از روز شنبه ۲۲ خردادماه ۱۴۰۰ خیابان‌ها، کوچه‌ها، دیوارها و بیلبوردهای شهر رشت همزمان با تمام شهرها و روستاهای ایران، آبستن تصاویر و شعارهایی شد که همگی آینده‌ای آرمانی را وعده می‌دادند.
اگرچه برآورد دقیقی از میزان هزینه‌ی تبلیغات کاندیدای انتخابات وجود ندارد اما با یک تخمین سرانگشتی می‌توان به رقمی میلیاردی برای تبلیغات شهری رسید که ۲۸۷ کاندیدای شورای شهر رشت، برای به‌دست آوردن یکی از ۱۱ کرسیِ شورا هزینه کردند. ارقامی که یا بر دارایی شخصی کاندیداها تکیه داشت یا حامیان مالی با توجیه روابط دوستانه، خانوادگی و یا قبیله‌ای، سنگینی آن را برای کسب سودی شخصی‌سازی شده تقبل کردند.
انتخابات شوراهای شهر و روستا برخلاف انتخابات ریاست جمهوری و مجلس خبرگان رهبری، به‌دلیل تکثر کاندیداها، بیشتر قابلیت تبدیل به یک جدال اقلیت در برابر اقلیت را دارد و در جامعه‌ای که به جای نگاهی توسعه‌محور، بر نگاهی سودمحور بنا شده است، ابزار مناسبی برای انتخاب‌های مبتنی بر غیرت، مکان‌پرستی و قوم و خویشی است. از همین رو، انتخابات مجلس شورای اسلامی هم تنه به تنه‌ی انتخابات شوراهای شهر و روستا می‌زند و گاه افراد، به‌‌صرف نگاهی اقلیت‌پسند، خود را بر صندلی‌های سالن مجلس ایران می‌یابند.
«خدمت»، کلیدواژه‌ای تکراری
عبور از خیابان‌های شهری که در عین زرق و برق همیشگی‌اش یکی از کم‌امکانات‌ترین مراکز استان ایران است، مدام چشم شما را به بنرها، تراکت‌ها و مقواهایی می‌اندازد که در آن‌ها افراد با نگاهی نافذ، خود را بهترین اهرم برای «خدمت» معرفی کرده‌اند.
در میان آن‌ها افرادی هستند که دوره‌های متوالی در شورای شهر رشت حضور داشته‌اند، یک پای سیاست‌گذاری شهری بوده‌اند و در گذر از سالیان، تنها چهره‌ای فرتوت‌تر به‌خود گرفته‌اند؛ بی آنکه یک بار عملکردشان را در ترازوی نقد مردم گذاشته باشند.
همه جا را اجاره کنید
طی چند روز عبورومرور در خیابان‌های مختلف شهر، به وضوح دیدم که تنها اقبال مردم به نمایش کاندیداهایی که مدعی تحول شهر هستند، اجاره‌دادن مکان‌های شخصی به آن‌ها است تا در آن‌ها فرآیند ناقص انتخاب‌شدن، به سوی مرحله‌ی آخر برود.
در یک هفته‌ی منتهی به انتخابات، پارکینگ‌های عمومی شهر رشت (ازجمله پارکینگ بزرگ خیابان طالقانی)، نمای ساختمان‌ها، اسکلت سازه‌های نیمه‌کاره و سردر مغازه‌ها، مکان‌هایی بودند که نه توسط شهرداری، بلکه به وسیله‌ی صاحبان املاک به کاندیداها اجاره داده شد. نرخ هر مکان بسته به میزان دید آن متفاوت است. جالب است که فعالیت انتخاباتی افرادی که مدعی حل مشکلات شهری هستند، در بسیاری از موارد نبض حیات شهری را از کار می‌اندازد. در یک مشاهده‌ی موردی، غصب و اجاره‌ی پارکینگ عمومی به‌عنوان ستاد انتخاباتی، موجب افزایش ترافیک در خیابان طالقانی رشت شد.
مدعی تخصص و جوانی
شاید برآورد دقیقی از اینکه چند کاندیدای شورای شهر رشت تبلیغات شهری را به‌عنوان مهمترین ابزار تبلیغ تلقی کردند، ممکن نباشد. اما آنچه که در مشاهدات میدانی مرور قابل قضاوت است، تمرکز بر صفاتی همچون «تخصص»، «تجربه» و «جوانی» است.
