بخش سوم- در دو بخش پیشین به این نتیجه رسیدیم که اگرچه بارش روزهای اخیر بیش از حد معمول و ناشی از تغییرات اقلیمی بوده و در چنین بارش‌هایی احتمال آب‌گرفتگی در شهر عجیب نیست؛ اما گسترش بندرانزلی به‌ویژه در حدود پنج دهه اخیر بر پایه دانش شهرسازی و برنامه‌ریزی شهری رخ نداده و در زمینه زیرساخت‌ها و از جمله آب‌های سطحی تناسبی بین سامانه‌های طراحی و اجرا شده با نیاز شهر وجود ندارد.
در این بخش ضمن ارائه راهکارهای عمومی به یک پیشنهاد ویژه نیز پرداخته می‌شود که ضمن رفع مشکل آب‌گرفتگی‌ها آثار مثبت دیگری را در پی دارد. با توجه به افزایش گستره شهر و همچنین کاهش نفوذپذیری آب به دلیل افزایش سطح ساخت و ساز و همچنین تبدیل شدن بخش بیشتری از معابر و حیاط خانه‌های از خاک به بتن، موزاییک یا آسفالت عملا میزان آب جاری در معابر نسبت به چند دهه پیش حتی در شرایط بارشی برابر بیشتر است.
پارک رضوان
در نتیجه شبکه‌های قبلی موجود در مناطق قدیمی صرف نظر از کیفیت به لحاظ ابعاد نیز ممکن است پاسخ‌گو نباشند. این مشکل فقط اختصاص به آن بخش از شبکه که محدوده آبریز بالادست آن افزایش پیدا کرده ندارد بلکه مناطقی که سطح محدوده آبریز آن‌ها افزایش پیدا نکرده هم به دلیل کاهش نفوذپذیری سطوح با حجم آبی بیش از پیش مواجه هستند.
با توجه به افزایش گستره شهر و همچنین کاهش نفوذپذیری آب به دلیل افزایش سطح ساخت و ساز و همچنین تبدیل شدن بخش بیشتری از معابر و حیاط خانه‌های از خاک به بتن، موزاییک یا آسفالت عملا میزان آب جاری در معابر نسبت به چند دهه پیش حتی در شرایط بارشی برابر بیشتر است
بنابراین بازنگری در طرح‌های پیشین، ناحیه‌بندی مجدد شهر و تعیین دوباره ابعاد و اقطار و شیب سامانه‌های جمع‌آوری ضروری است. بدیهی است در طراحی مجدد ضمن توجه به آخرین آمارهای بارش لازم است به‌طور ویژه به نظرات کارشناسان اقلیم‌شناس در خصوص تغییرات اقلیمی و تاثیر آن بر منطقه، گیلان و انزلی نیز توجه شود.
بلوار معلم
به‌طور معمول در طراحی ها محدوده‌هایی از شهر یا حاشیه آن به‌عنوان منابع پذیرنده آب سطحی و باران تعییر می‌شوند که بطور معمول عبارتند از اقیانوس‌ها، دریاها، دریاچه‌ها، تالاب‌ها، رودخانه‌ها، آبگیرها، کانال‌های آبیاری یا زهکشی و …
گرچه ورود آب به منابع فوق بازگشت آب به چرخه طبیعی است و به‌عنوان حقابه بوم سازگان‌های اطراف شهر محسوب می‌شود اما ممکن است آورده مثبت چندانی برای شهر و شهروندانش نداشته باشد.
شهر انزلی بویژه نیمه ساحلی آن در گذشته از آبگیرهایی پر بود که متاسفانه عمده آن‌ها در یک فرآیند نادرست شهرسازی از بین رفت
بنابراین در مناطقی مانند انزلی که شدت بارش زیاد است و ضمن وقوع آب‌گرفتگی و سیلاب، آب در فاصله زمانی کوتاهی به منابع پذیرنده رفته و آورده مفید و مستقیم چندانی برای شهروندان ندارد اگر بتوان با تمهیداتی زمان ورود آب به منابع پذیرنده را طولانی‌تر کرد یا بخشی از آب را ذخیره و در مصارف غیر شرب مورد استفاده قرار داد تا گام مهمی اجرا شده باشد.
بازار کاسپین
از این رو یکی از پیشنهادات، فرهنگ‌سازی در بین شهروندان برای ایجاد یک سیستم ذخیره آب باران در حیاط یا زیر حیاط منازل است که هم از میزان آب‌گرفتگی در روزهای پر باران می‌کاهد و هم آب مورد نظر می‌تواند برای آبیاری فضای سبز، شستشوی پارکینگ و حیاط و شستشوی خودرو مورد استفاده قرارگیرد.
اختر کاویان
این پیشنهاد مخصوص منازل مسکونی نیست و ادارات، هتل‌ها، مهمان‌پذیرها، شهرک‌ها و … که از قضا در انزلی کم هم نیستند می‌توانند با این روش به جلوگیری از آب‌گرفتگی و کاهش مصرف آب شرب کمک کنند و در دراز مدت موجب کاهش هزینه‌های آب مصرفی هم بشوند به‌خصوص که به نظر می‌رسد سیاست دولت افزایش این هزینه‌ها تا رساندن به مبالغ واقعی باشد.
در رابطه با شهر و شهرداری هم پیشنهادات مشابهی قابل ارائه است که در ادامه با ارائه تصاویر و ذکر نمونه‌هایی روشی پیشنهاد می‌شود که اگر چه در نهایت آب را به چرخه باز می‌گرداند اما پیش از بازگشت هم از آب‌گرفتگی در برخی مناطق مستعد جلوگیری و هم فواید یا بهره‌های مفیدی برای شهر به همراه دارد.
