خاندان طاعتی، نادره‌کاران اشاعه‌ی فرهنگ در گیلان
شب فریدون طاعتی برگزار شد؛
کتابفروشی طاعتی یکی از مکان‌هایی است که در حافظه‌ی تاریخی مردمان رشت خوش نشسته است. جایی که گذر بسیاری از اهالی فرهنگ و ادبیات و علاقه‌مندان به کتاب به آنجا باز شده است. کتابخانه‌ی طاعتی، محل دیدار شاعران و نویسندگان و میعادگاه اهل فرهنگ و ادبیات بود. موسس این کتابفروشی، غلامرضا طاعتی تمام عمرش را عاشقانه در این عرصه گذراند و کوشید تا در راستای ترویج فرهنگ و نشر کتاب موثر باشد.
«فریدون طاعتی»، فرزند خلف غلامرضا طاعتی، از سال ۱۳۴۲خورشیدی در کنار پدر، کار حرفه‌ای خود را آغاز و از سال ۱۳۶۸خورشیدی با اخذ امتیاز انتشارات «طاعتی» به حوزهی نشر کتاب ورود کرد و تا واپسین لحظات حیات خود به اداره و مدیریت این انتشارات وکتابفروشی درکنار فرزندانش مبادرت ورزید. در ادامه‌ی راه، فرزندان فریدون نیز از سال‌های دهه‌ی هشتاد، با مشاهده‌ی ذوق و همتی که پدرشان در روشن نگه‌داشتن چراغ طاعتی داشت، به این کار علاقه‌مند شدند و به یاری پدر همت گماشتند که تا امروز نیز ادامه یافته است. فریدون طاعتی، دومین نسل از خاندان فرهنگ‌پرور طاعتی، در ۳۱ خرداد ۱۴۰۲خورشیدی، بر اثر ایست قلبی در ۷۸ سالگی درگذشت.
شب فریدون طاعتی، در نخستین سالگرد درگذشت وی و به پاس سال‌ها تلاش اثرگذار او در عرصه‌ی کتاب و نشر فرهنگ در گیلان، عصر روز پنج‌شنبه ۳۱ خرداد ۱۴۰۳در هفتصد و چهل و نهمین شب از سلسله شب‌های بخارا در تالار مرکزی رشت برگزار شد
شب فریدون طاعتی،در نخستین سالگرد درگذشت وی و به پاس سال‌ها تلاش اثرگذار او در عرصه‌ی کتاب و نشر فرهنگ در گیلان، عصر روز پنج‌شنبه ۳۱ خرداد ۱۴۰۳در هفتصد و چهل و نهمین شب از سلسله شب‌های بخارا در تالار مرکزی رشت برگزار شد.
«علی دهباشی» با عنوان آنکه هفتصد و چهل و نهمین شب از شب‌های بخارا به تجلیل از فریدون طاعتی اختصاص یافته است، گفت: غلامرضا طاعتی، با عشق و علاقه‌ای که از نوجوانی به کتاب و کتابداری داشت، کتابفروشی طاعتی را سال ۱۳۱۳ خورشیدی در یکی از دکان‌های زیر کتابخانه‌ی ملی رشت تاسیس کرد. کتابفروشی طاعتی، به گواه تاریخ و دوستداران کتاب در گیلان و ایران، از نخستین کتابفروشی‌هایی بود که اهالی ادب، هنر و فرهنگ در آن جمع می‌شدند و محفلی داشتند. فریدون در چنین محیطی پا گرفت و به کار کتاب علاقه‌مند شد.
علی دهباشی: کتابفروشی طاعتی، به گواه تاریخ و دوستداران کتاب در گیلان و ایران، از نخستین کتابفروشی‌هایی بود که اهالی ادب، هنر و فرهنگ در آن جمع می‌شدند و محفلی داشتند.
سردبیر مجله‌ی بخارا با اشاره به این‌که فریدون علی‌رغم سختی کار نشر و فروش کتاب تا آخرین روزهای حیات‌اش دست از کار و فعالیت نکشید گفت: کتابفروشی و انتشارات طاعتی در سومین نسل از آن، نودمین سال فعالیت‌اش را آغاز کرده است.
