نقش انبوه‌سازان و عدم مدیریت در آبگرفتگی و سیلاب؛
خاک را بلعیدند و رشت را آب برد
در یک دهه اخیر؛ بارها احتمال وقوع بارش باران و برف توسط هواشناسی پیش‌بینی شد و همزمان ستاد بحران برای خدمات‌رسانی بهتر در سطوح شهر برنامه‌ریزی داشته است، که گاه موفق و در بیشتر موارد غافلگیر شده است.
اما از روز گذشته با توجه به غافلگیری‌های پی در پی و ضعف عملکرد در کنترل بحران سیلاب و آبگرفتگی به نظر می‌رسد، هیچگاه مدیریت شهری رشت به این موضوع وقعی ننهاده باشد که برای یکبار هم شده برنامه‌ریزی و مدیریت منابع انسانی را پیش از وقوع بحران مدنظر قرار دهد، تا لااقل از لحاظ مدیریت هزینه‌ای در بخش مدیریت منابع و نیروی انسانی و خدماتی که در ساعات پس از بحران‌ها متحمل می‌شود، کمی بکاهد.
در رشت طی ۲۴ ساعت گذشته، بیش از ۱۲۰ میلی‌متر باران باریده است. با توجه به بالاآمدن آب و طغیان رودخانه در مناطق مختلف شهر، شاهد آبگرفتگی زیادی در مناطق حاشیه‌ای رودخانه‌ها و حتی برخی از مناطق داخلی شهر بودیم.
برای ساکنان 3 منطقه مسکونی رشت شامل؛ پیربازار، دیانتی و سیاه اسلطخ بدلیل حجم بالای بالاآمدن سطح آب رودخانه زرجوب و آبگرفتگی بسیار شدید در این مناطق، دستور تخلیه اضطراری و اسکان موقت ساکنین صادر شده است.
بارش باران و طغیان رودخانه‌ها به زندگی مردم ساکن در حاشیه‌ی رودخانه‌ها و همچنین محلات مناطق کم برخودار رشت خسارات زیادی وارد کرده است. این حجم از بارش با توجه به این فصل از سال و هشدار سازمان هواشناسی به طور معمول در سطح استان و رشت رخ داده و این شرایط بار اولی نبوده و آخرین بار هم نخواهد بود که با بالا آمدن سطح رودخانه‌ها و پُر شدن ظرفیت منهول‌های خروجی و کُند شدن فرایند دفع آب‌های سطحی به شهروندان در مناطق مختلف شهر و ساکنین حاشیه رودخانه صدمات جبران ناپذیری وارد می‌کند.
رشت همچون سایر شهرهای گیلان در چند دهه اخیر دستخوش تغییرات زیادی شده است. خانه های ویلایی، خانه باغ‌ها، ویلاها، باغ‌های وسیع در دور تا دور رشت که شهر را به باغ‌شهری بی‌نظیر بدل ساخته بود، به تدریج جای خود را به آپارتمان‌هایی داده‌اند که سازندگان بیش از هر چیز به مصرفی بودن زمین و سود حداکثری از ساخت و ساز در آن نگاه می‌کنند.
رشت دیگر آن شهر گذشته و دارای خانه‌هایی ویلایی که حداقل 20 الی 40 درصد سطح اِشغال آن مربوط به فضای باز و باغ و باغچه باشد، نیست. رشت اینک به دست سازندگان انبوه و ساخت و سازهای مجاز و غیرمجاز و بی‌ضابطه به شهری انباشته از آپارتمان‌های متراکم تبدیل شده است.
طبق این رخداد که ذی‌نفعان شهری و شهرفروشان برای این شهر رقم زده‌اند و از آن سود برده و در واقع یارای مقابله‌ای ندارد چند درصد از سطح خاک نفوذپذیر شهر رشت تحت تاثیر مصالح نفوذ ناپذیر پوشانده شده است؟
به جرات می‌توان گفت: بخش زیادی از سطح خاک نفوذپذیرِ رشت با مارش سازندگانِ آپارتمان های صف کشیده جلوی دیدگان‌مان که در مناطق مختلف شهر رشد و گسترش پیدا کرده‌اند، پوشانده شده است. و شهر رشت بیش از پیش با بتن و آهن و سایر مصالح با این حجم از تراکم در ساخت و سازها بلعیده می‌شود.
فقط طی دهه گذشته در 3 منطقه از رشت و در بخش زیادی از اراضی نسقی با ساخت و سازهای زیادی مواجه بودیم که بافت نرم خاک را نابود کرده است. بنابراین چه مقدار از میزان بارش باران در این شهر بجای نفوذ در بستر اسفنجی خاک، توسط مصالح نفوذ ناپذیر به شکل رواناب در سطح شهر جاری و یا به رودخانه و مرداب انزلی سرازیر شده است؟
اجرای پروژه‌های جمع آوری آب‌های سطحی در طول دهه‌های مختلف با هزینه بسیار زیاد در رشت انجام شده است. اینکه کماکان شاهد چنین صحنه‌هایی در این شهر باران خیز شمال کشور بوده‌ایم، کانون اصلی توجه و پرسش را به خود منعطف می‌کند. چرا همچنان در رشت در کمتر از 24 ساعت با 120 میلی متر بارش با چنین میزان آبگرفتگی و خساراتی مواجه‌ایم؟
فرض را بر این قرار دهیم؛ بالا آمدن آب رودخانه‌ها سبب خسارات به ساکنین محلات همجوار رودخانه‌ها شده است. اما آنطور که از شواهد پیداست این آبگرفتگی فقط معطوف به برخی از مناطق نزدیک به رودخانه‌ها نبوده و در سایر مناطق رشت نیز کم و بیش آثار این آبگرفتگی حتی در برخی از مناطق خوش‌نشین و مرکزی شهر رشت کاملا آشکار است.
پیش از این نیز بارش‌های متعددی در این شهر به آبگرفتگی معابر شهری منجر شده و در برخی از اینها به نسبت مقدار بسیار ناچیز بوده که باز هم چنین آبگرفتگی‌هایی را شاهد بودیم. نقش عامل انسانی و نامدیریتی در آمایش سرزمین از دلایل مهم و غیراقلیمی بوده که در آبگرفتگی‌های اخیر و جاری شدن رواناب در مناطق مختلف رشت و همچنین افزایش دبی رودخانه‌ها تاثیر‌گذار بوده است.
والا در هیچ کجای دنیا چنین مواهب طبیعی و خدادادی را نه تنها بحران نمی‌پندارند و ستاد بحران تشکیل نمی‌دهند، بلکه از این مواهب بدون تشکیل هیچ ستاد بحرانی، به نفع توسعه و آمایش سرزمین بهره‌برداری خواهند داشت.
بعنوان مثال: کمبود آب شیرین در دنیا باعث شده به منظور جلوگیری از استفاده بیش از حد از آب‌های زیرزمینی و فشار مضاعف بر سفره‌ها، بسیاری از کارشناسان توسعه منابع آبی در استرالیا، آلمان، بلژیک، هلند، هندوستان و… به استفاده از سیستم دِرو آب باران برای تأمین آب شرب و غیرشرب در مناطق مسکونی، تجاری، صنعتی معطوف شوند.
کارشناس ارشد شهرسازی-برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای
نظرات بسته شده است.