخیر این روند تغییر نموده و کارگروه راسا تصمیمگیری و اجرای آن را به دستگاهها محول مینماید.
تالاب انزلی به عنوان یک اکوسیستم پیچیده نیازمند گردآوری تخصصهای مختلفی است که در کنار اکولوژیستها و بوم شناسان میبایست حوزه اقتصادی و اجتماعی آن نیز در نظر گرفته شود لذا برای اصلاح رویکرد کارگروه تالاب ایجاد زیر کمیتههایی نظیر اقتصادی اجتماعی و فرهنگی دور از انتظار نیست.
از سویی دیگر، ایجاد هرگونه تحول و فعالیت درست در هر طرح و پروژهای نیازمند پشتیبانی و حمایت مردمی است. استفاده از تجارب جامعه محلی در مدیریت تالاب تاکنون در کارگروه مدیریت تالاب اتفاق نیفتاده است. مردمانی که سالها در کنار تالاب زیستهاند، از تالاب ارتزاق کردهاند، با تالاب زندگی کرده و با تالاب نفس میکشند. بنابراین حضور نمایندگانی از جامعه محلی برای حضور مؤثر در حداقل زیر کمیتهها میتواند به اصلاح روند کارگروه تالاب انزلی بیانجامد.
اگر طرحی نو درانداخته نشود و بر مبنای رویههای پیشین مدیریت کارگروه تالاب انزلی عمل نماید چشمانداز روشنی برای نجات تالاب در کوتاه و یا میان مدت نمیتوان متصور بود.
کارگروه مدیریت تالاب میبایست در نقش ستاد فرماندهی و کنترل طرحهای مطالعاتی را با تقسیم وظایف عملیاتی به دستگاه تبدیل به فعالیت میدانی نماید. لذا اما امید آخرین چیزیست که انسان بدان زنده است پس امید میرود در دوره جدید و در دولت چهاردهم رویههای غلط دولتهای پیشین اصلاح شده، کارگروه به مسیر صحیح بازگشته و استفاده از متخصصین و تجارب بومی در کنار اصلاح نظام مالی و بودجهای اتفاق بی افتد.