«محمد روشن» نخستین سخنران این برنامه، غلامرضا طاعتی را مردی کتاب‌شناس و آگاه خوانده و گفت: کتابخانه‌ی طاعتی محل گردآمدن چهره‌‌های فرهنگی و ادبی شهر بود. بزرگانی چون: ابراهیم پورداوود، محمد معین، ملک الشعرای بهار، سعید نفیسی، مجتبی مینوی، ایرج افشار و دیگران هرگاه به رشت می‌آمدند، محل تجمع و پایگاه‌شان، کتابخانه‌ی طاعتی بود.
این نویسنده و پژوهشگر از متانت و همت والای فریدون طاعتی سخن گفت و ابراز خوشنودی کرد که فرزندان و نوادگان خلفی که از طاعتی بزرگ به‌جامانده، سه نسل است، چراغ قدیمی‌ترین کتابفروشی رشت را روشن نگه داشته‌اند.
«فرامرز طالبی» نیز در ادامه پیرامون پذیرش پدیده‌های نو از گذشته توسط گیلانی‌ها صحبت کرده و گفت: پیش از آنکه کتابفروشی مدرن چون طاعتی در رشت افتتاح شود، کتاب‌ها بیشتر در حجره‌ی افراد نامی در بازار به فروش می‌رسید. بعدها با رواج مدارس مدرن و نیاز به لوازم التحریر، راسته‌ی لوازم التحریری‌ها، همجوار با راسته‌ی زرگرها در بازار بزرگ رشت شکل گرفت. برخی از آنها، نیز با اعلانی فروش کتاب را به اطلاع دیگران می‌رساندند که البته باید به این نکته اشاره کرد که بیشتر کتاب‌ها در حوزهی بهداشت عمومی و طب بود.
طاعتی مدرن‌ترین نویسنده‌ی رشت یعنی محمود طیاری را انتخاب و شروع به انتشار کتاب‌های او نمود. کتاب‌های طیاری در تهران آن‌قدر مورد توجه قرارگرفت که بزرگان بسیاری برای دیدن او به رشت آمدند.
این پژوهشگردرادامه گفت: پس از سال ۱۳۰۰خورشیدی، برخی پزشکان گیلانی چون دکترآقاخان از پزشکان حاضردرجنبش جنگل، تالیفات خود را در تهران چاپ می‌کردند، برخی از شخصیت‌های فرهنگی در ایران نیز برای برخی کتاب‌ها سرمایه‌گذاری می‌کردند. درتهران سال‌ها قبل از کتابفروشی طاعتی در رشت،کتابفروشی‌هایی شروع به کار کرد. هما ناطق- پژوهشگر حوزهی تاریخ- از کتابفروشی‌هایی چون: تربیت، خورشید، شهباز، همت و شرافت نام برده و گفته است کتاب‌های این کتابفروشی‌ها می‌تواند گویای رویکرد جوانان آن دوره به فرهنگ و کتاب باشد.
طالبی کتابفروشی طاعتی را برآمده از دل کتابفروشی کاوه خوانده و گفت: عبدالرحیم خلخالی از مبارزان دوره‌ی مشروطیت، از سال ۱۳۰۶ خورشیدی به بعد، کتابفروشی کاوه را به اعتبار روزنامه‌ی کاوه که در برلین منتشر می‌شد و با کمک‌های مالی برخی از بازماندگان حزب دموکرات در تهران بنا کرد. این نویسنده در ادامه گفت: خلخالی در سال‌های ابتدایی دهه‌ی ۱۳۱۰ خورشیدی به رشت آمده و کتابفروشی به همین نام تاسیس کرد.
