دستان کارگران روزمزد، خالی‌تر از همیشه

شب عید امسال برای کارگران با شیوع «کرونا ویروس» سخت‌ گذشت. کرونا ویروس نه تنها پیام آور مرگ بود بلکه بی ثباتی شغلی برای هزاران کارگر قراردادی و روزمزد به دنبال داشت. کارگرانی که بیش از ۹۸ درصد آنها فاقد امنیت شغلی هستند و همواره در هراس اخراج  از کاربه سر می برند.

از سوی دیگر ترس از ابتلا به کرونا و اجرای قرنطینه برای خیل عظیم کارگران روزمرد و ساختمانی نیز گران تمام شد. دستفروش‌ها، نظافتچی‌ها، کارگران ساختمانی و خدماتی، مشاغل خانگی وغیررسمی، مسافرکش‌ها، پیک‌های موتوری و ده‌ها عنوان شغل کارگری دیگر در شب عید و شروع سال جدید مجبور به ترک کار شدند و بدون درآمد ماندند و نیازهای اولیه معیشتی آن ها تامین نشد. قرنطینه برای کارگران خویش ‌فرما و شاغل در مشاغل خرد، خدماتی و خانگی معنایی جز از نابودی فرصت های شغلی درپایان سال و از همه مهمتر گرسنگی و بدهکاری نداشت.

 شب عیدی که بی رونق گذشت

شب عید برای فاطمه‌ی ۴۰ ساله که چند سالی می‌شود به تنهایی سرپرست دو فرزندش است، بی رونق گذشت. فاطمه به مرور می‌گوید: درچند سال گذشته دراسفند ماه با کارخدماتی نظافت درمنازل مردم، بازارم رونق داشت و حتی عیدی هم می‌گرفتم . اما امسال درآمدم از نظافت در منازل صفر بود و کسی سفارش کار به من نداد.

از فاطمه درباره بیمه می‌پرسم که در پاسخ می‌افزاید: شرکت خدماتی که از آنجا برای کار فرستاده می شوم هنوز بیمه ام نکرده و ازاین بابت خیلی ناراحت و غمگینم. ای کاش بیمه بودم تا برای بیمه بیکاری ثبت نام می‌کردم.

جلال هم کارگر روزمزد و سرگذر میادین رشت است. او بیشتر توسط استاد کاران بنا به صورت روزانه استخدام می‌شود وکمک دست بنایی ساختمان ها است. او حالا بیشتر از یک ماه است که نتوانسته  حتی هزار تومان درآمد داشته باشد وهر روزعلیرغم تعطیلی کار ساختمانی و خلوتی شهر به امید انتخاب شدن برای کار به پاتوق همیشگی می رود شاید کسی نیازمند او باشد. اما جلال خودش را بیمه‌ی خویش فرما کرده است ولی قادر به ثبت نام در سامانه‌ی بیمه بیکاری نشده و غم زیادی بر دل دارد.

او می‌گوید: ای کاش دولت فکری به حال ما کارگران ساختمانی هم می‌کرد. ما هم بیمه شده هستیم اما چون کارفرمایی نداریم و آزاد فعالیت می‌کنیم چندان حمایت نمی‌شویم. اصلا دیده نمی‌شویم. اشاره‌ی جلال به عدم ثبت نام درسامانه‌ی بیمه بیکاری است. این سامانه از جمله سیاست‌های پیشگیری از شیوع ویروس کرونا توسط دولت است که درجهت حمایت از کارگران بیمه شده‌ی تامین اجتماعی راه اندازی شده. دولت با وعده‌ی کمک و تسهیلات به کارگرانی که به دلیل کرونا بیکار شدند، به آنها اطمینان داده که نگران حقوق خود نباشند. اما دراین حمایت سرنوشت بخش بزرگی از کارگران روزمزدی و ساختمانی دیده نشده و دست این قشرکارگری از حمایت دولت خالی مانده است. این درحالیست که کارگران خدماتی و روزمزدی از جمله مشاغلی هستند که در این بحران با آسیب جدی روبرو شدند.