کاندیداهای مختلفی با تاکید بر جوانی خود مدعی آن بودند که می‌توانند سیاست‌های شهر را دگرگون کنند. جالب است بدانید کمتر کاندیدایی تحصیلاتی مرتبط در حوزه‌های مدیریت شهری دارد و اغلب افراد به لطف روابط رسانه‌ای، سیاسی و اقتصادی خود را برای حضور در شورا اصلح تشخیص داده‌اند.
تبلیغات پرهزینه‌ی برخی از این کاندیداهای جوان در فضای مجازی، محل مناقشه است. ویدئوهای کارگردانی‌شده‌ی باکیفیت علاوه بر تبلیغات شهری چشمگیر، بخشی از فعالیت نیروهایی است که برای اولین بار است که سودای تصدی کرسی نهاد شهری را در ذهن می‌پرورانند.
مدیرمسئول‌ها؛ پای ثابت انتخابات
درصد قابل توجهی از کاندیداهای شورای شهر رشت از میان افرادی هستند که سابقه‌ی فعالیت رسانه‌ای داشته‌اند. کنکاش در سوابق آن‌ها، فعالیت رسانه‌ای قابل توجهی را نشان نمی‌دهد اما در رزومه‌ی برخی، عبارت فعال رسانه‌ای خودنمایی می‌کند. یافته‌های خبرنگار مرور حکایت از آن دارد که اغلب نامزدهایی که سابقه‌ی فعالیت رسانه‌ای دارند، در دوره یا دوره‌هایی به مدیران شهرداری رشت یا اعضای شورای شهر نزدیک بوده‌اند و تحت عنوان مشاور رسانه‌ای اعضا فعالیت کرده‌اند. نزدیکی برخی از چهره‌های رسانه‌ای به مدیران شهرداری به‌ویژه در دوران شهرداری ناصر حاج‌محمدی بر شهرداری رشت بسیار مرسوم بود.
اغلب نامزدها به‌عنوان مدیرمسئول سایت‌های خبری شناخته می‌شوند که در تراکم این سال‌های پایگاه‌های خبری در گیلان مجال بروز یافته‌اند.
وابسته به نیروهای سیاسی استان
در میان کاندیداهای شورای شهر رشت، افرادی نیز به چشم می‌خورند که شعارشان علاوه بر تخصص و جوانی، بهره‌گرفتن از تجربه‌ی مدیریتی پدرانشان است. به‌طور مشخص چنین سوژه‌ای در یکی از تبلیغات شهری خودنمایی می‌کند و نامزد موردنظر با وام‌گرفتن از نام یکی از سیاستمداران مطرح کشور، در بخشی از روزمه‌ی خود به سوابق مدیریتی والد خود توسل جسته و آن را بخشی از عملکرد آینده‌ی خود دانسته است.
در سوابق این نامزد حضور در استانداری گیلان در دوره‌ی استانداری محمدعلی نجفی به چشم می‌خورد.
روابط‌عمومی‌ها
معمولا بزرگ‌ترین تبلیغات شهری مربوط به افرادی است که نفوذ بیشتری در دستگاه‌های اجرایی و شهری استان دارند. بنرهای کاندیداهای دوره‌ی قبل که تا چند روز قبل از اعلام نتیجه‌ی تایید صلاحیت‌ها، همگی رد شده بودند، از همه بزرگ‌تر است. برخی از آن‌ها برای سومین و چهارمین بار است که قصد دارند ردای مدیریت شهر را روی دوش خود بیندازند.
در این میان افرادی نیز که در دولت دوم حسن روحانی سابقه‌ی تصدی پست روابط عمومی ادارات مختلف را در کارنامه دارند، برای انتخابات شورا کاندید شده‌اند. آن‌ها در قامت روابط‌عمومی عملکردی قابل توجه نداشته‌اند و متاسفانه در جریان تقسیم پست میان نیروهای سیاسی، همیشه مظلوم‌ترین پست، پست روابط عمومی ادارات است. به‌نظر می‌رسد با پایان دولت دوازدهم، عمر مدیریتی آن‌ها در دستگاه دولتی تمام شود و به همین دلیل آمده‌اند، تا با یک شوت از راه دور، بختشان را برای گل زدن به دروازه‌ی شورا نیز امتحان کنند.
