گیلان و فراموشی میراث تجارت اصیل؛
استانداردها؛ ضامن بقای تجارت پایدار منطقه آزاد
گیلان یکی از مهمترین گلوگاههای تجاری کشور شناخته میشد که از قرون گذشته تا امروز نقشی اساسی در داد و ستد و تبادلات اقتصادی ایران و تبادلات جهانی در کارنامه خود دارد. با اینحال، تجارت منطقه آزاد امروز این استان، با وجود برخورداری از پیشینهای فرهنگی درخشان، گویی در تلاش است چرخهایی را که پیشتر با دقت و تجربه ساخته شدهاند، از نو اختراع کند. در حالیکه نام منطقه آزاد انزلی، «تسهیلگری در تجارت» بر فعالیتها نهاده شده، در عمل بسیاری از اقدامات صورتگرفته به عقبگرد در کیفیت زیرساختها و ساخت ابنیه انجامیده است.
امروزه بهجای پایبندی به ارتقای کیفیت فضاهای تجاری وامن برای تجار ایجاد محیطهایی منطبق با استانداردهای بینالمللی، شاهد فرسودگی و ناکارآمدی در فضاهای کاری تجاری هستیم؛ بهگونهای که نهتنها رشد و رونق تجارت را تسهیل نمیکند، بلکه موجب زیان و نارضایتی بیشتر تجار و فعالان اقتصادی میشود.
نقش نظام مهندسی در تضمین ایمنی و کیفیت ساختوساز
نظام مهندسی از ابتدا تشکیل شد تا مشارکت مهندسان در تنظیم و کنترل امور حرفهای مهندسی در سطح کشور را ممکن سازد و اهدافی همچون افزایش ایمنی ساختمانها، ارتقای کیفیت ساختوساز، مراقبت از ایمنی، بهداشت و آسایش محیطهای ساختمانی، و توسعه سالم فضاهای زیستی را تحقق بخشد. به عبارت دیگر، هدف از تشکیل نظام مهندسی، ایجاد سازمانی بود که بتواند با وضع قوانین و مقررات ملی ساختمان، طراحی، نظارت و اجرای دقیق ساختوسازها را کنترل کند و از تولید ساختمانهای ایمن و مقاوم اطمینان حاصل نماید.
سازمان نظام مهندسی ساختمان استان گیلان بعد از زلزله مرگبار رودبار معنای عمیقی داشته و ضرورت آن با توجه به سرعت ساختوساز در دهه هفتاد مشخص شد و بهطور رسمی پس از تصویب قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان درهمین سال، در رشت مرکز استان گیلان تشکیل شده است. این سازمان زیرمجموعهای از سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور است و هدف اصلی آن وضع قوانین و مقررات ملی ساختمان و نظارت بر پروژههای ساختمانی در استان گیلان میباشد
خلأ نظارت فنی در مناطق آزاد و پیامدهای آن
مناطق آزاد تجاری و صنعتی در ایران، بر اساس قانون چگونگی اداره مناطق آزاد، از ساختار اجرایی و نظارتی ویژهای برخوردارند؛ بهگونهای که بسیاری از وظایف دستگاههای دولتی از جمله نظارت بر ساختوساز، مستقیما در اختیار مدیران این مناطق قرار گرفته است. این استقلال اداری هرچند با هدف تسهیل سرمایهگذاری و سرعتبخشی به روند توسعه در نظر گرفته شد، اما در عمل باعث ایجاد خلأهای نظارتی عمیقی در حوزه مهندسی ساختمان شده است. در منطقه آزاد انزلی، نمونههای متعددی از ساختوسازهای غیراستاندارد و ناایمن مشاهده میشود؛ ساختمانهایی که گاه بدون پایانکار رسمی مورد بهرهبرداری قرار گرفتهاند و نظارت فنی آنها به جای سازمان نظام مهندسی، در اختیار شرکتهای مشاورهای وابسته به پیمانکاران بوده است.
