گیلان در حوزه ثبت ملی صنایع دستی در ردیف سه استان اول کشور قرار دارد. از این استان،تاکنون ۶ اثر صنایع دستی با توجه به سابقه تاریخی و فرهنگی منطقه به ثبت ملی کشور رسیده‌اند. صنایع دستی همچون رشتی دوزی، چادرشب بافی،گلیم بافی، چوب تراشی، شال بافی و سفال که به قدمت تاریخ این استان سابقه دارند.
در عین حال اگرچه در ثبت ملی این آثار، جایگاه بالایی در کشور داریم اما در حوزه برند سازی، بازاریابی و فروش صنایع دستی در رتبه‌های متوسط و رو به پایین کشور هستیم.
این درحالیست که ثبتهای ملی، خود یکی از عوامل توسعه یک منطقه هستند. اما از این ظرفیت به درستی درگیلان بهره‌گیری نشده است. شاید تنها در حوزه رشتی دوزی رشت با ایجاد موزه تخصصی، تاثیر مثبتی را در این رشته هنری شاهد بودیم.
با این حال همچنان در حوزه‌های طراحی، فروش و برند سازی و دوختهای سنتی، اغلب آثارصنایع دستی استان نتوانسته‌اند به زندگی مردم عادی راه پیدا کنند.
حال این سوال مطرح می‌شود که آثار صنایع دستی و ثبت ملی استان تا چه زمانی باید بروی تابلوها باشند؟ آیا وقت آن نرسیده مهمترین فاکتور این صنعت یعنی طراحی و برند سازی به زندگی مردم و فعالین این عرصه وارد شود؟
گام اول در این بخش، ایجاد دبیرخانه‌های فعال برای صنایع دستی ثبت ملی شده در استان است. بهره گیری از این ظرفیت بعنوان عامل توسعه بسیار مهم است. در حال حاضر دبیرخانه شهرها در اختیار شهرداران و دبیرخانه مناطق روستایی زیر نظر فرمانداری‌ها قرار دارد. جا دارد کارشناسان و مسؤولان ذیربط هر چه سریعتر با برنامه ریزی مدون این ظرفیت را در حوزه صنایع دستی گیلان تقویت کنند.
از یاد نبریم که کشور ما دارای تنوع فرهنگی و اقلیم متنوعی است که با ۲۲۹رشته صنایع دستی توانسته جایگاهی در حوزه آثار میراث ناملموس پیدا کند.
اما چگونه باید به جایگاه مطلوب در حوزه برند سازی و بازاریابی صنایع دستی در ابعاد منطقه‌ای و جهانی راه پیدا کنیم؟
صنایع دستی گیلان با ثبت جهانی روستای قاسم آباد و ثبت ملی ۶ روستا توانست گامهای مثبتی برای برند سازی شخصی فعالین این رشته بردارد تا هنرمندان رشته‌های مختلف بتوانند شناسه برند خود را در کشور داشته باشند.
در عین حال برگزاری رویدادهای تلفیقی از بخشهای مختلف صنایع دستی می‌تواند در ارتقا برند سازی شخصی نقشی مؤثر ایفا کند. بعنوان نمونه می‌توان رشتی دوزی را به طراحی لباس و چادر شب بافی را در طرح‌ها و نقش‌های جدید تری مدنظر قرار داد. چراکه برند سازی شخصی یکی از پیش زمینه‌های صادرات محصولات صنایع دستی است.
اما نکته مورد توجه در بازاریابی و صادرات صنایع دستی گیلان، استفاده از تعرفه صفر گمرکی صنایع دستی برای کشورهای عضو اوراسیاست که این ظرفیت در توافقنامه‌های بین اللملی ایجاد شده است. بطوریکه مقرر شد؛ محصولات صنایع دستی شهرها و روستاهای ثبت جهانی شده بتوانند در نمایشگاه‌های بین اللملی حضور پیدا کرده و محصولات خود را وارد تعرفه‌های ترجیحی گمرکی کنند. در حال حاضر این فرصت برای روستای قاسم آباد رودسر فراهم است .
ایجاد بازارچه‌های دایمی صنایع دستی در مسیر حضور گردشگران، آشنایی و آموزش هنرمندان رشته‌های مختلف صنایع دستی با ابزارهای بازاریابی الکترونیکی و شبکه‌های‌های فضای مجازی و از همه مهمتر استفاده کاربردی از ثبتهای ملی و جهانی در حوزه صنایع دستی دیگر شروط لازم در برند سازی و فروش این محصولات است که نیازمند پیوستهای مدیریتی و برنامه ریزی‌های لازم است.
در این میان تجاری سازی، تولید بر حسب نیاز بازار و قرارگیری هنرهای بومی سنتی و صنایع دستی در یک طیف از استراتژی‌های بازاریابی است که باید مورد توجه قرار بگیرد تا ضمن متمایز کردن محصولات بتوانیم ذایقه مشتریان و بازار را به سمت هنرهای صنایع دستی تغییر بدهیم.
* مشاور تخصصی حوزه صنایع دستی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی
نظرات بسته شده است.