کارگران ساختمانی و روزمزد زیر خط فقر مطلق

اما جلال تنها نیست. ۳۵ هزار نفر کارگر ساختمانی و روزمزد در گیلان هر چند که بیمه شده هستند اما ازاین حمایت ها محرومند.

«مهدی خجسته» رییس کانون انجمنهای صنفی کارگران ساختمانی گیلان با اشاره  به اینکه دستمزد روزانه ‌ی کارگر صفر خدماتی و ساختمانی در گیلان روزی ۸۰ تا ۱۰۰ هزار تومان است به مرور بیان می‌کند: یک کارگر ساختمانی بنا به شرایط آب وهوایی در ماه دو میلیون و۵۰۰ هزار تومان درآمد دارد و یک کارگر سرگذر با میانگین ۱۰ تا ۱۵ روز کار حدود ۱ ونیم میلیون . این درحالیست که دولت کمک بسته معیشتی را به ۳ میلیون نفر محدود کرده است و کمتر کارگر ساختمانی این کمک را دریافت کرده است.

خجسته تصریح می‌کند: آنگونه که دولت مدعی است کمک معیشتی صرفا به افرادی پرداخت می‌شود که هیچگونه درآمد ثابتی ندارند. از آنجا که کارگران ساختمانی واقعا هیچگونه درآمد ثابتی را ندارند و در شرایط معمول هم نیمی از سال را بیکار هستند، باید به آن دسته که بر اثر شیوع کرونا شغلشان را از دست داده‌اند، کمک معیشتی پرداخت شود. لذا کارگران ساختمانی امکان ثبت نام در سامانه‌ی دریافت حقوق بیکاری وزارت تعاون و کار و امور اجتماعی را ندارند و تنها در سامانه‌ی خدمات رفاهی ایرانیان که از سوی وزارت کار برای اقشار ضعیف راه اندازی شده حضور دارند.

خجسته با بیان اینکه سامانه خدمات خدمات رفاهی ایرانیان قاعدتا باید بهترین مرجع برای تشخیص و راستی‌آزمایی باشد، می‌گوید: با این حال به نظر نمی‌رسد که این سامانه بتواند پشتیبان کاملی برای بررسی افراد واجد صلاحیت دریافت حمایت‌های اجتماعی باشد. دولت باید توجه داشته باشد که اکثریت قریب به اتفاق کارگران ساختمانی جزء سه دهک‌ پایین درآمدی، یعنی در دهک‌های اول تا سوم قرار دارند. بنابراین، ازهرجهت هم که حساب کنید، آنها زیرخط فقر مطلق قرار دارند. این روزها کارگران با حداقل امکانات حفاظتی در شرایط کرونایی ناچار به کارهستند و مرگ با کرونا را به مرگ در خانه ماندن و فقر ترجیح می‌دهند.

بیش از۲۰ هزار نفر از کارگران گیلانی تا کنون در سامانه‌ی بیکاری وزرات تعاون و کار و امور اجتماعی ثبت نام کرده اند . این تعداد از میان ۴۱۷ هزار کارگر بیمه شده‌ی اصلی تامین اجتماعی این که اقدام به ثبت نام کرده اند.

وی ادامه می‌دهد: در گیلان هنوز حدود ۳هزار کارگر ساختمانی در انتظار بیمه شدن هستند. در اسفند گذشته سهمیه‌ی هزار نفری برای بیمه شدن کارگران ساختمانی گیلان در نظر گرفتند که بعد از فروکش کردن کرونا باید به تامین اجتماعی معرفی شوند. مشکل اصلی درحال حاضر سهمیه بندی در نظرگرفته شده برای بیمه کردن کارگران ساختمانی است. همچنین حدود ۲۵ درصد کارگران روزمزد و سرگذر گیلان بیمه شده هستند و این فقط شامل کسانی شده که پروانه مهارت فنی حرفه ای دارند.

