در روزها و شبهایی که سرمای استخوان سوز زمستانی زودتر ازهمیشه مهمان خانه‌های مردم گیلان شده و در شبهایی که شهروندان با سرعت کسب و کارهای خود را تعطیل کرده و روانه خانه‌های گرم‌شان می‌شوند، برخی به سختی و مشقت و با روشن کردن آتش، گرما را در خانه‌های کارتنی و زیر پتوهای نمناک می‌جویند.
شروع زمستان اگر برای عده‌ای یادآور برف و شادی و یلداست برای عده‌ای دیگر نه تنها لذتی ندارد بلکه زخمی است مضاعف بر زخم‌هایشان. کارتن خوابها، بی‌خانمها و در راه مانده‌های غیربومی شبهای سرد زمستانی را در گوشه و کنار خیابانها و در فضاهای خالی بانکها و اماکن دولتی در زیر پتوهای مندرس و کارتن به صبح می‌رسانند.
کارتن خوابی، پدیده جدیدی در سیمای شهرهای بزرگ نیست. رشت نیز بعنوان مرکز گیلان سالهاست شاهد حضور این افراد که گاهی معتاد متجاهر وغیر بومی در راه مانده هستند بوده.
کارتن خوابی یکی از آسیبهای اجتماعی در شهرهای بزرگ است که صرفا محدود به یک عده افراد خاص مانند معتادین متجاهر و متکدیان غیر بومی و زنان و کودکان خیابانی نیست، بلکه برخی افراد به دلایل مختلف و به دلیل بی‌سرپناهی به ناچار به کارتن خوابی در گوشه و کنار شهر روی می‌آورند. معضلی که به دنبال خود بسیاری از خلاف ها و آسیبهای اجتماعی را به همراه دارد.
سامانکده شهرداری رشت با گنجایش ۵۰ نفر فقط میزبان کارتن خوابها و در راه مانده های مرد است . بی آنکه مکانی برای اسکان بانوان در این مکان رشت پیش بینی شده باشد.
اما آنچه که این روزها نگرانی و موجب دغدغه فعالان اجتماعی است؛ ساماندهی و ایجاد سرپناه برای این افراد در شبهای سرد زمستانی است. شهرداری رشت در چند سال گذشته با ایجاد سامانکده و گرمخانه از جمله ارگانهای حمایتی و پیشرو شناسایی و هدایت افراد کارتن خواب، معتادین و غیر بومی‌های در راه مانده به سامانکده و گرمخانه بوده است. در این میان نکته حایز اهمیت و قابل توجه نبود مرکز یا ساختمان جداگانه ای برای اسکان موقت زنان و دختران خیابانی معتاد و کارتن خواب در رشت است.
سازمان بهزیستی نیز در مراکز ماده ۱۵ و ماده ۱۶ خود که برای نگه داری و ساماندهی معتادین خود معرف و متجاهر پیش بینی شده فاقد ساختمان جداگانه برای اسکان زنان است
سامانکده شهرداری رشت با گنجایش ۵۰ نفر، فقط میزبان کارتن خوابها و در راه مانده‌های مرد است. بی آنکه مکانی برای اسکان بانوان در این مکان پیش بینی شده باشد. این در حالیست که هیچگونه آماری از تعداد کارتن خوابهای رشت و تفکیک جنسیتی آنها توسط دستگاههای مرتبط ارایه نمی‌شود.
در گرمخانه شهرداری جایی برای زنان نیست
در این رابطه یک کارشناس آسیبهای اجتماعی به مرور گفت: طبق مصوبه آیین نامه ساماندهی متکدیان در سال ۱۳۸۸، هر گونه شناسایی و ساماندهی این افراد در حیطه وظایف شهرداری و فرمانداری است. این افراد بعد از هدایت به سامانکده و گرمخانه توسط کارشناسان، غربالگری اولیه شده و سپس به بهزیستی برای نگه داری و توانمند سازی تحویل می‌شوند.
این کارشناس ادامه داد: سازمان بهزیستی نیز در مراکز ماده ۱۵ و ماده ۱۶ خود که برای نگه داری و ساماندهی معتادین خود معرف و متجاهر پیش بینی شده فاقد ساختمان جداگانه برای اسکان زنان است. در این بخش نیز وظیفه شناسایی و هدایت زنان کارتن خواب متکدی برعهده شهرداری و نیروی انتظامی است.
در حالیکه بخش عمده ای از شناسایی و جمع آوری متکدیان کارتن خواب برعهده شهرداری است، این نهاد از پذیرش بانوان آسیب دیده اجتماعی در گرمخانه خودداری می‌کند و این کار را متوجه اورژانس اجتماعی بهزیستی می داند.
کارشناس آسیبهای اجتماعی استان با تاکید به اینکه نه تنها در مراکز بهزیستی بلکه در سامانکده شهرداری نیز ساختمان و مرکزی برای ساماندهی زنان کارتن خواب در شبهای سرد زمستانی پیش بینی نشده این موضوع را ضعف نهادهای اجتماعی استان دانست و اظهار کرد: اگر سامانکده یا گرمخانه ویژه زنان در رشت وجود داشت فرصت مناسبی برای نگه داری اولیه وغربالگری آنها به منظور معرفی به مراکز بهزیستی و توانمندسازی بود.