پایگاه بهداشتی ۱۵ خرداد
این پیشنهاد گرچه هزینه‌بر است اما می‌تواند بر کاهش ابعاد و اقطار سامانه‌ها و کاهش هزینه‌های اجرا و نگهداری شبکه موثر بوده و به نوعی بیش از هزینه‌های افزوده شده، آورده به همراه داشته باشد.
در گیلکیِ متداول در منطقه انزلی واژه “وِِر” ، “وِِئر” یا “وِِیر” به مفهوم محل گذرآب یا آبگیر به کار می‌رود که از جمله می‌توان به کلیور (کُلِ وئر)، نُُویر، غاریور اشاره کرد
انزلی‌چی‌های قدیمی به یاد دارند و پیشتر هم گفته شد که شهر انزلی بویژه نیمه ساحلی آن در گذشته از آبگیرهایی پر بود که متاسفانه عمده آن‌ها در یک فرآیند نادرست شهرسازی از بین رفت.
در گیلکیِ متداول در منطقه انزلی واژه “وِِر” ، “وِِئر” یا “وِِیر” به مفهوم محل گذرآب یا آبگیر به کار می‌رود که از جمله می‌توان به کلیور (کُلِ وئر)، نُُویر، غاریور اشاره کرد.
ولی‌آباد
همچنین در غازیان و در انتهای شرقیِ خیابان آذربایجان فعلی از محلی به نام حسین وِِئر سر نام می‌برند که قدیمی‌ها می‌گویند در دهه‌های سی و چهل برخی زنان غازیان حصیرهایشان را در آن آبگیر می‌شستند.
عمده آبگیرها بویژه پس از افزایش جمعیت در دهه ۱۳۶۰ نابود شدند و امروزه چند آبگیر شهری از گذشته باقی مانده که از جمله می‌توان از آبگیر پشت آتش نشانی غازیان و در مجاورت کرد محله که به آن تالاب گمشده نیز می‌گویند نام برد. همچنین آبگیری در انتهای پارک معروف به هفده هکتاری روبروی مسجد بی بی حوریه و پشت سالن ورزشی نیز قابل اشاره است.
بی بی حوریه
نقاطی از این دست در محدوده ولی‌آباد، عباس‌آباد، کار آموزی و تمام مناطق توسعه یافته غرب و همچنین در شایلو، شالیور، زمین طیاره و تمام مناطق توسعه‌یافته شرق انزلی نیز وجود داشت که با نگاهی سودجویانه و در جهت تولید دیوانه‌وار ساختمان نابود شدند در حالی که امکان ساخت و ساز با حفظ و نگه‌داشت این مناطق با روش‌های فناورانه وجود داشت.
و اما پیشنهاد این است که شهرداری ضمن توجه به ظرفیت آبگیرهای طبیعی پراکنده موجود در شهر در عرصه‌هایی مانند پارک‌ها، فضاهای سبز، میدان‌ها که متعلق به اوست، اقدام به ساخت برکه یا آبگیر مصنوعی یا مخزن زیرزمینی جهت ذخیره بخشی از آب باران کند. روشی که در عکس آمده است.
تالاب گمشده کردمحله
با دیدن تمهیداتی مانند آشغال‌گیر در ورودی و سیستم پمپاژ در انتهای مخازن، این منابع پذیرندۀ پراکنده در شهر می‌توانند تامین‌کننده آب مورد نیاز فضای سبز، آتش نشانی و شست‌وشوی معابر باشند و به محض اطلاع از بارندگی شدید پمپ‌ها روشن و مخازن تخلیه شوند تا آماده جذب بخشی از آب بارش‌های شدید و جلوگیری از آب‌گرفتگی شوند.
شهرداری ضمن توجه به ظرفیت آبگیرهای طبیعی پراکنده موجود در شهر در عرصه‌هایی مانند پارک‌ها، فضاهای سبز، میدان‌ها که متعلق به اوست، اقدام به ساخت برکه یا آبگیر مصنوعی یا مخزن زیرزمینی جهت ذخیره بخشی از آب باران کند
ده‌ها میدان، پارک و فضای سبز را می‌توان در سطح شهر برای این‌کار معرفی کرد که از جمله برخی از آن‌ها در نقاط آبگیر شهر قرار دارند.
مخزن
اما جهت جلوگیری از طولانی شدن متن صرفا به چند مورد از آن‌ها اشاره می‌شود:
-میدان جنب پایگاه بهداشتی پانزده خرداد ( پشت بازار کاسپین )
-فضای سبز جلوی بازار کاسپین
-انتهای بلوار معلم
-انتهای خیابان کلاهدوز و پارک رضوان
-پارک اختر کاویان
حسین وئرسر
همان‌طور که پیشتر گفته شد مزایای اجرای این طرح‌ها به شرح زیر است:
-جلوگیری از وقوع آب‌گرفتگی و سیلاب، تخریب معابر و هزینه‌های بعدی ناشی از آن
-کاهش نیازمندی به شبکه آب شرب
-تامین آب برای مصارف شهرداری به‌صورت پراکنده در سطح شهر و کاهش نیاز به ایجاد تاسیسات جهت انتقال آب به همه نقاط شهر
-کمک به محیط‌زیست شهری و بوم سازگان‌های اطراف
-زیباسازی شهر (در صورت ایجاد آبگیرهای مصنوعی)
کلیور نویر غاریور
لازم به ذکر است که این پیشنهادات قابل اجرا برای همه مناطق پر بارش و از جمله شهرها و روستاهای استان گیلان است.
«دانش آموخته مهندسی مکانیک حرارت و سیالات از دانشگاه پلی تکنیک، کنشگر توسعه پایدار»