پیک سعادت و جسورانه های یک زن
به بهانه‌ی17 مرداد، روز خبرنگار و انتشار پیک سعادت نسوان
بررسی نگرش های مختلف به نقش و وضعیت زن در تاریخ مطبوعات به ویژه نشریات زنان، از جایگاه خاصی برخوردار است، چرا که ما را به درک و فهم درستی از جایگاه و حضور زنان در اجتماع زمانه ای رهنمون می دارد که او با توجه به رویکردهای اجتماعی و فرهنگی در آن زندگی می کند.
در سال‌های پس از مشروطه تا تأسیس حکومت پهلوی که جامعه درگیر موضوعات کلانی چون: اغتشاشات محلی، آشوب‌های ناحیه‌ای و مانند آن بود، موضوع زنان و روابط جنسیتی، کمتر مورد نظر بود. در این راستا نشریات زنان با تلاش در جهت احیای هویت اجتماعی و فرهنگی خود، سعی در به حاشیه‌کشاندن کلیشه های سنتی این قشر داشتند تا با حضورشان موجب شوند دیگر مردان، یکه¬تازانِ قلم به دست این عرصه نباشند.
در میانه‌ی فضای متلاطم جامعه و بحران‌های مختلف، نشریه‌ی «پیک سعادت نسوان» انتشار یافت. پیک سعادت نسوان، در ۱۵ مهرماه ۱۳۰۶ خورشیدی به صاحب امتیازی روشنک نوعدوست در رشت منتشر شد.
روشنک نوعدوست نوه‌ی پسری میرزا یحیی نوری معروف به صبح ازل بود. پدرش حاج سیدحسن طبیب، معروف به آقا نور، از پزشکان سرشناس آن دوره بود که تحصیلات خود را در ترکیه به اتمام رسانده بود.
روشنک درسال ۱۲۷۳ خورشیدی در رشت تولد یافت. پدرش دروس مقدماتی و ادبیات فارسی و فرانسه به او آموخت و بعد از آن نزد میرزا محمدحسین صدر، ادبیات عربی و ریاضی را فرا گرفت. روشنک به زبان روسی نیز تسلط داشت. او که زنی پیشرو، آگاه و پیگیر بود، در سال۱۲۹۶ خورشیدی، یعنی در سن بیست و سه سالگی اقدام به تاسیس دبستان ملی چهارکلاسه‌ی «سعادت نسوان» کرد و در ادامه در سال ۱۳۰۰خورشیدی، دبیرستانی یازده کلاسه به این دبستان ضمیمه نمود. او از جمله اعضای مؤسس جمعیت «سعادت نسوان» رشت بود.
«پیک سعادت نسوان» شیوه‌ی دیگری از تلاش‌های روشنک نوعدوست، در دفاع از حقوق زنان بود. او با چاپ مقالاتی جسورانه سعی داشت، ذهن جامعه را از نقش‌های فرعی و درجه دومی زنان دور کند. این مجله، منحصر به گیلان نبود و در سراسر کشور توزیع می‌شد.
نوعدوست به واسطه‌ی آموزش نزد اساتید ادبیات فارسی، زبان فرانسه و ریاضیات به ضرورت آموزش و پرورش نوین پی برده بود .او نخست کوشید از طریق آموزش، غبار جهل و بی سوادی را از اذهان زنان بشوید. در آغاز با تأسیس مدرسه ای ویژه دختران، به امر آموزش آنان همت گمارد. در گام بعد به فعالیت‌های اجتماعی روی آورد و به همراه جمعی دیگر از زنان فرهیخته و پیشروی گیلان، «جمعیت پیک سعادت» را راه‌اندازی نمود.
روشنک در ادامه‌ی فعالیت‌های اجتماعی‌اش، پیک سعادت نسوان را در ۱۵ مهرماه ۱۳۰۶ خورشیدی در رشت منتشر نمود. این نشریه هر دو ماه یک بار با قطع کوچک (ابعاد ۲۱×۱۵) در مطعبه‌ی اتحاد، فردوس و جاوید، به چاپ می‌رسید. این نشریه از آبان ماه ۱۳۰۶ تا شهریور ماه ۱۳۰۷، (شش شماره) در۵ جلد و جمعا در ۱۹۶ صفحه به بهای دو قران، به طور پیاپی منتشر شد.
پیشرفت‌باوری و سنت‌ستیزی از دیگر اهداف این نشریه بود. هدفی که تلاش در تغییر آداب و رسوم و عدم پیروی از سنن در مسائل تربیتی و حتی بهداشتی را دنبال می‌نمود. در این نشریه، زنان به عنـوان کـارگزاران تغییر جامعه مورد خطاب قرار می‌گیرند.
