ردپای مهاجران همواره با روایتی غریب درهم آمیخته است. هنگام رفتن نمیتوان خانه را در چمدان جای داد و راهی شد. و این اندوهی عظیم است که در اعماق قلب مهاجران ریشه میدواند. رنج پشت سر نهادن وابستگیها در تاریک و روشن روزهای عمر تا همیشه همراه آنانی است که مسیر رفتن را انتخاب کردهاند، رنجی که در کنج تنهایی یا هیاهوی جمع، زورقی سرگردان در دریای احساس آدمی میشود. از سوی دیگر دشواریهای وفقیافتن با زبان، فرهنگ و شرایط زندگی در سرزمینی دیگر نیز ازجمله چالشهای مهاجرت است.
آنان که کوهها و دریاها را پشت سر نهادهاند، هیچگاه مرهمی برای زخم دورماندن از خانه نمییابند، اما در مقطعی کوتاه یا بلند در زمان، برای رسیدن به اهدافشان یا ساختن یک زندگی بهتر یا دور شدن از بار سنگین مشکلات به هجرت اندیشیدهاند و قدم در مسیر رفتن نهادهاند.
و اما این رفتن برای ایرانیها در دهههای اخیر تبدیل به امری بسیار رایج شده است. نگاهی کوتاه به دور و بر هر یک از ما حاکی از وجود اقوام، دوستان یا آشنایانی است که مهاجرت کردهاند و در جستوجوی امکانات اقتصادی، اجتماعی، شغلی و تحصیلی مناسب روانه کشورهای دیگر شدهاند. و البته که تامین هزینههای مهاجرت برای بسیاری از خانوادهها ساده نیست و والدینی هستند که پسانداز یک عمر زندگی را صرف مهاجرت فرزند یا فرزندان خود میکنند.
مدتهاست که برای برخی جوانان، یکی از ملاکهای انتخاب دانشگاه و رشته تحصیلی و حتی موضوع پایاننامهها، هموار شدن مسیر مهاجرت به واسطه تحصیلاتشان است.
در واقع چالش بزرگ اشتغال و بیکاری تحصیلکردهها، نبود فرصتهای شغلی پایدار، درآمدهای کم، تورم و گرانی سبب شده است تا جوانان بسیاری برای دستیابی به شرایطی معمول و نه عالی برای زندگی به مهاجرت فکر کنند و در صورت غلبه بر وابستگیها و مهیا شدن امکانش به این فکر جامه عمل بپوشانند.
مفهوم مهاجرت، جابهجایی مردم از مکانی به مکانی دیگر برای کار یا زندگی است و مهاجران اغلب افرادی هستند که در راستای دور شدن از شرایط نامناسبی نظیر فقر، بلایای طبیعی، جنگ و بیکاری مهاجرت میکنند. ازسوی دیگر ممکن است شرایط مطلوب اقتصادی، آموزشی، رفاهی و بهداشتی مطلوب در یک سرزمین موجب مهاجرت عدهای از ساکنانِ سرزمینهای دیگر به آنجا شود. در واقع مهاجرت پدیدهای با پیشینه هزاران هزار ساله است و آدمیزاد زمانی بس مدید است که برای بقا یا فراهم آوردن شرایط بهتر از مکانی به مکان دیگر کوچیده است.
مهاجرت آریاییها به ایران، ییلاق و قشلاق رفتن کوچنشینها، مهاجرت روستاییان به شهرها یا در سالهای اخیر سکونت ساکنان استانهای دیگر به منظور دستیابی به آب وهوای بهتر و آرامش بیشتر در گیلان از جمله مهاجرتهایی هستند که برای همه ما آشناست.
و باز بهعنوان نمونه بارز مهاجرت میتوان به مبدا تاریخ شمسی یعنی هجرت رسول اکرم (ص) از مکه به مدینه یاد کرد، هجرتی که تحولات بسیار در پی داشت و نقطه عطفی در تاریخ اسلام محسوب میشود.
گفتنی است که نگاهی گذرا به پیشینه مهاجرت همواره دربرگیرنده روایتهای مختلف است. بیشک مهاجرت آثار متعددی برای کشورهای مبدا و مقصد دربر دارد. مثلا کوچ نخبگان جوان، دانشمندان، اساتید دانشگاه، پزشکان و پرستاران از ایران، لطمهای بسیار بزرگ به سرمایههای کشورمان است و در عوض کشورهای مقصدِ مهاجرت از ظرفیتهای این نیروهای انسانی ارزشمند بهرهمند میشوند. در واقع کسی نیست که نداند تاثیر و تبعات مهاجرتِ افراد شایسته از کشور، قابل جبران نیست.
باید توجه داشت که موضوع مهاجرت و مهاجران در دنیای امروز، امری بسیار قابلتامل است. چنانکه در سالنامه جهانی روزی به آن اختصاص داده شده و ۱۸ دسامبر با عنوان روز جهانی مهاجران نامیده شده است.
این روز فرصتی مغتنم برای اندیشیدن بیشتر به مهاجرت و مهاجران است. روزی برای گسترش فرهنگ همدلی وهمراهی با انسانهایی که به دنبال وقوع جنگها یا وجود بحران و شرایط نامناسب ناچار به ترک سرزمین خویش شدهاند والبته برای ما میتواند روزی باشد برای اندیشیدن به این موضوع که تلاش شود با بهبود اوضاع و احوال اقتصادی، اجتماعی، آموزشی و اشتغال از تعداد افرادی که از ایران مهاجرت میکنند، کاسته شود.