نمایش موزیکال «زیبای طناز» که طی روزهای گذشته در رشت و دیگر شهرهای گیلان بر روی صحنه رفت، فراتر از یک اجرای سرگرمکننده، تجربهای چندبعدی از ترکیب هنر و اندیشه است.
این اثر صرفنظر از زیباییهای بصری، بازیهای باورپذیر و موسیقی گوشنوازش که حاصل ذوق و قریحه سرشار آهنگساز و کارگردان اثر است، در لایههای زیرین متن خود حرفهای زیادی برای گفتن دارد.
«محمدرضا فهیم گیلانی» در قامت نویسنده، کارگردان و آهنگساز، توانسته است مفاهیم عمیق انسانی را در پسِ هر دیالوگ و نت موسیقی جای دهد. او هوشمندانه از مرزهای یک روایت ساده عبور کرده و تماشاگر را با چالشهای روانشناختی همچون کمالگرایی افراطی، عقده پدر و فرآیند رشد فردی روبرو میکند.
در آغاز، ما با جوانی بیتجربه مواجهیم که در آتش فراق محبوب میسوزد. او در جایگاه یک «استاد»، گرفتار کمالگرایی صلب و سختی است که باعث میشود تمام شاگردانش را از خود براند؛ تصویری دقیق از انسانی که هنوز با سایههای درونیاش صلح نکرده است. اما نقطه قوت داستان در تحول این شخصیت نهفته است.
در دیالوگهای او با «پریدخت»، ما شاهد طی شدن مسیر فردیت و رشد هستیم؛ جایی که بیتابیِ جوانی جای خود را به آگاهی، پذیرش و نگاهی فیلسوفانه به دوگانه مرگ و زندگی میدهد.
اما اوج شکاف روانشناختی در تقابل دو شخصیت «بدخو» و «زیبای طناز» تجلی مییابد. هر دو شخصیت، اگرچه در ظاهر متفاوت، اما در واقع دو روی یک سکهاند که از «عقده پدر» رنج میبرند. نویسنده با ظرافتی تحسینبرانگیز نشان میدهد که چطور یک تروما و بیپناهیِ مشترک، میتواند دو مسیر متضاد خلق کند: «بدخو» با مکانیسم دفاعی پرخاشگرانه، خشم خود را در قالب انتقام از هم صنفانِ پدر و کشتار برونریزی میکند و «زیبای طناز» با اضطرابی درونی، راهِ سنجش و محک زدن افراطیِ معشوق را برمیگزیند .
در کنار این تحلیلهای روانشناختی، نمیتوان از مهارت تماشایی نویسنده در بازی با کلمات گذشت. در دورانی که زبان نسل جوان دستخوش تغییرات شتابزده شده، فهیم گیلانی با شجاعت و مهارتی شاعرانه به سراغ واژگان و اصطلاحات اصیل فارسی رفته است.
استفاده از مفاهیمی همچون «داد و دهش» و دیگر تعابیر غنیِ کهن، نه تنها به غنای ادبی متن افزوده، بلکه هویتی ریشهدار به شخصیتها بخشیده است. این گزینش زبانی، مخاطبِ امروز را با ریشههایی روبرو میکند که به دلیل پیوند عمیق با موسیقی و اجرا، بهخوبی در ذهن نفوذ کرده و ارزشهای اخلاقیِ فراموششده را بازخوانی میکنند.
«زیبای طناز» گواهی بر دانش و آگاهی نویسنده از زوایای پنهان روح بشر و ارادت او به میراث زبانی ماست. این نمایش ثابت میکند که تئاتر موزیکال میتواند در عین حال که گوش و چشم را مینوازد، ذهن را نیز به سفری عمیق در هزارتوهای روانشناسی و فرهنگ دعوت کند.
