ارتباط زمین‌لرزه باستانی مارلیک و زلزله ۳۱ خرداد ۱۳۶۹؛
بازگشت زلزله به تپه باستانی
تپه مارلیک، در منطقه رحمت‌آباد رودبار در استان گیلان واقع شده است. این تپه بقایای یکی از قبرستان‌های سلطنتی گذشته ایران را که حدود اواخر هزاره دوم تا اوایل هزاره اول پیش از میلاد در این نواحی حکومت می‌کردند، در بر دارد. تپه مارلیک یکی از تپه‌های پنج‌گانه‌ای است که در دره “گوهر رود” قرار دارد.
این تپه در سال‌های ۱۳۴۰ و ۱۳۴۱ به وسیله هیأت حفاری مشترک اداره کل باستان‌شناسی و دانشگاه تهران مورد حفاری قرار گرفت، آثار باستانی این تپه در ضمن یک بررسی علمی که در نواحی منطقه رحمت‌آباد رودبار انجام می‌شد، بررسی و پس از آگاهی از اهمیت آثار مدفون در دل این تپه عملیات حفاری در آن شروع شد.
تپه مارلیک شامل یک تپه طبیعی سنگی در بالای آن و سطح تپه در منطقه‌ای است که حدود ۱۳۵ متر طول و ۸۰ متر عرض دارد، در این منطقه تعداد ۵۳ آرامگاه ساخته شده از سنگ و ملات گل در یک لایه باستانی قرار گرفته بود و به نظر می‌رسد که اقوام مارلیک یکی از گروه‌های اولیه هند و ایرانی بودند که بعدها در مدارک تاریخی از آن‌ها به نام “ماردها” یا “اماردها” ذکری آمده است.
این اقوام به نظر می‌رسد در نیمه دوم هزاره دوم پیش از میلاد مسیح به ارتفاعات دامنه‌های شمالی البرز در حوزه جنوبی دریای کاسپین وارد شده و در مناطق کوهستانی مستقر شدند. این اقوام حکومت مقتدر و پیشرفته‌ای را از نظر هنر و صنایع تشکیل داده و از تپه مارلیک به عنوان محل آرامگاه سلاطین خود، از قرن چهاردهم تا قرن دهم پیش از میلاد استفاده کردند.
حوطه باستانی مارلیک (در نزدیکی رودبار، استان گیلان) در محلی رخ داده که در سال ۱۳۶۹ کانون یکی از مخرب‌ترین رخداد‌های معاصر بود. زلزله ۳۱-۳-۱۳۶۹ منجیل شهرهای منجیل، رودبار و لوشان را به طور کامل ویران کرد و به شهرهای دیگر استان گیلان و طارم علیای زنجان در زمین لرزه‌ای با بزرگای ۷.۳ خسارت‌های شدیدی وارد کرد.
تپه مارلیک در رشته‌کوه البرز، و در فرادیواره به گسل رودبار واقع شده است این مکان یک گورستان مهم نخبگان بود که تقریبا بین سال‌های ۱۴۰۰ تا ۸۰۰ پیش از میلاد (اواخر عصر برنز تا اوایل عصر آهن) شکوفا شد و با یک فرهنگ پیش از ایرانی پیشرفته (احتمالا مربوط به قوم آمارد یا کاسپین‌های اولیه) مرتبط بوده است.
این مکان به طور ناگهانی حدود سال‌های ۸۰۰ تا ۷۵۰ پیش از میلاد متروکه شد. در حالی که دلیل دقیق آن هنوز مورد بحث است، هیچ مدرکی دال بر فروپاشی فاجعه‌بار درون مقبره‌ها در طول دوره استفاده اولیه آن‌ها وجود ندارد.
آثار باستانی ارزشمند تا زمان کاوش‌های مدرن دست‌نخورده باقی مانده بود. این متروکه شدن معمولا به تغییرات عمده فرهنگی و سیاسی در منطقه، احتمالا گسترش قدرت‌های نوظهور مانند مادها یا مانایی‌ها، همراه با تغییرات احتمالی محیطی یا عوامل اقتصادی نسبت داده می‌شود.
در زلزله ۳۱ خرداد ۱۳۶۹ منطقه رودبار در فاصله‌ای بسیار نزدیک به محوطه مارلیک به شدت تخریب شد. در جنوب محدوده مارلیک زمین‌لرزه بزرگ فتلک موجب مدفون شدن دو روستای فتلک و فیشم، در پایین دست روستای فتلک، شد.
در این زمین لغزش که درست در لبه افتگاه گسل رودبار رخ داد ۲۵۰ نفر فقط در همین محل از اهالی هر دو روستا مدفون شدند. این زلزله به عنوان یادآوری آشکاری از چگونگی نابودی تمدنی غیرقابل جایگزین با یک زمین‌لرزه بزرگ عمل کرد.
تپه مارلیک به خاطر یافته‌های چشمگیر طلا و مصنوعات شناخته می‌شود. مطالعات باستان‌شناسی در دهه ۴۰ شمسی زمین‌لرزه‌ای باستانی را از طریق شواهد باستان‌شناختی (دیوارهای فروریخته، ویژگی‌های روانگرایی، شکستگی‌های چینه‌شناسی، لایه‌های متروکه) یادآور شد.
زلزله ۳۱ خرداد ۱۳۶۹ یک فاجعه بزرگ با حدود ۱۵۸۰۰ کشته و خسارات فیزیکی قابل توجه به منطقه بود. بر اساس شواهد فعلی، متروکه شدن باستانی مارلیک به زلزله نسبت داده شده است.
زنده‌یاد استاد دکتر عزت‌الله نگهبان نابودی تمدن مارلیک را به رخداد زمین‌لرزه‌ای در ابتدای هزاره اول قبل از میلاد (حدود ٣٠٠٠ سال قبل) نسبت داده است. از این رو می‌توان رخداد زلزله ٣١ خرداد ۶٩ منجیل، با بزرگای٧.٣ را به احتمال به بازگشت زمین‌لرزه‌ای در همان منطقه با بزرگای مشابه نسبت داد.