شرایط اقلیمی نوع خاک همچنین هم جواری با دریا برای منطقه آزاد انزلی حساسیت های ویژه را به خود میگیرد که نظام مهندسی ویژه ای مستقر شده نه یا عقب راندن قانون های قبلی و بهروزرسانی نکردن ضوابط ساخت ساز در مقیاسی که هرگونه خطا میتواند تجارت کل منطقه را تحت شعاع قرار دهد.
حادثههای تلخی همچون آتشسوزی در مجتمعهای تجاری نظیر «ونوس» گواهی بر این واقعیتاند که توسعه بدون پایبندی به استاندارد و قانون، نه نشانهی آزادی اقتصادی، بلکه نشانهی بیسامانی و بیاعتنایی به ایمنی و اموال و جان انسانهاست. بازنگری در شیوه حکمرانی مهندسی در مناطق آزاد، بهویژه استقرار نظام نظارتی مستقل و شفاف، ضرورتی فوری است تا سرمایهگذاری و ساختوساز، به جای منبع خطر، به نشانهی پیشرفت و اعتماد بدل شود تا در این بین جدا از پیشگیری خطر ها در مواقع این چنینی ارجاعات قانونی راه گشا برای کل مجموعه باشد.
ضرورت بازاندیشی در مفهوم توسعه و تجارت آزاد در گیلان
بازار آزاد و تجارت آزاد، به معنای عقبنشینی از استانداردها یا نادیدهگرفتن قانون نیست. دستاوردی که برای جلوگیری از انحصار طلبی در بازار آزاد و همچنین فرهنگ رقابت سالم مستلزم رعایت خرد جمعی تجار است که در قالب قانون تجارت با آداب مختلف وضع میشود . متأسفانه امروز مناطق آزاد، با حذف تدریجی فرهنگ و آداب اصیل تجارت، سود مقطعی را بر همهچیز مقدم میدانند و این امر موجب تضعیف بنیانهای رقابت و آداب تجارت در مقیاسهای مختلف شده است. و تلاشی برای ارزش آفرینی در راستای توسعه پایدار در آن دیده نمیشود!
اگر چنین نگرشی ادامه یابد و اصول و ضوابط قانونی ساختوساز، بهویژه آنچه در قالب نظام مهندسی تعریف شده، در مناطق تجاری نادیده گرفته شود، نمیتوان به آیندهای روشن برای توسعه پایدار اقتصادی گیلان امیدوار بود. حفظ کیفیت، رعایت استانداردها و احترام به قانون، نه مانعی بر سر راه تجارت آزاد، بلکه ضامن دوام و اعتبار آن است.
و همچنین برای پیوستن به بازار جهانی باید لهجه و اتراتژی حضور را فرا گرفت امروزه ما شاهد تحقق نهاد هایی مانند IFRS-IIRC هستیم تا با دادن گزارش هایی مبنی بر شفافیت و افشاگریست در ابعاد گسترده گاهی نو در خلق ارزش هستیم.
بازاندیشی در مفهوم توسعه تجاری حتی در منطقه آزاد گیلان، توجه به اصالت تاریخی بازرگانی این سرزمین و تلفیق آن با استانداردهای نوین طراحی و ساخت، ضرورتی انکارناپذیر است؛ چراکه تنها با چنین رویکردی میتوان امید داشت گیلان بار دیگر به جایگاه شایسته خود در تجارت ملی و منطقهای بازگردد.
IFRS (International Financial Reporting Standards Foundation)
بنیاد بینالمللی استانداردهای گزارشگری مالی است که وظیفه تدوین استانداردهای حسابداری مورد استفاده در سطح جهانی را بر عهده دارد.
IIRC (International Integrated Reporting Council)
شورای بینالمللی گزارشگری یکپارچه است که چارچوب «گزارشگری یکپارچه» (Integrated Reporting Framework) را ایجاد کرده تا سازمانها بتوانند در گزارشهای خود پیوند میان عملکرد مالی، سرمایههای انسانی، اجتماعی، طبیعی و فکری را نشان دهند.