دانشگاهیان
اگرچه لیست‌هایی همچون لیست مورد حمایت برخی از دانشجویان دانشگاه گیلان منتشر شده است، اما از تبلیغات شهری چهره‌های دانشگاهی خبر چندانی نیست. دو تن از شاخص‌ترین افرادی که از جامعه‌ی دانشگاهی سر بر آورده‌اند، تبلیغات محیطی چندانی انجام نداده‌اند. به‌نظر می‌رسد حواشی پیرامون فساد اخلاقی یکی از آن‌ها در این موضوع بی‌تاثیر نیست.
صفت‌های بی‌ربط اما جدید
پراکندگی شعارهای انتخاباتی نامزدها اگرچه قابل توجه است اما در تبلیغات کمتر نامزدی به مشکلات اساسی شهر رشت اشاره شده است. جز تبلیغات یک کاندید تقریبا نامی از رودخانه‌های شهر رشت نیست، کسی به گنجایش کم خیابان‌های رشت و ترافیک روزافزون شهر اشاره‌ای نکرده است و مشکلات زباله در کمتر تبلیغاتی دیده می‌شد.
صفت‌هایی همچون «همدرد»، «مدافع سلامت»، «استاد دانشگاه» و «همشهری» درحالی در تبلیغات محیطی ظهور کرده‌اند که تقریبا هویت هیچکدام از افراد سنخیتی با ماهیت شورا و وظیفه‌ی آن ندارد.
علیپورِ جدید
مردم شهر رشت بعد از آزمودن محمدحسن علیپور، پاکبان اهل رشت که در پنجمین دوره‌ی انتخابات شورای شهر توانست یکی از کرسی‌های شورای شهر را از آن خود کند، در دوره‌ی ششم پذیرای یک آتشنشان هم هست. باید دید پس از عملکرد ناموفق علیپور در جنگ قدرت شورا، مردم رشت باز هم به‌سبب پیشه‌ی افراد کسی را به شورا خواهند فرستاد یا خیر.
دیوارها، قربانی شعارها
اگرچه دیوارنویسی انتخاباتی و درج شعار و پوسترهای انتخابات بر روی دیوارهای شهری ممنوع است و شهرداری موظف به ساخت مکان‌هایی برای درج تبلیغات است، اما کماکان برخی از کاندیداها با استفاده از اسپری‌های رنگی سیمای شهری را با نام خود مخدوش کرده‌اند. دیوار کتابخانه‌ی مرکزی رشت، دیوارهای حصار سبزه‌میدان و دیوار ساختمان ساعت شهرداری رشت برخی از دیوارهای شاخصی بودند که از هیجان تبلیغات جان سالم به‌در نبردند.
بنا بر اعلام علی فتح‌اللهی فرماندار رشت کاندیداها تنها مجاز به چاپ بنرهای ۱۰۰ در ۷۰ هستند اما این قانون تقریبا در فعالیت انتخابی اکثر افراد رعایت نشده است.
فتح‌اللهی همچنین از جمع‌آوری ۳۰۰ بنر بزرگ و غیرقانونی در سطح شهر رشت خبر داده است.
برآیند تبلیغات
آنچه از تبلیغات انتخابات شورای شهر رشت برمی‌آید، حکایت از پیروزی نفوذ بر تبلیغات دارد. به‌نظر نمی‌رسد هزینه‌های گزافی که در شهر خرج شده است تاثیری در انتخابات روز جمعه داشته باشد. یازده عضوی که در شورا حضور خواهند یافت نه به سبب تبلیغاتشان، بلکه به سبب همان نفوذ و سرمایه‌ای که دارند احتمالا صاحب یک کرسی شورا خواهند شد.
به‌نظر می‌رسد بخشی از نامزدهای دور پنجم شورا، مجددا به شورای ششم نیز ورود کنند. نیروهایی که می‌توانند با اصرار صلاحیت خود را در ستاد کشوری ناظر بر صلاحیت‌ها دریافت کنند، کار سختی برای ورود به شورا در پیش ندارند.
در نهایت نیز شهر رشت، با اتلاف میلیاردها تومان هزینه‌ی تبلیغات، برای حل شدن مشکلاتش، چشم امیدی به یازده نفری که روز شنبه مجوز حضور در شورا را کسب می‌کنند، نخواهد داشت. آنچه که بدیهی است، جدال با سوژه‌ی سوخته‌ی «خدمت» در نهادی بی‌استفاده همچون شورای شهر، اسن استخوان را از گلوی شهر رشت در نخواهد آورد.
