به پیشنهاد استاندار گیلان در همایش بریکس مطرح شد؛
تشکیل کنسرسیوم فناوری احیای دریای خزر
استاندار گیلان در سخنانی در همایش آینده شهری «بریکس» در مسکو پیشنهاد داد که این اتحاد، کنسرسیوم فناوری برای احیای دریای خزر را تشکیل و مورد حمایت قرار دهد و به عنوان گام آغازین، بر روی احیای تالاب انزلی تمرکز کند.
به گزارش ایرنا، هادی حق‌شناس، این پیشنهاد را روز چهارشنبه در این نشست که با حضور نمایندگانی از کشورهای روسیه، چین، هند، امارات متحده عربی و همچنین مشاور سابق دبیرکل سازمان ملل در امور تغییرات اقلیمی از کشور کره جنوبی برگزار شد، بیان کرد.
حق‌شناس که از سوی احمدرضا فلاح معاون سفارت جمهوری اسلامی ایران در روسیه همراهی‌می‌شد، در سخنان خود به تبیین نقش پیشگام گروه بریکس در مدیریت نوآورانه و هوشمند فرایند احیای تالاب‌های ساحلی دریای خزر با کاربرد فناوری‌های نوین پرداخت.
بریکس می‌تواند الگوی بی‌نظیر از همکاری کشورهای جنوب جهانی باشد
استاندار گیلان در این نشست با بیان اینکه کشورهای بریکس با دارا بودن توانمندی‌های مکمل، می‌توانند الگویی بی‌نظیر از همکاری کشورهای جنوب جهانی را ارائه دهند، گفت: ما پیشنهاد می‌کنیم کنسرسیوم فناوری احیای دریای خزر تحت حمایت بریکس تشکیل شود.
وی با اشاره به اهمیت فناوری و داده‌ها در شکل‌گیری این کنسرسیوم، گفت: روسیه و چین می‌توانند با ارائه داده‌های ماهواره‌ای با وضوح بالا، مدل‌سازی پیشرفته آب و هوایی و فناوری‌های مهندسی آب، هسته مرکزی پایش و شبیه‌سازی را تشکیل دهند.
حق‌شناس خاطرنشان کرد: هند می‌تواند تجربه خود در مدیریت منابع آب، تصفیه پساب و کشاورزی پایدار را به اشتراک بگذارد. فناوری‌های مقرون‌به‌صرفه هند می‌تواند برای کل منطقه مفید باشد.
وی ادامه داد: برزیل نیز در این راستا می‌تواند دانش عمیق خود در حفاظت از اکوسیستم‌های گسترده (مانند آمازون) و مدیریت یکپارچه حوضه‌های آبریز را ارائه دهد.
وی تصریح کرد: آفریقای جنوبی تجربه خود در مدیریت آب در شرایط خشک و نیمه‌خشک و رویکردهای انطباق با تغییرات اقلیمی را در اختیار قرار دهد.
امکان نقش‌آفرینی بانک توسعه نوین بریکس به عنوان بازوی مالی ابتکار احیای خزر
استاندار گیلان در ادامه گفت: بانک توسعه نوین بریکس (NDB) می‌تواند به عنوان بازوی مالی این ابتکار عمل کند. این بانک می‌تواند با طراحی مکانیسم‌های مالی نوآورانه، پروژه‌های احیای دریای خزر را تحت عنوان «زیرساخت سبز» و «انعطاف‌پذیری اقلیمی» تأمین مالی نماید.
ضرورت همکاری بین‌المللی برای نجات خزر
وی درباره اهمیت اجرای این طرح اظهار داشت: دریای خزر به عنوان بزرگترین پهنه آبی محصور در خشکی جهان، نه تنها یک میراث طبیعی بی‌نظیر، بلکه یک اکوسیستم حیاتی برای میلیون‌ها نفر و گونههای بی‌شماری از جانداران است. در کرانه‌های این دریا، تالاب‌های ساحلی قرار دارند که محل زیست پرندگان مهاجر، زیستگاه و زاذگاه ماهیان، تصفیه‌کننده‌های طبیعی هوا و آب، مناطق مهم گردشگری و تامین معیشت مردم هستند.
