اقتصاد دریامحور در آستانه تعطیلی؛
نظام بانکی اصلاح نشود، تجارت مختل می‌شود
چرخ بنادر شمالی کشور با تولید کالا و تامین بار کشتی‌ها به حرکت در می‌آید اما توقف تولید و عدم ورود کالا به بنادر شمالی، فعالیت اقتصادی در حوزه تجارت دریایی نیز متوقف می‌شود. در این شرایط بندر قادر به پرداخت تعهدات حقوق و دستمزد نیست، اقتصاد حمل‌ونقل دریایی کساد است و مردمی که در انزلی به این چرخه وابسته‌اند، تامین معیشت‌شان مختل شده است.
به‌عنوان یک فعال اقتصادی حوزه حمل‌ونقل دریایی باید اذعان کنم در ماه گذشته برای نخستین بار هیچ باری وارد بندرانزلی نشد؛ وضعیتی بی‌سابقه که اغلب فعالان این حوزه با آن مواجه هستند و تعدادی به فکر تعطیلی دفاتر خود هستند چون طی چند ماه اخیر از پرداخت حقوق کارکنان خود عاجز مانده‌اند.
در حالی‌که همه‌ساله، شهریورماه زمان رونق حمل‌ونقل دریایی است، اما پیش‌بینی می‌شود در مهرماه و ماه‌های آینده نیز شرایط بندر بحرانی‌تر شود. فعال شدن «مکانیسم ماشه» در روزهای آتی این وضعیت را تشدید می‌کند.
در این شرایط سفر استاندار گیلان به روسیه و دیدار و رایزنی با بیزینس بانک هیچ کمکی به رونق اقتصادی در این حوزه نمی‌کند چون باری جابه‌جا نمی‌شود و به‌دلیل تحریم‌ها عمده مبادلات پولی به‌صورت دستی انجام می‌گیرد.
اقتصاد و سیاست دو عامل به هم گره خورده‌اند؛ تا سیاست اصلاح نشود، اقتصاد سامان نمی‌گیرد. بنابراین دولت باید برای وضعیت جدید کشور ریل‌گذاری جدیدی بکند.
بااین‌حال، چین و روسیه در کنار ما هستند و به لحاظ اینکه یک‌سوم تجارت جهانی در اختیار این دو کشور است اگر تولید داخلی ادامه داشته باشد، حداقل روسیه خریدار محصولات ما خواهد بود.
هرچند که پیش از فعال شدن مکانیسم ماشه، ارتباط چندانی با اروپا و آمریکا نداشتیم و بیشتر تجارت ما با روسیه و چین بود. اما آن‌زمان تولید داخلی فعالی داشتیم و بنادر ما رونق داشتند؛ اما حالا تولید فلج شده است.
در این میان بانک‌ها هم به‌جای حمایت، فقط به فکر دریافت مالیات و سود هستند. سیستم بانکی نه اعتباری باز می‌کند، نه تسهیلاتی در اختیار تجار می‌گذارد. در واقع منابع مالی مردم را در جاهای دیگر سرمایه‌گذاری می‌کنند تا برای خودشان درآمدزایی داشته باشند.
اگرچه استاندار گیلان در ماه‌های اخیر تلاش زیادی کرده؛ چه در داخل و چه در سفرهای خارجی به روسیه و کشورهای منطقه، تا شرایط تجارت را تسهیل کند. اما پرسش اینجاست؟ آیا با وجود سیستم معیوب بانکی، این تلاش‌ها نتیجه خواهد داد؟ بانک ملی دستور را از بانک مرکزی می‌گیرد و تا زمانی که سیاست‌های کلان اصلاح نشود، کاری از پیش نمی‌رود.
ما اکنون در آستانه تعطیلی کامل تجارت هستیم. از سوی دیگر، گمرک با صدور بخشنامه‌ای صادرکنندگان را ملزم کرده باید برای خروج بار از همه پایانه‌های مرزی و دریایی شخصا حضور داشته باشند. این چه معنایی دارد؟ وقتی باری برای صادرات وجود ندارد نقش ما به‌عنوان تاجر دقیقا چیست؟
با وجود اینکه امکانات و کشتی‌ها در بنادر ما وجود دارند، اما تولید متوقف است. پتروشیمی‌ها، کارگاه‌های سنگ‌بری، آسفالت‌سازی و مصالح ساختمانی تعطیل شده‌اند. به‌عنوان نمونه، بسیاری از سنگ‌بری‌های اصفهان به‌خاطر مشکلات آب و برق از کار افتاده‌اند و این تعطیلی مستقیم بر صادرات اثر می‌گذارد.
تنها بخش امیدوارکننده حمل‌ونقل دریایی این روزها، واردات غلات است که با شروع فصل آن رونق گرفته و کشتی‌های فعال در حمل غلات وضعیت بهتری دارند. سفر اخیر استاندار گیلان به روسیه هم بی‌اثر نبوده و برخی موانع و قوانین دست‌وپاگیر کاهش یافته است. بااین‌حال، بانک‌ها همچنان هیچ کمکی به تجار نمی‌کنند و فقط به دنبال دریافت سود خود هستند.
نمونه‌اش صادرات لوله به قزاقستان بود. طرف قزاق پول را به بیزینس بانک واریز کرد، اما تا به دست ما برسد، اداره دارایی آن‌قدر مالیات منظور کرد که چیزی برای تاجر باقی نماند.
به‌همین دلیل اکنون بسیاری از طرف‌های خارجی فقط نقدی یا مبادله کالا به کالا معامله می‌کنند و دلار نقدی در اختیار کشتی‌ها می‌گذارند. در کشتیرانی خزر تقریبا همه معاملات نقدی شده است.
اگر گفته می‌شود سفر استاندار بی‌نتیجه بوده، باید تأکید کنم مشکل اصلی در سیستم بانکی است. اگر بیزینس بانک واقعا نقش حمایتی داشت و دست از این رفتارهای مخرب برمی‌داشت، تجار هم از آن استفاده می‌کردند. اما امروز بانک‌ها فقط به‌دنبال منافع خود هستند، همان‌طور که دولت هم به‌خاطر تحریم‌ها و مشکلات موجود تنها به فکر درآمدزایی برای خودش است. در هیچ جای دنیا این میزان بهره و سود از تجار گرفته نمی‌شود.
استاندار گیلان می‌خواهد این استان توسعه یابد و بنادر فعال شوند، اما دست او بسته است. بیزینس بانکی که قرار بود به کمک تجار بیاید، به مانع بزرگی تبدیل شده و همه از آن فراری‌اند. در نتیجه صادرکنندگان ما به‌جای دریافت پول نقد از کشور مقصد، به مبادله کالا به کالا روی آورده‌اند.