در سال ۱۳۱۳خورشیدی و همزمان با جشن هزاره‌ی فردوسی، کتابخانه‌ی ملی رشت افتتاح شد و علی‌اکبر نهاوندی، نماینده‌ی جمعیت نشر فرهنگ گیلان ، یک باب از مغازه‌های زیرین کتابخانه‌ی ملی را به عنوان کتابفروشی در اختیار عبدالرحیم خلخالی قرار می‌دهد و غلامرضا طاعتی در راه‌اندازی آن به خلخالی کمک می‌کند.
محمد روشن: بزرگانی چون: ابراهیم پورداوود، محمد معین، ملک الشعرای بهار، سعید نفیسی، مجتبی مینوی، ایرج افشار و دیگران هرگاه به رشت می‌آمدند، محل تجمع و پایگاه‌شان، کتابخانه‌ی طاعتی بود.
طالبی اولین پاتوق فرهنگی رشت پس از انقلاب مشروطه را کتابفروشی طاعتی دانسته و گفت: این کتابفروشی محل گردهمایی جوانان دوستدار ادبیات مدرن بود. طاعتی مدرن‌ترین نویسنده‌ی رشت یعنی محمود طیاری را انتخاب و شروع به انتشار کتاب‌های او نمود. کتاب‌های طیاری در تهران آن‌قدر مورد توجه قرارگرفت که بزرگان بسیاری برای دیدن او به رشت آمدند.
«محمود آموزگار» سخنران دیگر این برنامه، درباره‌ی چگونگی آشنایی خود با کتابفروشی طاعتی گفت: در سال ۱۳۵۲ خورشیدی در لاهیجان خدمت وظیفه انجام می‌دادم. در لاهیجان دو کتابفروشی بود که کتاب‌هایم را از آنها تهیه می‌کردم، زمانی که کتاب‌های مورد نظرم در آن دو موجود نبود، به کتابفروشی‌های طاعتی و نصرت در رشت مراجعه می‌کردم. در مراجعاتم با طیفی از نویسندگان رشت چون: حسن و محسن حسام، محمود طیاری، دانش آراسته و دیگران آشنا شدم.
مدیر مسوول انتشارات نشر عامه در ادامه گفت: شغل ناشری از زمان اختراع ماشین چاپ پدیدار شد و حرفه‌ی نشر امکان چاپ کتاب را فراهم آورد و ارتباط ناشران با مولفان و به دنبال آن حقوق مالکیت فکری شکل گرفت.
وی قدمت کتابفروشی را نسبت به نشر بیشتر دانسته و گفت: کتابفروشی‌ها مجاری تنفسی جامعه هستند و امروزه در جهان، گرایش به اینترنت و فضای مجازی، به عنوان یک معضل اجتماعی بررسی و کنگره‌ها و برنامه‌هایی برای مقابله با آن در جهت تقویت کتابفروشی‌ها طراحی و اجرا شده است.
رئیس اتحادیه‌ی ناشران و کتابفروشان تهران، با اشاره به آنکه در دهه‌های اخیر با صدور پروانه‌های نشر موجبات رواج یک کاسبی فراهم آمده است، گفت: در حال حاضر ۲۴ الی ۲۵ هزار پروانه‌ی نشر صادر شده که طبق آمار خانه‌ی کتاب از این میان، حدود ۵ هزار از این ناشران حداقل یک کتاب در سال منتشر می‌کنند و این یعنی مابقی، کتابی انتشار نمی‌دهند، اما از مزایای آن چون: فعالیت در مکان مسکونی، معافیت از مالیات و مانند آن بهره‌مند می‌شوند و حتی دیده شده که با پروانه‌ی نشر، اقدام به صرافی کرده‌اند.
آموزگار،ارائه‌ی مستقیم کتاب توسط ناشران را در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از سال ۱۳۶۶خورشیدی،ضربه‌ی مهلکی به بدنه‌ی کتابفروشی‌هادانسته وگفت:متقاضیان کتاب در نمایشگاه کتاب، کتاب‌ها را با پنجاه درصد تخفیف از ناشران خریداری می‌کردند و این بازار جدید موجبات ضعیف شدن کتابفروشی‌ها را فراهم آورد.