 بیمه بیکاری شامل همه کارگران نشده است

«حسن ایزدی» رییس تشکیلات خانه کارگر گیلان نیز با اشاره به اینکه بیش از۲۰ هزار نفر از کارگران گیلانی تا کنون در سامانه‌ی بیکاری وزرات تعاون و کار و امور اجتماعی ثبت نام کرده اند به مرور توضیح می‌دهد: این تعداد از میان ۴۱۷ هزار کارگر بیمه شده‌ی اصلی تامین اجتماعی است که اقدام به ثبت نام کرده اند. متاسفانه کارگران روزمزد شامل این حمایت نشدند ولی بیشتر آنها جز ۳ میلیون نفری هستند که شامل دریافت بسته کمک معیتشی دولتند.

رییس تشکیلات خانه کارگر گیلان تاکید می‌کند: طبق دستورالعملهایی که وزارت خانه برای دریافت بیمه بیکاری برای کارگران درنظرگرفته، همه‌ی کارگرانی که در این سامانه ثبت نام می‌کنند شامل دریافت بیمه بیکاری نمی‌شوند. چون این حمایت فقط به آن دسته کارگرانی تعلق می‌گیرد که بیمه‌ی اجباری  و حق ۳ درصد بیمه بیکاری آنها از سوی کارفرما به تامین اجتماعی  پرداخت شده باشد. لذا  ۱۳۰ هزارنفر از کارگران گیلانی در بخشهای آزاد، صنوف، پروژه های عمرانی سد سازی، راه سازی، رانندگان، کارگران ساختمانی و فصلی، آژانس ها، خادمین مساجد، طلاب و کارگران شرکتهای خدماتی ازاین حمایت محروم هستند. تنها حمایتی که شامل این کارگران می‌شود، وام ۲ میلیون تومانی قرض الحسنه با کارمزد ۴ درصد است که وزرات خانه اعلام کرده است و هنوز سازو کار پرداخت آن مشخص نشده است.

ایزدی به ارایه‌ی طرحی در شورای عالی کار کشور اشاره کرده و می گوید: دو سال است پیگیر تصویب این طرح هستیم. دراین طرح پیش بینی شده کارگران خدماتی، فصلی و کشاورزی بتوانند تحت پوشش بیمه ای یک سری از شرکتها با نظارت ارگانها قرار بگیرند. این طرح می‌بایست از سوی نمایندگان مجلس پیگیری شود اما تاکنون اقدامی صورت نگرفته است.

تعداد بیمه شدگان کارگری در واحدهای تولیدی کوچک ۸۲ هزار نفر و واحدهای صنفی ۱۱۰ هزار نفر است و بسیاری ازاینها شامل دریافت بیمه بیکاری نیستند. بسیاری از کارگران ساختمانی و خدماتی اصلا بیمه نیستند.

رییس تشکیلات خانه کارگر گیلان در پاسخ به تعطیلی کارگاههای صنعتی و واحدهای تولیدی کوچک در بحران کرونا می‌افزاید: تعدادی ازاین کارگاهها به صورت موقت تعطیل شده اند و تعهد داده اند که بعد از پرداخت بیمه بیکاری به کارگران آنها مجددا به بازگشایی کارگاه و بازگشت کارگران به کار اقدام کنند.

 نگرانی کارگران قراردادی از عدم بازگشت به کار

«غلامرضا خوالگر» رییس شوراهای اسلامی کار نیز با بیان اینکه درحال حاضر مشکل اصلی اینست که کارگران بیمه شده از بهمن ماه هیچ دریافتی نداشته اند و اکنون که وارد اردیبهشت شدیم هنوز بودجه‌ی پرداخت بیمه بیکاری مشخص نشده و معلوم نیست چقدر طول می کشد دولت درخواستها را بررسی کند و این مبلغ تا چند ماه دیگر به کارگران بیکار شده واریز می شود. کارگر الان به این حمایت نیاز دارد.