«پیک سعادت نسوان» شیوه‌ی دیگری از تلاش‌های روشنک نوعدوست، در دفاع از حقوق زنان بود. او با چاپ مقالاتی جسورانه سعی داشت، ذهن جامعه را از نقش‌های فرعی و درجه دومی زنان دور کند. این مجله، منحصر به گیلان نبود و در سراسر کشور توزیع می‌شد.
آموزش زنان برای مشارکت اجتماعی، یکی از کارکردهای مهم این نشریه بود. این امر در نشریه، ذیل تحقق الگوی مادرانه‌ی مطلوب تعریف شده و در جهت پرورش نسل آتی، مشارکت اجتماعی زنان را آینده نگرانه دانسته و سعی در پیوند این کارکرد با سیاست مادری داشته است.
روشنک نوعدوست، در راستای آموزش زنان برای بر هم زدن مناسبات قدرت و تعیین اهداف نشریه در مقاله‌ای با عنوان «بیان مقصود» در شمارهی نخست نوشته است: «در این هنگام که پرده‌های سیاه‌بختی و هزار گونه عوامل تیره‌روزی، سد بزرگی در مقابل ترقیات نسوان گردیده و در این زمان که اصول اجتماعی تمام ملل خاموش و عقب مانده، اصلاح و سر و صورت نوین به خود می‌گیرد و بالاخره در وقتی که ایران هم از خواب غفلت خود جنبش نموده، خامه ناتوان را به دست گرفتیم که تا حد‌امکان عوامل و وسایل تبه‌روزی را نشان داده و اصلاحات اساسی آن‌ها را خواستار شویم.»
پیشرفت‌باوری و سنت‌ستیزی از دیگر اهداف این نشریه بود. هدفی که تلاش در تغییر آداب و رسوم و عدم پیروی از سنن در مسائل تربیتی و حتی بهداشتی را دنبال می‌نمود. در این نشریه، زنان به عنـوان کـارگزاران تغییر جامعه مورد خطاب قرار می‌گیرند.
در شمارهی دوم این نشریه در مقاله‌ی «سهم مادرها در ترقی و تجدد ایران» آمده است: «مادرهای ما باید از ابتدای طفولیت اطفال را عادت دهند که ایران و ایرانی را بر همه چیز مقدم بشمارند. باید لاینقطع حافظه اطفال را از اسامی بزرگان ایران پر کنند. باید همیشه شرح حال بزرگان ایران را به جای قصه و افسانه برای اطفال خود بگویند.»
عمر این نشریه به درازا نپایید و فضای اجتماعی، اختناق زمانه، مشکلات مالی و یـا دلایـل دیگر، باعث تعطیلی این مجله پس از انتشار ششمین شـماره‌ی آن در شهریور ۱۳۰۷ خورشیدی شد.
نوعدوست به همراه همراهان و همفکران خود، علاوه بر انتشار نشریه‌ی پیک نسوان که محل انعکاس آثار نویسندگان برجسته‌ای چون سعید نفیسی بود، به تاسیس کتابخانه و قرائت خانه‌ی عمومی، گروه تأتر و کلاس خیاطی و صنایع دستی برای زنان اقدام کرد.
از ازدواج و جدایی روشنک از همسرش اطلاعات زیادی در دست نیست، اما گفته می‌شود که او ازدواج کرده، اما روشن نیست که همسرش فوت کرده و یا از هم جدا شده‌اند. روشنک بیشتر دوران زندگی خود را مجرد زندگی کرد و فرزندی نیز نداشت. خواهرش ملوک، بعد از مرگ همسرش به رشت آمد و با او زندگی کرد. ملوک به عنوان معلم و مدتی نیز به عنوان معاون در مدرسه‌ی سعادت نسوان با خواهرش همکاری می نمود.
روشنک بیماری‌های گوناگونی داشت. وی در بهار ۱۳۳۸خورشیدی، برای معالجه به تهران رفت. خواهرش ملوک به اتفاق فرزندانش او را در این سفر همراهی کردند. متاسفانه بیماری درمان نشد و روشنک در بیمارستان در گذشت. پیکر وی را در «ابن بابویه» شهر ری به خاک سپردند.
با درود فراوان به شما.
ما بابت رشد فرهنگ و توسعه گیلان که همیشه بهش افتخار می‌کنیم، مدیون انسان‌های جسور و پیشرو و بزرگی هستیم که بسیاری از اون‌ها شاید فراموش شده باشن. ممنون از شما که وقت می‌گذارید و یاد این بزرگواران رو دوباره زنده و احیا می‌کنین.
پیروز باشید