سنبل آبی؛ مبارزه بیولوژیک؟

0 17

گياه سنبل آبي با نام علمي crassipes Eichhornia متعلق به زيرردة تك لپه ايها، راستةCommelinales و خانوادة Pontederiaceae  و بومي كشورهاي آمريكاي جنوبي به ويژه كشور برزيل است؛ اما درحال حاضر به بيشتر كشورهاي دنيا در همة قاره ها وارد شده است.

 

این گياه در گروه گياهان آبزي و آبدوست و جزء 100 گونة مهاجم خطرناك دنيا در فهرست IUCN به شمار مي‌رود و يكي از 10 گونة علف هرز در جهان تشخيص داده شده است. این گیاه با دو روش رويشي و زايشي تكثير مي‌شود و با بذر تولید مثل جنسی و با  جوانه‌ها و استولون تولیدمثل غیرجنسی دارد.

 

در شرايط مطلوب به وسيلة ساقه‌هاي رونده به راحتي رشد مي‌كند و گياهچه هاي خواهري را به وجود مي‌آورد و درنهايت، به شدت گسترش مي‌يابد. رشد اين گياه بسيار سريع است؛ به طوريكه در6 تا 18 روز دو برابر مي‌شود و در بعضي مناطق آسياي جنوب شرقي 2 تا 5 متر در روز رشد مي‌كند.

 

هر گياه هزارها دانه در سال توليد مي‌كند و قدرت نامية اين دانه ها تا 28 سال حفظ مي‌شود. پیازهای این گل سمی هستند و باعث حالت تهوع، استفراغ، تشنج و احتمال مرگ احشام می‌شود. دارای سم alkaloid است. این گیاه بسیار مقاوم بوده و ظرفیت بالایی برای جذب فلزات سنگین، از جمله کروم، کبالت، نیکل، سرب و جیوه دارد.

 

رشد گياه سنبل آبي زماني متوقف مي‌شود كه دماي آب بيشتر از 40 درجة سانتيگراد يا كمتر از 10 درجة سانتيگراد باشد. در شرايط يخبندان نيز برگها از بين مي‌روند. سرماي زیاد و طولاني مدت زیر 1 درجه سانتي گراد این گياه را مي‌كشد اما دانه هاي آن تا دوره گرماي بعدي زنده مي‌مانند.

 

رشد و انتشار سنبل آبي بيشتر تحت تاثير استولونها است و استولونها پس از كمي رشد تشكيل ميان گره و گياه جدید مي‌دهند . این گياه بر روي رسوبات مرطوب مي‌تواند براي چندین ماه زنده بماند.

 

سنبل آبی در استان گیلان اولین بار در مهر ماه  1391 در تالاب عینک شهرستان رشت گزارش شد که گسترش آن در سال 1394 براي اولين بار در تالاب بين المللي انزلي در بخش انتهایي رودخانه مرغك در محدوده منطقه حفاظت شده سياه كشيم و روستاي چكوور و هم اکنون درسایر زیستگاههاي آبی استان گیلان و برخی آبگیرهاي اطراف فومن، صومعه سرا، لنگرود این گياه آبزي مشاهده شده است.

گسترش سریع سنبل آبی  و پوشش کامل سطح آب موجب بروز مشکلات عدیده زیست محیطی به ویژه کاهش تنوع زیستی و مرگ تدریجی تالاب ها را فراهم آورده است.

گونه‌های مهاجم بیگانه (Invasive species)  به آن دسته از گونه‌هایی گفته می‌شود که سبب بروز پیامدهای منفی در بخشهای اقتصادی، محیط زیستی، ایمنی و سلامت جامعه می‌شوند. مطابق با تعریف کنوانسیون تنوع زیستی نیز گونه‌های بیگانه مهاجم، گونه‌هایی هستند که با معرفی و یا انتشار آنها به خارج از زیستگاه‌های طبیعی تهدیدی برای تنوع زیستی قلمداد می‌شوند.

 

وقتی که گونه‌ای به زیستگاهی خارج از زیستگاه طبیعی خود وارد می‌شود، برای آن زیستگاه گونه بیگانه محسوب می‌شود. در بسیاری از موارد گونه‌های بیگانه می‌توانند به گونه بیگانه مهاجم تبدیل شوند.

گونه‌های بیگانه زمانی مهاجم به حساب می‌آیند که به علت قدرت سازگاری بالا در رقابت با گونه‌های بومی موفق‌تر عمل کرده به سرعت در زیستگاه جدید رشد و تکثیر می‌یابند. در مورد مبارزه با سنبل آبی سه روش مبارزه در دنیا مطرح است که عبارتند؛ از روش مکانیکی دستی یا ماشینی (جمع آوری گیاهان مورد نظر تا پیش از زمان گلدهی به وسیله قایق و شناور مخصوص)، روش شیمیایی با استفاده از علف کشها و روش بیولوژیک با بهره گیری از حشرات، قارچها و موارد مشابه است.

 

با توجه به حساسیت های زیست محیطی تالاب انزلی، روش مبارزه بیولوژیکی که اخیرا مطرح شده، روش مناسبی نمی‌تواند باشد، زیرا معرفی هرگونه جدیدی به اکوسیستم تالاب انزلی برای کنترل سنبل آبی با توجه به تعاریفی که وجود دارد، گونه بیگانه تلقی شده و علی الخصوص در صورت قدرت سازگاری بالا در رقابت با گونه های بومی باعث حذف آنها می‌شود.

 

کما اینکه در گذشته یعنی در دهه 40 و 50 برای کنترل پشه آنوفل عامل ایجاد بیماری مالاریا در محیط‌های آبی ماهی غیر بومی گامبوزیا وارد ایران شد ولی امروزه با غلبه بر شرایط محیطی و در رقابت با گونه های بومی باعث حذف آنها می‌شود. در مورد استفاده از روشهای شیمیایی برای حذف سنبل آبی نیز ، با توجه به شرایط زیستگاهی تالاب انزلی ، تقریبا منتفی به نظر می‌رسد.

 

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.