حق‌شناس یادآور شد: امروزه به دلیل پدیده پسروی آب دریا و کاهش منابع ورودی آب از اراضی بالادست این تالابها در حال تبدیل شدن به کانون‌های بحرانی گرد و غبار و نمک تبدیل هستند.
وی با بیان اینکه سخنرانی وی، نه یک مرثیه، بلکه دربرگیرنده یک نقشه راه برای نجات دریای خزر است، گفت: وضعیت کنونی این دریا با استفاده از قدرت فناوری و نوآوری قابل حل و فصل است، موضوعی که فراتر از مرزهای ملی است و همکاری بین‌المللی را می‌طلبد.
دلایل بحران کنونی فراروی خزر
استاندار گیلان خاطرنشان کرد: دریای خزر به عنوان بزرگترین پهنه آبی محصور در خشکی با کاهشی تاریخی در سطح آب خود روبرو است.
وی ادامه داد: تغییرات اقلیمی (افزایش دما و تبخیر) و فعالیت‌های انسانی خطری جدی برای اکوسیستم‌های ساحلی آن ایجاد کرده است. پسروی آب در دریای خزر پدیده‌ای طبیعی در مقیاس‌های زمانی زمین‌شناسی بوده است، اما شواهد قوی نشان می‌دهد که فعالیت‌های انسانی این روند را تشدید و تسریع کرده است.
حق‌شناس از کاهش ورودی آب دریای خزر به عنوان یکی از دلایل اصلی کاهش تراز آب این دریا نام برد و گفت: رودخانه‌های عظیمی مانند ولگا، اورال، کورا و سفیدرود، شریان‌های حیاتی تغذیه کننده خزر هستند و امروز، سدسازی‌های گسترده، انحراف آب برای مصارف کشاورزی و صنعتی، کاهش بارش‌ها ناشی از تغییرات اقلیمی، حجم آب ورودی به دریا را به شدت کاهش داده است.
وی ادامه داد: همزمان، افزایش دمای کره زمین منجر به افزایش نرخ تبخیر از سطح وسیع این دریاچه شده است. این عدم تعادل، باعث کاهشی تاریخی در سطح آب شده است.
وی هشدار داد که از بین رفتن تالاب‌های ساحلی دریای خزر به تهدید سلامت عمومی و امنیت غذایی ،نابودی تنوع زیستی منحصر به فرد و مهاجرت گونه‌ها، افزایش گونههای مهاجم و تهدید زیستی، تهدید معیشت دهها میلیون‌ها نفر در زمینه ماهیگیری و کشاورزی و تخلیه جوامع محلی، تشدید طوفان‌های گرد و غبار، تغییر در الگوهای آب و هوایی محلی و از بین رفتن ارزش‌های فرهنگی، تاریخی و تفرجگاهی منجر خواهد شد.
پیشنهاد اجرای طرح پایلوت برای احیای تالاب انزلی
استاندار گیلان در ادامه پیشنهاد داد که برنامه چهار مرحله‌ای شامل ارزیابی وضعیت با استفاده از ماهواره‌ها، پهپادها و حسگرهای زمینی، تمرکز بر فناوری‌های کلیدی مدیریت آب، ایجاد سایت‌های نمونه پایلوت در تالاب‌های بحرانی و گسترش طرح‌های موفق به دیگر بخش‌های دریای خزر باشد.
حق‌شناس با اشاره به ویژگی‌های تالاب بین‌المللی انزلی به عنوان یکی از ارزشمندترین اکوسیستم‌های تالابی ایران و جهان، پیشنهاد داد که برنامه پایلوت و تحقیقاتی برای احیای تالاب‌های خزر با محوریت این تالاب آغاز شود.