او در ادامه گفت: طبق دو سند نگهداری شده در کتابخانه‌ی ملی، در سال ۱۳۰۱ خورشیدی، پنج کتابفروشی در شهر رشت مشغول به کار بودند. در سال ۱۳۱۷ خورشیدی ۱۲۱ کتابفروشی در گیلان وجود داشت که ۵۴ مورد آن در رشت فعال بود.
«رضا نوزاد» سخنران بعدی این برنامه، با اشاره به آنکه کتابفروشی در زمان قاجار و اوایل پهلوی اول را کسانی که خورجینی پر از کتاب بر دوش داشتند، عهده دار بودند گفت: اما رشت از سالیان دور کتابفروشی داشت، در بازار بزرگ رشت و در جوار راسته‌ی زرگرها، راسته و یا بازار کتابفروش‌ها وجود داشت و کتابفروشان با عشق و علاقه به این وظیفه‌ی خطیر همت گماشته بودند که به مرور زمان یادی از آنها باقی نماند و اگر ماند بیشتر در حوزهی فروش لوازم التحریر بود.
این نویسنده از کتابفروشی‌های قدیم رشت از کتابفروشی شرافت به مدیریت آقامیرزاحسین از سال ۱۲۹۲خورشیدی ، ، کتابفروشی احمدی به مدیریت آقا محمودآقا از سال ۱۲۸۹، کتابفروشی تمدن به مدیریت آقامشهدی اسدالله از سال ۱۲۹۱، کتابفروشی سعادت به مدیریت حاجی مهدی از سال ۱۲۹۱، حسینیه آقاشیخ حسین از سال ۱۲۸۶، کتابفروشی تجدد به مدیریت میرزا خلیل نوعی، کتابفروشی‌های حقیقت، نصرت، مژده و دیگران نام برده و در ادامه از خاطراتش پیرامون کتابفروشی طاعتی سخن گفته و افزود: پدرم فریدون نوزاد در مقدمه‌ی کتاب فرهنگ گیلکی گیله‌گب درباره‌ی حضور استاد پورداوود در رشت و کتابخانه‌ی طاعتی و شور و اشتیاق جوانان فرهنگ دوست و گپ و گف و گو با ایشان نوشته است.
جعفر شجاع کیهانی: بی‌اغراق در فرهنگ گیلان یک طبقه‌ی مهم و زیربنایی، متعلق به خاندان طاعتی است. شغل کتابفروشی و عرضه‌ی کتاب در سرزمین ما که همیشه معیشت، زندگی و گذران مادی مردمانش در تنگنا بوده، کاری کارستان است
این پژوهشگر گفت: بسیاری از کتاب‌های گیلان‌شناسی، به ویژه کتاب‌های مرجع ولایت دارالمرز گیلان و کتاب‌هایی چون: نخستین نغمه‌ها از هوشنگ ابتهاج ، گلدسته‌ی رحمت از رحمت موسوی، سه کتاب: طرح‌ها و کلاغ‌ها، خانه‌ی فلزی و کاکا از محمود طیاری، مشروطه‌ی گیلان از رابینو با مقدمه‌ی مفصل محمد روشن و امثال آن توسط انتشارات طاعتی چاپ شده است.
نوزاد با اشاره به این‌که فریدون طاعتی با پایمردی و تلاش بی‌وقفه، چراغ این کتابخانه را روشن نگاه داشته و تا واپسین لحظات حیات شرافتمندانه‌ی خود، به اداره و مدیریت این انتشارات و کتابفروشی پرداخت، گفت: در کتابفروشی طاعتی، همیشه تازه‌های کتاب روی پیشخوان بزرگ و جاداری در دسترس مخاطبان بود. نسل من کتابفروشی طاعتی را با او شناخت و ادامه داد، کتاب‌ها را ورق زد، مجلات روز را در آنجا دید. هر کدام ما با توان مالی‌مان کتاب خریدیم ، هدیه دادیم و شاید با حسرت به کتابی دیده دوختیم.