او به خانه «تلاش» بهزیستی که متولی اسکان و حمایت از زنان آسیب دیده اجتماعی و دختران فراری است اشاره کرد و ادامه داد: اورژانس اجتماعی این زنان را از سطح شهر به این خانه راهنمایی کرده و بعد از غربالگری و بعد ازتایید مصرف علنی مواد آنها را پذیرش می‌کند.
بهزیستی از پذیرش زنان کارتن خواب خودداری می‌کند
با این وجود در حالیکه بخش عمده ای از شناسایی و جمع آوری کارتن خوابها و بی خانمانها برعهده شهرداری است، این نهاد از جمع آوری و پذیرش بانوان آسیب دیده اجتماعی در گرمخانه خودداری می‌کند و این کار را متوجه اورژانس اجتماعی بهزیستی می داند.
«محمدرضا علیزاده» معاون اجتماعی سازمان فرهنگی اجتماعی شهرداری رشت در پاسخ به مرور با دسته بندی کارتن خوابها به دو گروه معتادین متجاهر و افراد بی خانمان گفت: بیش از ۹۰ درصد کارتن خوابها معتادین متجاهر هستند که ساماندهی آنها با پلیس مبارزه با مواد مخدر و درمان و اسکان آنها با مراکز ماده ۱۶ بهزیستی است.
وی با با بیان اینکه شهرداری رشت فقط یک گرمخانه با ظرفیت ۵۰ نفر در اختیار دارد به پذیرش بیش از ۶۰ نفر و بیشتر از ظرفیت افراد بی خانمان و کارتن خواب در این مکان اشاره کرد و افزود: از معاونت اجتماعی استانداری تقاضای کردیم به دلیل ظرفیت محدود گرمخانه شهرداری، یکی از ساختمانهای خالی خود را به اسکان موقت این افراد در شبهای سرد زمستانی اختصاص دهد.
علیزاده نیز با تایید این موضوع که گرمخانه شهرداری رشت به دلیل نبود ساختمان جداگانه قادر به پذیرش زنان و دختران آسیب دیده اجتماعی نیست اظهار کرد: بهزیستی متولی ساماندهی این افراد است. این درحالیست که بهزیستی هم از پذیرش زنان معتاد کارتن خواب خودداری می‌کند.
معاون اجتماعی شهرداری رشت از پیگیری های شهرداری و معاونت اجتماعی استانداری برای راه اندازی مرکز ماده ۱۶ بهزیستی برای اسکان و درمان زنان معتاد متجاهر خبر داد و گفت: این موضوع نیازمند صدور مجوز از سوی وزارت کشور است و در اختیار تصمیم گیری استان نیست.
علیزاده همچنین به خودداری برخی از کارتن خوابها و پارک خوابها برای حضور در گرمخانه اشاره و اضافه می‌کند: ماموران شهرداری که وظیفه شناسایی وهدایت این افراد را به گرمخانه ها دارند از عدم پذیرش این افراد برای اسکان در گرمخانه خبر می‌دهند. متاسفانه برخی ازاینها به این سبک زندگی عادت کردند هرچند که ما هم تمهیدات لازم برای انتقال موقت آنها به گرمخانه را انجام می‌دهیم اما معتادین متجاهر نیز در بحث سامانکده جایگاهی ندارند و نیروی انتظامی باید دراین بخش ورود کند.
معاون اجتماعی سازمان فرهنگی اجتماعی شهرداری رشت به ماندن طولانی مدت برخی از این افراد در گرمخانه و سامانکده شهرداری اشاره کرد و گفت: بعد از اسکان موقت به این افراد، متاسفانه دستگاههای حمایتی برای تحویل و ساماندهی طولانی مدت این افراد، پای کار نیستند و سالهاست حدود ۲۵ نفر از کارتن خوابها و افراد بی خانمان در گرمخانه شهرداری حضور دارند که هیچ دستگاهی آنها را ساماندهی نمی‌کند.
وی در خصوص ساماندهی متکدیان و کودکان کار نیز در این مرکز اظهار کرد: متاسفانه اکثر متکدیان رشت غیر بومی و با اجاره خانه به شکل تیمی در گروههای ۱۵ الی ۲۰ نفره فعالیت دارند که باید به شهرهای خودشان بازگشت داده شوند. این امرهمکاری دستگاه قضا استان را می‌طلبد. درحال حاضر تیم متکدیان منطقه گلباغ نماز رشت شناسایی شده و تحویل دستگاه قضا شدند و کودکان آنها هم به بهزیستی سپرده شدند. دراین بخش همراهی دستگاهها و مردم خیلی مهم است. با این وجود نیروی انتظامی برای شناسایی و دستگیری همراه ما نیست و مردم همچنان از روی دلسوزی به این افراد کمک می‌کنند.