خوالگر افزود: نگرانی دیگری وجود دارد. کارفرمایی که به دلیل ضررمالی وارد شده در تعطیلی کرونا هنوز تکلیف خودش و بازگشایی کارگاهش معلوم نیست آیا مجدد کارگران را که اکثرا قراردادی هستند به کار برمی‌گرداند یا خیر؟ از سوی دیگر کارگران ساختمانی و روزمزد هم به دلیل نبود کارفرما و بیمه اجباری فقط می‌توانند از کمک یک میلیون تومانی دولت بهره ببرند. اما معضل بسیاری از این کارگران فقدان سیم کارت به نام خود است که در نبود کار و بی پولی ناچارند برای سیم کارت هم هزینه کنند. مسلما این وام به دست کارگر زمانی می رسد که دیگر فایده ندارد.

این مسوول کار استان تعداد بیمه شدگان کارگری در واحدهای تولیدی کوچک را ۸۲ هزار نفر و واحدهای صنفی را ۱۱۰ هزار نفر بیان کرد و گفت: بسیاری ازاینها شامل دریافت بیمه بیکاری نیستند. بسیاری از کارگران ساختمانی و خدماتی اصلا بیمه نیستند.

خوالگر معتقد است: حمایتهای اعلام شده ازسوی دولت تنها به این جهت است که به روز جهانی کارگر نزدیک می‌شویم و بعید می‌دانم بعد از روز کارگر حمایتی صورت بگیرد.

حمایت صندوق بیکاری فقط برای کارگران مشمول حمایت از قانون کار است

اما چرا حمایتهای بیمه بیکاری شامل همه‌ی کارگران نمی‌شود؟ آیا کارگران ثبت نام کرده در این سامانه می توانند بازگشت به کار داشته باشند؟

«حسن احتسابی» رییس روابط کار اداره کل تعاون و کار و رفاه اجتماعی گیلان دراین خصوص به مرور می‌گوید: به استناد ماده ۱۵ قانون کار و تبصره ۲ ماده ۲ قانون بیمه‌ی بیکاری ، این حمایت و دریافت حق بیمه ربطی به قطع رابطه کاری با کارفرما ندارد و فقط حمایت صندوق بیکاری برای کارگران مشمول حمایت از قانون کار است.

احتسابی ادامه ‌می‌دهد: به محض برگشت سیستم واحدهای صنعتی و تولید به حالت اولیه، کارگران بعد از دریافت حمایت برسرکار باز می‌گردند. درحال حاضر فقط رابطه‌ی کاری معلق شده اما قطع نشده است. درهمین راستا وزارت تعاون و کار و امور اجتماعی ، اقدام به راه اندازی سامانه بیمه‌ی بیکاری کرده و به نوبت این درخواستها را مورد بررسی قرار می‌دهد. همچنین دولت برای کارگران ساختمانی وخدماتی که تحت حمایت قانون کار نیستند حمایتهای دیگری در نظرگرفته است.

وی می‌افزاید: تا امروز حدود ۲۰ هزار و ۷۷۷ نفر کارگر مشمول دراین سامانه ثبت نام کرده اند. البته این انتظار برای همه‌ی کارگران در بخش آزاد وجود دارد ولی متاسفانه امکان ثبت نام ندارند.

احتسابی تاکید می‌کند: درقانون کار دوعنوان داریم. قرارداد دایم و موقت. آنچه که از کارگران شرکتی، قراردادی و رسمی دراخبار گفته می‌شود فقط به قانون مدیریت خدمات کشوری اختصاص دارد و هیچ آماری از کارگران سایر بخشها خارج از کارگران تحت حمایت قانون کار در این اداره کل وجود ندارد.