این پژوهشگر با اشاره به این که فریدون طاعتی در زمان حیاتش حدود ۱۰۰ جلد کتاب به چاپ رسانده است، گفت: ۲۵ درصد این کتاب‌ها به فرهنگ، تاریخ، ادبیات و فولکلور گیلان اختصاص داشته و مابقی در زمینه‌ی شعر، داستان، فیلم‌نامه و علوم دیگر است که این کارنامه برای یک ناشر شهرستای درخشان محسوب می‌شود.
«جعفر شجاع کیهانی» سخنران بعدی این برنامه، از خاندان طاعتی به عنوان نادره‌کاران اشاعه‌ی فرهنگ در گیلان نام برده و گفت: بی‌اغراق در فرهنگ گیلان یک طبقه‌ی مهم و زیربنایی، متعلق به خاندان طاعتی است. شغل کتابفروشی و عرضه‌ی کتاب در سرزمین ما که همیشه معیشت، زندگی و گذران مادی مردمانش در تنگنا بوده، کاری کارستان است.
عضو هیات علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه گفت: کتاب به دست جوانان و اهالی فرهنگ دادن کار آسانی نبود. مردمان به فقر مادی خود زود آگاه می‌شوند، چرا که این فقر ملموس است، اما فقر فرهنگی کمتر به نظر می‌آید و کمتر فردی قبول می‌کند که کتاب نمی‌خواند و دچار فقری ریشه دار است. بنابراین آنانی که در حوزهی نشر و عرضه‌ی کتاب فعالیت دارند، به مردمان آگاهی و دانایی می‌بخشند.
وی با اشاره به این‌که در تمام دوران عسرت این کشور، پرداختن به کتاب، کاری بزرگ بوده است، گفت: کار کتابخانه‌ی طاعتی فقط عرضه‌ی کتاب به مشتاقان نبود، بلکه محل مباحثه، التقاط فکر، آگاهی و همچنین جایگاه حضور اندیشمندان بزرگ این سرزمین بود. زنده‌یادان: غلامرضا طاعتی، برادر ایشان عبدالعلی طاعتی از نخستین تحصیل‌کرده‌های ادبیات فارسی و فریدون طاعتی، فرزند خلف غلامرضا، نقش بسزایی در کتابخوان کردن مردم شهر رشت داشته‌اند. وی در ادامه از خاطرات آشنایی خود با کتابفروشی طاعتی صحبت کرد.
جایزه‌ی کتاب طاعتی به صورت سالیانه، برای تلاش‌های تاثیرگذار در حوزهی فرهنگ، پژوهش و تالیف کتاب و همچنین توسعه و ترویح کتابخوانی برگزار می‌شود
در پایان این برنامه، بابک طاعتی گفت: از آنجا که نام طاعتی قریب به ۹۰ سال و در سه نسل با کتاب و نشر آن پیوند خورده است، قصد داریم جایزه‌ای با عنوان «جایزه‌ی کتاب طاعتی» برگزار نماییم.
مدیر فعلی کتابفروشی طاعتی با اشاره به این‌که این جایزه به صورت سالیانه، برای تلاش‌هایی که به صورت تاثیرگذار در حوزهی فرهنگ، پژوهش و تالیف کتاب و همچنین توسعه و ترویح کتابخوانی در نظر گرفته شده است گفت: این جایزه از سال آینده، با تشکیل گروهی از داوران و تنظیم اساسنامه‌ای برگزار خواهد شد.
پسر زنده‌یاد فریدون طاعتی با بیان آنکه مستندسازی خاطرات و اسناد کتابفروشی طاعتی در حال انجام است از فرهنگ‌دوستان و مردم استان درخواست کرد، اگر عکس و یا سندی از این کتابفروشی در آرشیو خود دارند برای تکمیل این پرونده، در اختیار آنها بگذارند.
از دیگر بخش‌های شب طاعتی، می‌توان به پخش فیلم مستندی پیرامون فعالیت فریدون طاعتی در حوزهی عرضه و نشر کتاب ساخته‌ی مازیار یوسفی اشاره کرد.
نظرات بسته شده است.