جمع دیگری از مقامات و صاحب‌نظران از کشورهای عضو گروه بریکس نیز در این نشست به طرح دیدگاه‌های خود در زمینه بهره‌گیری از فناوری‌ها در بهبود زیرساخت‌های زیست‌محیطی پرداختند.
همایش آینده شهری بریکس روز چهارشنبه ۲۶ شهریور ۱۴۰۴ با حضور مدیران، شهرسازان، متخصصان و نمایندگان شرکت‌های پیشرو از بیش از ۳۵ کشور در پارک زاریادیه مسکو آغاز به کار کرد.
بنا بر اعلام برگزارکنندگان، افزون بر ۳۲۰ متخصص از روسیه و دیگر کشورهای جهان در این رویداد حضور یافته‌اند.
بر این اساس، استفاده از هوش مصنوعی و فناوری‌های رباتیک برای توسعه کلان‌شهرهای آینده و شهرهای هوشمند از موضوعات محوری این رویداد است.
گروه بریکس هم‌اینک متشکل از جمهوری اسلامی ایران، برزیل، روسیه، هند، چین، آفریقای جنوبی، مصر، اتیوپی، امارات متحده عربی و اندونزی است.
اتصال آبی دریای خزر با دریاهای آزاد، از طریق دو کانال کشتیرانی از رودخانه ولگا به دریای آزوف (سپس دریای سیاه) و از ولگا به دریای بالتیک، برقرار است، اما به معنی ورود آب از این دریاها به دریای خزر نیست.
حدود ۱۳۰ رودخانه به دریای خزر می‌ریزد که از بین آنها ولگا، اورال، ترک، سولاک، سفیدرود، کورا و سمور در زمره رودخانه‌های بزرگ محسوب می‌شوند. ولگا به‌تنهایی حدود ۸۵ درصد آبدهی رودخانه را تامین می‌کند.
دریای خزر با مسائل زیست‌محیطی مختلفی روبروست، اما چند سالی است که کاهش تراز آب دریای خزر یا همانطور که مردم عادی می‌گویند پایین رفتن یا پسروی سطح آب دریا بیش از بقیه مسائل ذهن مردم را درگیر کرده است. در حالیکه طی دهه‌های ۶۰ و ۷۰ خورشیدی بالاآمدن آب دریا نیز موجب خسارت‌ها و نگرانی‌های شده بود این بار عقب رفتن آب دریا همان نگرانی‌ها را پدید آورده است.
پیش از این، شینا انصاری معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست اول خرداد ۱۴۰۴ در سخنانی در نشست‌های یازدهمین اجلاس بین‌المللی اکولوژی نوسکی در سن‌پترزبورگ روسیه با اشاره به روند کاهش سطح آب دریای خزر، تشکیل کارگروه ویژه منطقه‌ای با مشارکت تمام کشورهای ساحلی را خواستار شد تا برنامه‌ای عملی برای حل این مشکل تدوین شود.
انصاری در این اجلاس هشدار داد: آمارها نشان می‌دهد که سطح آب خزر با سرعتی هشداردهنده در حال کاهش است، به طوری که پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰ ممکن است تا ۱۸ متر دیگر از عمق آن کاسته شود.
معاون بخش ولگا-خزر مؤسسه تحقیقات شیلات و اقیانوس‌شناسی روسیه نیز اول شهریور ۱۴۰۴ در نشست تخصصی مجمع رسانه‌ای خزر در آستراخان گفت: تراز آب دریای خزر تا پایان سال جاری میلادی (دی ۱۴۰۴) ممکن است حدود ۲۵ سانتیمتر دیگر کاهش یابد که این وضعیت، شدیدترین روند کاهش عمق این دریا در پنج سال گذشته خواهد بود.
سرگئی شیپولین افزود: هم‌اکنون، کم‌عمق‌ترین بخش دریای خزر در شمال این دریا و پرآب‌ترین منطقه، بخش جنوبی این دریا نزدیک ایران است.
